حل ناترازي بنزين؛ از ساخت هر ساله پالايشگاه تا واردات!
مدير پيشين برنامه‌ريزي شركت ملي پالايش و پخش فرآورده‌هاي نفتي با بيان اينكه كم‌هزينه‌ترين راه‌حل ناترازي، تبديل نفتاي مازاد به بنزين است، گفت: با فرض مصرف ۱۲۵ ميليون ليتر و ۵ درصد رشد؛ سالانه نياز به احداث يك پالايشگاه مدرن به ظرفيت ۱۰۰ هزار بشكه در روز خواهيم داشت و احداث چنين پالايشگاهي به حدود ۲ ميليارد دلار سرمايه و حداقل ۴ سال زمان نياز دارد.
مدير پيشين برنامه‌ريزي شركت ملي پالايش و پخش فرآورده‌هاي نفتي با بيان اينكه كم‌هزينه‌ترين راه‌حل ناترازي، تبديل نفتاي مازاد به بنزين است، گفت: با فرض مصرف ۱۲۵ ميليون ليتر و ۵ درصد رشد؛ سالانه نياز به احداث يك پالايشگاه مدرن به ظرفيت ۱۰۰ هزار بشكه در روز خواهيم داشت و احداث چنين پالايشگاهي به حدود ۲ ميليارد دلار سرمايه و حداقل ۴ سال زمان نياز دارد.
شهاب‌الدين متاجي در گفت‌وگو با ايلنا، در ارزيابي ناترازي بنزين در كشور اظهار داشت: براي بررسي ناترازي بنزين بايد به دو عامل توليد و مصرف توجه شود، چراكه نگريستن به يك عامل به نتيجه اشتباه منتهي مي‌شود.
وي افزود: تاكنون فقط به مساله توليد پرداخته و فرض شده كه در حوزه مصرف همه‌چيز منطقي است و اين توليد است كه بايد خود را تطبيق بدهد، اين ديدگاه با مفهوم توسعه پايدار ناسازگار است، توسعه پايدار به معني نگريستن به همه عوامل است كه در زندگي انسان حاضر و نسل‌هاي آينده تاثير مي‌گذارند و مهم‌ترين آن محيط زيست، حفظ طبيعت و سلامتي انسان است. اگر با اين ديدگاه نگاه كنيم بايد توجه به حوزه مصرف صورت بگيرد.
مدير پيشين برنامه‌ريزي شركت ملي پالايش و پخش فرآورده‌هاي نفتي با طرح اين سوال كه آيا سيستم مصرف‌كننده كه در مورد بنزين سيستم حمل و نقل است از طراحي مناسب برخوردار است، گفت: همچنين آيا تجهيزات مصرف‌كننده كه خودروها هستند از بازده مطلوب و فناوري مناسب برخوردارند؟ سيستم وسايل نقليه ما سيستمي است كه مصرف كمتر، آلودگي كمتر و سهولت در رفت و آمد ايجاد كند؟ اكنون تمركز سيستم حمل و نقل بر اساس خودروهاي شخصي است، اگرچه اين سيستم براي نقاط كم‌تراكم و كم‌جمعيت مي‌تواند مناسب باشد اما در شهرهاي بزرگ مطلوب نيست و افزيش آلودگي هوا شامل ريزگردها و گازهاي سمي افزايش گازهاي گلخانه‌اي و آلودگي صدا از عوراض اين سيستم است و راهكار اينكه ايجاد حمل و نقل عمومي شامل مترو و اتوبوس به اندازه كافي هم مصرف سوخت را كاهش مي‌دهد و هم رفاه بيشتري را براي شهروندان به همراه خواهد داشت.
وي بيان داشت: كشور ما هم‌اكنون دهمين كشور از نظر مصرف بنزين است در حالي كه از نظر جمعيت در رده هفدهم قرار دارد حال در نظر بگريم چگونه مي‌شود از طريق افزايش توليد، ناترازي را برطرف كنيم؟ با فرض مصرف ۱۲۵ ميليون ليتر و ۵ درصد رشد؛ سالانه نياز به احداث يك پالايشگاه مدرن به ظرفيت ۱۰۰ هزار بشكه در روز خواهيم داشت و احداث چنين پالايشگاهي به حدود ۲ ميليارد دلار سرمايه و حداقل ۴ سال زمان نياز دارد. اين امر در صورتي كه اقدامي براي كاهش مصرف صورت نگيرد، هر سال بايد تكرار شود. روشن است كه اين روند امكان اجرا ندارد. بنابراين راه منطقي و عملي، كاهش مصرف بنزين است.
متاجي خاطرنشان كرد: به جاي سرمايه‌گذاري در توليد بنزين، همه تلاش‌ها و برنامه‌ريزي‌ها بايد به سمت كاهش مصرف هدايت شود، مهم‌ترين راه‌حل براي كاهش مصرف نيز توسعه حمل ونقل عمومي، استفاده از فناوري‌هاي جديد مانند برقي كردن وسايل نقليه، استفاده از موتورهاي كم‌مصرف در توليد خودروها، برقي كردن موتورسيكلت‌ها. ايجاد مسيرهاي دوچرخه و تشويق به دوچرخه‌سواري و مواردي شبيه آن است. از سوي ديگر هر نوع افزايش خودرو در كشور مانند واردات و توليد، بايد همزمان با از رده خارج كردن خودروهاي فرسوده باشد، توليد و واردات خودرو نيز بايد بر اساس رعايت استانداردهاي محيط زيستي كه مصرف و آلايندگي را كاهش مي‌دهد، صورت پذيرد.
