آژير قرمز تبخير سرمايه

تعادل |گروه صنعت |

سكاندار بورس در جمع فعالان اقتصادي بخش‌خصوصي فرار سرمايه از بورس را رد كرد، اما نسبت به نرخ تشكيل سرمايه در ايران ابراز نگراني كرد. اما به گفته او، اوايل دهه 80 شانه‌به‌شانه اين كشورها حركت مي‌كرديم و فاصله كمتر بود و حتي گاهي ما جلوتر از آنها بوديم؛ اما در 5 سال اخير نرخ تشكيل سرمايه منفي شده است. سرمايه كفاف پوشش استهلاك را نمي‌دهد. صيدي مي‌گويد: دغدغه اول كشور كه مورد تأكيد همه است، نرخ رشد و تشكيل سرمايه پايين است.

جايگاه از دست رفته بورس

نشست صبحانه كاري تعدادي از فعالان بخش خصوصي با رييس سازمان بورس و ارواق بهادار روز گذشته در اتاق بازرگاني ايران برگزار شد. در اين نشست صمد حسن‌زاده، رييس اتاق بازرگاني، صنايع، معادن و كشاورزي ايران گفت: چندين سال است كه اقتصاد ايران به‌سختي مديريت مي‌شود و متناسب با اين وضعيت، بورس به دليل عدم اعتماد مردم و فعالان اقتصادي به سياست‌هاي اقتصادي، جايگاه خود را در اقتصاد از دست داده است. او ادامه داد: در بيشتر كشورها، فعاليت‌هاي بورس به‌گونه‌اي است كه واحدهاي اقتصادي را از سرمايه‌هاي بانكي و تسهيلات آن بي‌نياز مي‌كند؛ اما در ايران چنين روندي را شاهد نيستيم و فعالان اقتصادي به دليل شرايط بورس، وابسته به بانك‌ها هستند و بانك‌ها هم به دليل نبود منابع و لزوم توجه به تسهيلات تكليفي، نمي‌توانند پاسخگوي نياز واحدها باشند. رييس اتاق ايران تأكيد كرد: امروزه به دليل بي‌اعتمادي به برنامه‌هاي دولت پول‌هاي خرد در خانه‌ها و صندوق‌ها بدون استفاده منجمد شده است. براي برون‌رفت از اين وضعيت بايد اعتماد مردم را جلب كرد. حسن‌زاده گفت: براي اينكه شركت‌ها بتوانند در بورس حضور داشته باشند، لازم است تسهيل‌گري شود. ضمن اينكه همه نظارت‌ها و محاسبات، قانوني باشد، لازم به تسهيل‌گري است.

او ادامه داد: بي‌اعتمادي از آنجايي ناشي مي‌شود كه چند سال قبل، مردم به دليل سياست‌هاي نادرست دولت، بخشي از سرمايه خود را در بورس از دست دادند. هنوز اين تجربه تلخ از ذهن مردم پاك نشده و لازم است رييس سازمان بورس و اوراق بهادر در رسانه‌ها در اين زمينه به مردم توضيح دهد.

نرخ تشكيل سرمايه

در ايران نگران‌كننده است

حجت‌الله صيدي، رييس سازمان بورس و اوراق بهادر هم كه در اين نشست حضور يافته بود، با اشاره به جايگاه اتاق ايران در اقتصاد، گفت: فشارهاي زيادي به اقتصاد كشور تحميل شده كه بخشي از اين مشكلات به تحريم و بخشي به حكمراني شركت‌ها و بهره‌وري پايين برمي‌گردد؛ براي همين نرخ تشكيل سرمايه و نرخ رشد اقتصادي پايين آمده است.

او با اشاره به اينكه بر اساس برنامه چشم‌انداز 20 ساله، قرار بود ميانگين رشد سالانه اقتصاد كشور به 8 درصد برسد و در سال 1404 در رتبه اول منطقه قرار بگيريم، گفت: اقتصاد با ناملايمات بسيار مواجه شد و در حال حاضر بر مبناي ارزش اسمي سرمايه، در رتبه چهارم منطقه، بعد از عربستان و تركيه، امارات قرار داريم. همچنين در شاخص برابري قدرت خريد، رتبه سوم را داريم؛ هرچند در كنار رتبه، فاصله ما با ديگر كشورها مهم است. او ادامه داد: اوايل دهه 80 شانه‌به‌شانه اين كشورها حركت مي‌كرديم و فاصله كمتر بود و حتي گاهي ما جلوتر از آنها بوديم؛ اما در 5 سال اخير نرخ تشكيل سرمايه منفي شده است. سرمايه كفاف پوشش استهلاك را نمي‌دهد.

رييس سازمان بورس و اوراق بهادار ادامه داد: نرخ تشكيل سرمايه در ايران وضعيت نگران‌كننده‌اي است. دغدغه اول كشور كه مورد تأكيد همه است، نرخ رشد و تشكيل سرمايه پايين است.

او تصريح كرد: تشكيل سرمايه از مسير بازار پول و سرمايه انجام مي‌شود؛ اما در ايران، سهم بازار سرمايه در اين فضا كم بوده و نهايتاً به حدود يك‌پنجم يعني 20 درصد مي‌رسد و 80 درصد به بازار پول اختصاص دارد.

