اظهارات جنجالي عضو شوراي عالي فضاي مجازي: فيلترينگ به رشد پلتفرم‌هاي داخلي كمك كرده است
واكنش‌هاي منفي به موافق محدوديت‌هاي فيلتري
عضو شوراي عالي فضاي مجازي، در اظهاراتي جنجالي اعلام كرد كه 70 درصد از هزينه‌هاي فيلترشكن‌ها در ايران توسط دشمنان تأمين مي‌شود. وي به‌طور صريح به مشكلات حكمراني فضاي مجازي و تحريم‌هاي اينترنتي پرداخت و بر لزوم اعمال حكمراني قانونمند در اين عرصه تأكيد كرد.
عضو شوراي عالي فضاي مجازي، در اظهاراتي جنجالي اعلام كرد كه 70 درصد از هزينه‌هاي فيلترشكن‌ها در ايران توسط دشمنان تأمين مي‌شود. وي به‌طور صريح به مشكلات حكمراني فضاي مجازي و تحريم‌هاي اينترنتي پرداخت و بر لزوم اعمال حكمراني قانونمند در اين عرصه تأكيد كرد. اين اظهارات او واكنش‌هايي را از پلتفرم‌هاي داخلي مانند نشان به همراه داشت كه ادعاهاي جليلي را درباره اثرات مثبت فيلترينگ بر رشد اين پلتفرم‌ها به چالش كشيدند و خواستار شفاف‌سازي دلايل واقعي اين محدوديت‌ها شدند.
موضوع فيلترينگ در ايران يكي از مسائل پرچالش و پيچيده است كه در سال‌هاي اخير در فضاي مجازي و عمومي كشور مطرح شده و مورد بحث و جدل قرار گرفته است. فيلترينگ به‌طور كلي به معناي محدود كردن دسترسي به سايت‌ها و سرويس‌هاي آنلاين است، به گونه‌اي كه برخي از اين سايت‌ها يا اپليكيشن‌ها به دلايل مختلف، مانند مسائل امنيتي، اجتماعي، سياسي يا فرهنگي، از دسترس كاربران ايراني خارج مي‌شوند. امنيت و مقابله با تهديدات: يكي از دلايل اصلي فيلترينگ در ايران، تأمين امنيت كشور و مقابله با تهديدات خارجي و داخلي است. برخي از مقامات ايراني معتقدند كه دسترسي به برخي وب‌سايت‌ها يا شبكه‌هاي اجتماعي مي‌تواند تهديداتي براي امنيت ملي و فرهنگي كشور به همراه داشته باشد. دستگاه‌هاي نظارتي و كنترل: فيلترينگ به عنوان ابزاري براي نظارت و كنترل بر اطلاعات در دسترس عموم استفاده مي‌شود. دولت‌ها و نهادهاي اجرايي براي جلوگيري از دسترسي به اطلاعاتي كه به نظر آنها ممكن است مضر يا خطرناك باشد، سايت‌ها و سرويس‌ها را مسدود مي‌كنند. حفظ فرهنگ و ارزش‌هاي ملي: بسياري از سايت‌ها و سرويس‌ها به دليل محتواي نامناسب يا مخالف با ارزش‌هاي فرهنگي و اجتماعي ايران فيلتر مي‌شوند. اين فيلترينگ معمولاً به منظور حفظ هنجارها و موازين فرهنگي كشور است.
فيلترشكن‌ها و اقتصاد آن
با وجود اين محدوديت‌ها، استفاده از فيلترشكن‌ها يا VPNها براي دسترسي به سايت‌هاي مسدود شده در ايران به يكي از مسائلي تبديل شده است كه كاربران بسياري به‌طور روزانه از آن استفاده مي‌كنند. آمارها نشان مي‌دهد كه درصد قابل توجهي از هزينه فيلترشكن‌ها توسط دشمنان كشور تأمين مي‌شود، كه اين موضوع خود به يكي از نگراني‌هاي مقامات كشور تبديل شده است.