وي ادامه داد: در كوتاه‌مدت راه‌هاي مختلفي براي كاهش مصرف در شهرهاي بزرگ وجود دارد مانند افزايش محدوده ترافيك و افزايش زمان طرح و ترافيك، ممنوعيت ورود خودروهاي تك‌سرنشين، استفاده از اپلكيشن‌هاي مشاركت در خودرو براي اجتناب از تك‌سرنشيني، استفاده از سرويس‌هاي عمومي براي دانش‌آموزان مدارس، توسعه فرهنگ توجه به محيط زيست و حفاظت از زميني كه منجر به كاهش استفاده از خودروهاي شخصي مي‌شود، اجراي دقيق مقررات راهنمايي و رانندگي، عدم تشويق كاركنان دولت در استفاده از خودروهاي شخصي براي رسيدن به محل كار از قبيل اخذ حق پاركينگ، افزايش خطوط ويژه اتوبوس‌ها. البته اجراي اين برنامه‌ها بستگي به وجود اراده و عزم لازم دولت و افكار عمومي است.
مدير پيشين برنامه‌ريزي شركت ملي پالايش و پخش فرآروده‌هاي نفتي تاكيد كرد: واردات و افزايش توليد، راه‌حل‌هاي مقطعي و مُسكن به حساب مي‌آيند با بهينه‌سازي و بهبود عملكرد پالايشگاه‌ها، مي‌توان اندكي به مقدار توليد افزوده و براي توليد بيشتر بايد واحدهاي تبديلي مواد نفتي سنگين در پالايشگاه‌ها احداث كرد و پالايشگاه‌هاي جديد ساخت كه هر يك از اقدامات فوق نياز به حداقل ۴ سال زمان و سرمايه‌گذاري كافي دارد.
وي يادآور شد: راه‌حل افزايش توليد؛ با توجه به هزينه زياد و عدم توجه به مشكلات محيط زيستي و اقتصادي ناشي از مصرف بيش از حد بنزين، راه‌حل مطلوبي نيست، اگرچه تا زمان به نتيجه رسيدن طرح‌هاي كاهش مصرف به‌طور موقت بايد اين كار را انجام داد.
متاجي بيان داشت: براي افزايش توليد بنزين، در حال حاضر كم‌هزينه‌ترين راه‌حل، احداث واحدهاي پالايشي براي تبديل نفتاي مازاد به بنزين است. هم‌اكنون در برخي از پالايشگاه‌ها، نفتا بيش از ظرفيت واحدهاي بنزين‌سازي وجود دارد و در برخي از پالايشگاه‌هاي در حال احداث هم، نفتاي مازاد وجود خواهد داشت، احداث واحدهاي بنزين‌سازي با استفاده از نفتاي اضافي، بر احداث پالايشگاه جديد اولويت دارد.
وي درباره اوضاع توليد بنزين و نفتگاز و چشم‌انداز صنعت پالايش كشور گفت: پالايشگاه‌هاي فعلي ايران، براساس توليد سوخت طراحي شده‌اند. ارزش افزوده اين نوع پالايشگاه‌ها، حتي با فرض تبديل نفت كوره به بنزين و نفتگاز، بسيار كم است. اصلاح طراحي اين پالايشگاه‌ها براي انواع محصولات پتروشيمي، سبب بهبود اقتصاد آنها مي‌شود. در صورت ادامه توليد بنزين، خوراك كافي براي تبديل نفتا به مواد پتروشيمي فراهم نخواهد بود، بنابراين مصرف زياد بنزين در كشور از توسعه پالايشگاه‌ها و ايجاد واحدهاي يكپارچه پالايشگاه و پتروشيمي جلوگيري مي‌كند. بدين‌ترتيب در حالي كه مصرف مواد پتروشيمي در دنيا در حال افزايش است، مصرف زياد بنزين در كشور فرصت استفاده از بازار جهان را كاهش داده و سبب مي‌شود امكان بالقوه افزايش بهره‌وري عملي نشود.
مدير پيشين برنامه‌ريزي شركت ملي پالايش و پخش فراروده‌هاي نفتي درباره احداث پتروپالايشگاه براي كمك به حل ناترازي سوخت گفت: در واحدهاي يكپارچه پالايشگاه و پتروشيمي، موادي كه سوخت‌هاي مختلف را تشكيل مي‌دهند، تبديل به مواد اوليه پتروشيمي و مواد پايه ساير محصولات پتروشيمي مي‌شود. مثلا گاز مايع و نفتاي سبك، تبديل به انواع الفين‌ها مي‌شود كه پايه اصلي بسياري از محصولات پتروشيمي است. نفتاي سنگين تبديل به آروماتيك مي‌شود كه ماده اوليه زنجيره ارزش آروماتيك‌ها است. همچنين نفتگاز سنگين براي توليد الفين‌ها به‌كار مي‌رود و نفت كوره نيز در واحدهاي كراكينگ به انواع مختلف الفين و آروماتيك تبديل مي‌شود. بنابراين در مجتمع‌هاي پتروريفاينري، توليد انواع سوخت‌ها (بنزين، نفتگاز، نفت سفيد و گاز مايع) كاهش مي‌يابد. در صورتي كه براي رفع ناترازي از روش افزايش توليد اضافه شود، با هزينه كمتر پالايشگاه معمولي احداث مي‌شود و سپس با توسعه آن مي‌توان تبديل به پتروريفاينري كرد.
وي خاطرنشان كرد: با توجه به هزينه بالاي مجتمع‌هاي پالايشي - پتروشيمي؛ مثلا براي احداث مجتمع ۳۰۰ هزار بشكه در روز، بيش از ۱۲ ميليارد دلار سرمايه لازم است. ارتقاي پالايشگاه‌هاي موجود و تبديل نفت كوره به بنزين و نفتگاز در اولويت قرار دارد و نيز تبديل نفتاي مازاد موجود در كشور به بنزين هم بايد در اولويت نخست قرار داده شود.