آيا زمين‌هاي حريم شهرها مناسب ساخت و ساز است؟
چندي پيش بود كه رييس مجلس شوراي اسلامي در اظهاراتي اعلام كرد كه سازمان ملي زمين و مسكن دو برابر مساحت زمين‌هاي مسكوني كل كشور، زمين‌هاي خالي در اختيار دارد و ۳۰۰هزار هكتار از اين اراضي به مردم واگذار شود، مشكل مسكن حل خواهد شد.
چندي پيش بود كه رييس مجلس شوراي اسلامي در اظهاراتي اعلام كرد كه سازمان ملي زمين و مسكن دو برابر مساحت زمين‌هاي مسكوني كل كشور، زمين‌هاي خالي در اختيار دارد و ۳۰۰هزار هكتار از اين اراضي به مردم واگذار شود، مشكل مسكن حل خواهد شد.
پس از رسانه‌اي شدن اظهارات قاليباف، ارسلان مالكي رييس سازمان ملي زمين و مسكن به اين موضوع واكنش نشان داد و عنوان كرد كه زمين داخل شهرها كه در احتكار دولت است براي ساخت مسكن مناسب نيست.
همچنين براساس اطلاعيه سازمان ملي زمين و مسكن اگرچه كل اراضي دولتي در اختيار اين سازمان ۱.۸۱۴.۰۰۰ هكتار است اما پس از انطباق كاربري اراضي با منابع موجود مساحت كل اراضي مسكوني در اختيار حدود ۵۰ هزار هكتار است كه سابقاً بخشي در قالب مسكن مهر در اختيار متقاضيان قرار گرفته و مابقي نيز به‌طور كامل در اختيار طرح نهضت ملي مسكن قرار دارد.
حالا عطا بهرامي تحليلگر اقتصادي در گفت‌وگو با ايسنا در واكنش به بحث و جدل‌هاي پيش آمده با اشاره به نقش زمين در گراني مسكن و پاسخ مسوولان مبني بر نبود زمين مناسب مي‌گويد: اگر هم زمين مناسب براي ساخت مسكن وجود ندارد، فقط به علت ماده و تبصره‌هايي است كه برخي تصميم‌گيران ايجاد كرده‌اند. زمين قابليت ساخت مسكن ندارد، يعني چه؟ انگار آن سمت اتوبان آزادگان تهران پرتگاه وجود دارد كه نمي‌شود مسكن ساخت. چطور مردم مي‌توانند در همين مناطق به صورت حاشيه‌نشين مسكن‌سازي كنند؟
بهرامي اظهار مي‌كند: يك ميليون و ۷۰۰هزار هكتار زمين در اطراف شهرهاي كشور وجود دارد كه به دليل ايجاد محدوده آنها رها شده‌اند. دولت مي‌تواند با واگذاري اين زمين‌ها به مردم حاشيه شهرهاي كشور را به سبك ويلايي‌سازي ادامه دهد و مشكل مسكن را حل كند. مگر انتهاي اتوبان آزادگان تهران پرتگاه است كه نمي‌توان در آنجا مسكن‌سازي كرد؟
او درباره ادعاي سازمان ملي زمين و مسكن درباره نبود زمين مناسب براي ساخت مسكن و نبود احتكار زمين از سوي نهادهاي دولت اظهار مي‌كند: شهرهاي كشور يك ميليون هكتار مساحت دارند. يك ميليون و ۷۰۰هزار هكتار زمين هم در حريم شهرها قرار دارد كه مالكيت آن در اختيار سازمان ملي زمين و مسكن است. پس دولت براي تامين زمين مورد نياز ساخت مسكن، دليلي براي درگيري‌هاي مالكيت ندارد.
به گفته بهرامي، فقط بايد زمين‌هاي در اختيار سازمان ملي زمين و مسكن را براي ساخت مهيا كند و اين زمين‌ها راهكار خانه‌دار شدن مردم است. البته بايد توجه داشت كه دولت نبايد براي ساخت مسكن در حومه شهرها به سمت آپارتمان‌سازي حركت كند. پس ويلايي‌سازي مسكن در حومه شهرها بايد برنامه دولت قرار گيرد. براي تحقق اين مهم نيز لازم است قوانيني تصويب شود كه منفعت مردم در ساخت ويلايي مسكن باشد.