صيدي با بيان اينكه اين وضعيت خوب نيست، افزود: در بقيه كشورها نظام بانكي مسلط نيست و در كشورهاي با ناخالص داخلي بالا اين نسبت 50 به 50 است. رييس سازمان بورس در بخش ديگري از نشست، گفت: بورس به عنوان نهاد تنظيم‌گر، كاري نمي‌تواند بكند مگر با اعتبار اعضايشان. اعتمادي كه در بازار سرمايه به دليل نااطميناني در كشور، موقعيت جغرافيايي سياسي مسائل منطقه، رفتار سياست‌گذاران خدشه‌دار شده است. همچنين تصميم خلق‌الساعه واقعاً سرمايه‌گذار را نگران مي‌كند.

صيدي ادامه داد: سرمايه‌گذار نه راجع به فروش محصول و نه مواد اوليه و نهاده توليد اطمينان ندارد. اين رفتار باعث شده كه بازار مالي كه حساس‌تر است، آسيب ببيند. مردم دارايي فيزيكي را در شرايط عدم اطمينان مطمئن‌تر مي‌دانند. براي همين ملك اعتبار دارد. در اين وضعيت به اوراق سهام شايد اعتماد كمتري دارند و اين رفتارهاست كه بر اقتصاد اثر دارد. در اين شرايط قيمت اوراق هم جابه‌جا مي‌شود و نظام حكمراني با تصميم‌هاي متفاوت سرمايه‌گذار و بازار مالي را نگران مي‌كند.

صيدي افزود: توليدكننده ما به وضعيت كوتاه‌مدت نگاه مي‌كند. بايد آسيب‌هاي بازار سرمايه را بشناسيم. ريسك‌هاي سيستماتيك سياسي، نظام كلان تصميم‌گيري و ... بر بورس اثر دارد. بورس مثل دماسنج نتيجه تصميم‌ها را نشان مي‌دهد. قيمت‌گذاري دستوري عليه بورس است.

او گفت: در همين بازار بخشي از اعتماد مردم خدشه‌دار شده ولي بازهم حداقل 2 ميليون نفر فعال بورسي داريم كه بيش از 50 درصد از بازار بورس و سهام بازدهي گرفته‌اند. البته شاخص برآيند كل بازار است. هر اتفاقي در سياست‌هاي كلان بيفتد، بر بورس اثرگذار است.

صيدي همچنين با اشاره به صدور اوراق دولتي، گفت: قرار بود در اين اوراق، سهم دولت 20 يا 30 درصد باشد اما الآن چنين نيست. اما نمودارها نشان مي‌دهد از سال 94 به بعد اوراق بدهي دولتي بالاتر رفته و اوراق متعلق به بخش خصوصي پايين آمده است. حدود 87 درصد اوراق بدهي، دولتي است و بقيه بخش خصوصي است. بايد اين سهم به سمت 50- 50 برود و اين در افق سه‌ساله انجام شود.

صيدي افزود: براي اينكه بورس به ارزش واقعي خودش برسد، نياز به سرمايه‌گذاري دارد. بسياري از شركت‌ها ارزش ذاتي دارند و متأسفانه كم اظهاري مي‌شود و همه اين رفتارها در وضعيت بورس اثر دارد. براي اينكه بورس به حداقل ميزان توليد ناخالص داخلي ما در محيط اقتصادي خود با 400 ميليون نفر در منطقه سروكار داريم؛ اين بازار تشنه عرضه كالا و محصول است. 

وعده شفافيت در شركت‌ها 

در بخشي از نشست ساير فعالان اقتصادي به نقد شرايط كنوني پرداختند. برخي از پالايش نمادهاي بورسي بدون توجه به فشارهاي سياسي صحبت كردند. برخي از اعضا از جمع‌آوري پول‌هاي سرگردان صحبت كردند. اجراي پروژه‌هاي مشترك بورس با اتاق‌هاي سراسر كشور درخواست برخي ديگر از اعضا بود. جاي خالي شركت‌هاي تأمين مالي در استان‌ها و جاي خالي شفافيت مباحث ديگري بود كه مطرح شد. آنها خواستند سرمايه‌هاي خرد كشاورزان را فراموش نشود. درضمن تاكيد كردند، بورس به نهاد رگولاتور نياز دارد.

صيدي در واكنش به اظهارات آنها گفت: حمايت از سهامداران خرد يكي از وظايف ماست و به آن توجه داريم. اين حمايت يعني شركت‌ها درست فعاليت كرده و شفاف باشند، سود خود را به‌درستي توزيع كنند و البته دولت هم دست در جيب سهامدار خرد نكند. بااين‌حال پوشش بيمه و ريسك سهامدار خرد را نيز دنبال مي‌كنيم. او در مورد نرخ سود با اشاره به مذاكرات سازمان بورس و بانك مركزي، اظهار كرد: حرف ما اين بود كه تا كسري بودجه را رفع نكنيد نمي‌توانيد نرخ سود را پايين بياوريد. نرخ سود همه ما را گرفتار كرده و ريشه آن‌هم در كسري بودجه است. تا تورم اصلاح نشود نمي‌توان انتظاري براي اصلاح نرخ سود داشت. بهاي تمام‌شده توليد بايد پايين بيايد و تورم هم بايد كنترل شود.

رييس سازمان بورس با بيان اينكه حاكميت شركتي يكي از برنامه‌هاي 17 گانه ماست، گفت: اين نگاه كه فرار سرمايه از بورس رخ داده را قبول ندارم. سرمايه فقط از يك صندوق يا سهام به صندوق و سهام ديگر منتقل مي‌شود. با همه اينها ما به دنبال افزايش سرمايه اجتماعي و اعتماد عمومي به بورس هستيم كه يكي از برنامه‌ها توجه به حاكميت شركتي است.