حذف قيمت زمين از روي هزينه
ساخت مسكن
اين كارشناس اقتصادي با بيان اينكه هيچ شهري در دنيا به بي‌هويتي شهرهاي ايران نيست و هر كدام از شهرهاي دنيا هويت خاص خود را دارند. توضيح مي‌دهد: شهرها در دنيا هويت خاص خود را دارند و محال است در يك محله ساختمان‌ها با تعداد طبقات مختلف ساخته شود. به گفته او، تراكم فروشي در دنيا اصلا معني ندارد و فقط در ايران اجرا شده است. همين امر باعث شده تهران ۱۵۰نفر در هكتار شهر پرتراكم جهان شود. درحالي كه بسياري از شهرهاي امريكا كه جمعيتي برابر تهران دارند، بين ۱۳ تا ۲۰نفر در هكتار تراكم جمعيت دارند. بهرامي معتقد است كه دولت بايد زمين‌هايي كه در حريم شهر احتكار شده است را براي ساخت ويلايي مسكن در اختيار مردم قرار دهد. حريم شهرها امروز به نوعي كارنامه دولت‌ها شده است. هر فرد كه در دولت مسووليت مي‌گيرد، براي تملك بيشتر زمين موات تلاش مي‌كند. درحالي نگهداري زمين موات توسط نهادهاي دولت ارزشمند شده است كه بايد از اين زمين‌ها براي آباداني كشور استفاده كرد.
اين تحليلگر مسائل اقتصادي با تاكيد بر اينكه ارزش زمين به استفاده‌اي است كه از آن مي‌شود اما در كشور به دليل احتكار قيمت كاذب پيدا كرده بيان مي‌كند: برخي معتقدند ويلايي‌سازي مردم را به ساخت مسكن در زمين‌هاي شخصي سوق مي‌دهد. براي حل اين امر هم مي‌توان براي هر هكتار زمين در اختيار مردم ميزان مشخصي ويلايي‌سازي در نظر گرفت.
به گفته او، با اين اقدام، ساخت مسكن در زمين‌هاي مردم هم كنترل مي‌شود. به عنوان مثال، در كشور ايتاليا در ازاي هر پنج‌هزار متر زمين، افراد مي‌توانند يك ويلاي صدمتري بسازند. مي‌توان در ايران هم از همين سياست براي حفظ زمين استفاده كرد. قطعا هم مردم در بقيه زمين خود، درختكاري مي‌كنند و آن را لم‌يزرع رها نمي‌كنند. اجراي اين اقدامات عاملي مي‌شود تا سهم زمين در هزينه ساخت كاهش پيدا كند و تنها هزينه ساخت باقي بماند.
چرا زمين مناسب براي ساخت مسكن وجود ندارد؟
بهرامي درباره نظرات رييس سازمان ملي زمين و مسكن درباره نداشتن زمين مناسب ساخت مسكن در زمين‌هاي احتكار شده دولت مي‌گويد: چطور مردم مي‌توانند در همين مناطق به صورت حاشيه‌نشين مسكن‌سازي كنند؟ بهتر است سازمان ملي زمين و مسكن اساسنامه ملي زمين و مسكن را براي حل مشكل مسكن اجرا كند. اين اساسنامه‌ها براي حل مشكل مسكن كشور به رشته تحرير درآمده‌اند. او اظهار مي‌كند: حومه تهران كاملا خالي است. ادامه اتوبان بابايي از سمت شرق و بعد از اتوبان آزادگان را مي‌توان خانه ساخت. تنها بايد برنامه درست داشت و آپارتمان‌سازي در حومه را متوقف كرد. ادامه دادن شهرها ساخت مسكن در حومه آنها هزينه زياد براي زيرساخت هم نمي‌خواهد. اين كارشناس مسكن ادامه مي‌دهد: بهانه نبود بودجه از سوي دولت غيرعادي است. امروز احتكار زمين توسط نهادهاي دولتي باعث ارزشمندي زمين شده است. امروز اجازه ساخت مسكن در زمين‌هاي شخصي از مردم گرفته شده و فقط به برخي اجازه ساخت داده مي‌شود. به علت همين تبعيض زمين و ملك يكسري از افراد خاص ارزشمند شده است. احتكار زمين و مقابله با واگذاري آن به مردم به‌طور حتم ذي‌نفعاني دارد و الا اين همه بهانه‌گيري براي ساخت مسكن معني نخواهد داشت.