مشكلات و تبعات فيلترينگ
محدوديت آزادي دسترسي به اطلاعات: فيلترينگ به‌طور مستقيم آزادي دسترسي به اطلاعات را محدود مي‌كند. اين امر مي‌تواند بر فرآيند يادگيري، تحقيق و دسترسي به منابع علمي و آموزشي تأثير منفي بگذارد. اختلال در كسب‌وكارهاي آنلاين: بسياري از كسب‌وكارهاي آنلاين، به‌ويژه كسب‌وكارهايي كه از خدمات بين‌المللي مانند گوگل، يوتيوب، آمازون و ساير پلتفرم‌هاي جهاني استفاده مي‌كنند، با مشكلات جدي در نتيجه فيلترينگ مواجه مي‌شوند. اين محدوديت‌ها تأثير زيادي بر تجارت و رشد استارتاپ‌ها در ايران داشته است. اقتصاد زيرزميني: استفاده از فيلترشكن‌ها، به‌ويژه در ارتباط با خدمات اقتصادي و تجاري غيرقانوني، يك بازار زيرزميني و اقتصادي غيررسمي ايجاد كرده است. بسياري از افراد از اين مسير براي عبور از محدوديت‌ها و انجام فعاليت‌هاي غيرقانوني استفاده مي‌كنند. در برابر اين چالش‌ها، نياز به حكمراني ديجيتال قانوني و منطقي احساس مي‌شود. برخي مقامات پيشنهاد مي‌دهند كه فيلترينگ بايد به‌طور هدفمند، با استفاده از ابزارهاي قانوني و بدون از دست دادن آزادي‌ها و حقوق شهروندي، صورت گيرد. علاوه بر اين، توجه به نياز به ايجاد زيرساخت‌هاي بومي و پلتفرم‌هاي داخلي كه بتوانند جايگزين مناسبي براي سرويس‌هاي فيلتر شده ارايه دهند، يكي از پيشنهادات مهم در راستاي كاهش وابستگي به فيلترشكن‌ها و مقابله با مشكلات اقتصادي و اجتماعي ناشي از آن است. در نهايت، موضوع فيلترينگ در ايران همواره با چالش‌ها و تضادهاي زيادي همراه بوده است. مسائل امنيتي، اجتماعي و فرهنگي در كنار مشكلات اقتصادي و دسترسي به اطلاعات آزاد، باعث شده كه اين موضوع همچنان يك بحث داغ و نيازمند راه‌حل‌هاي منطقي و شفاف باشد. رسول جليلي، عضو شوراي عالي فضاي مجازي است. وي علاوه بر عضويت در شوراي عالي فضاي مجازي، سوابق ديگري، چون معاون صنايع امور اقتصاد سازمان صنعت، معدن و تجارت آذربايجان غربي، عضو هيات علمي و مدير گروه IT دانشكده مهندسي كامپيوتر دانشگاه صنعتي شريف، عضو هيات موسس و رييس هيات‌مديره شركت امن‌افزار گستر شريف و عضو گروه نرم‌افزار صنايع پيشرفته وزارت صنعت و معدن را در كارنامه دارد. رسول جليلي از چهره‌هاي نزديك به سعيد جليلي است و برخي از رسانه‌ها به دليل نقش او در سانسور اينترنت در سال ۱۳۹۰ از او به عنوان چهره سانسور نام مي‌برند و از موافقان فيلترينگ است. او به‌تازگي اظهارات جنجال‌برانگيزي درباره فيلترينگ مطرح كرد.
رسول جليلي: ۷۰ درصد هزينه فيلترشكن‌ها را دشمن مي‌پردازد
جليلي گفت: آمارها مي‌گويد هفتاد درصد از هزينه فيلترشكن‌هايي كه در كشور مورد استفاده است، توسط دشمنان ما تامين و پرداخت مي‌شود. او در يك برنامه تلويزيوني اظهار كرد: آمارها مي‌گويد 70 درصد از هزينه فيلترشكن‌هايي كه در كشور مورد استفاده است، توسط دشمنان ما تأمين و پرداخت مي‌شود. اين فيلترشكن‌ها در موتورهاي جست‌وجوگر مثل گوگل هم يافت مي‌شوند و نمي‌توانيم به‌طور كامل مانع شويم. از طرف ديگر موتور جست‌وجوگر را نمي‌توانيم از مردم بگيريم، خودمان هم جايگزين مناسبي براي آن نداريم. هرچند توانستيم براي آمازون، يوتيوب، ويز و برخي موارد ديگر جايگزين‌هايي ايجاد كنيم اما براي موتور جست‌وجوگر هنوز، كاري نكرده‌ايم. عضو حقيقي شوراي عالي فضاي مجازي در واكنش به اظهارات يكي از حاضران برنامه، مبني بر اينكه كسب و كار ناشي از فروش فيلترشكن تا سقف ۵۰ همت رسيده است، اين ادعا را رد كرد و گفت: اين عدد حداكثر بين سه تا پنج همت است. جليلي ادامه داد: اقتصاد فيلترشكن، كسب مال غيرقانوني است. قطعاً حكمراني بايد اين افراد را نقره داغ كند. به هيچ عنوان هيچ كدام از مسوولان اين مال را حق صاحب مال نمي‌دانند. مجلس بايد قانوني تصويب كند كه افراد خاطي، چند برابر اموالي كه از اين طريق به دست آورده‌اند را بپردازند. در حال حاضر از صد در صدي كه بايد در زمينه حاكميت عمل كنيم، تاكنون به پنجاه درصد آن رسيده‌ايم. وي درباره وعده رييس‌جمهور حول موضوع فيلترينگ عنوان كرد: مجموعه مسوولان قائل به احترام به تحقق وعده رييس‌جمهور هستند، البته در چارچوب حكمراني قانونمندي كه جامعه به آن نياز دارد. بايد حكمراني بر فضاي مجازي وجود داشته باشد، بايد محدوديت‌ها منطقي و كم شوند و البته بايد فيلترشكن‌ها نابود شود. قطعاً اموال به دست آمده از طريق فروش فيلتر شكن حرام است و افراد خاطي حتماً بايد بسزاي عمل خود برسند.
واكنش پلتفرم‌هاي داخلي
اين اظهارات البته به واكنش پلتفرم‌هاي داخلي منجر شد؛ تا جايي كه نشان در بيانيه‌اي عنوان كرد: به‌جاي انتساب دستاوردهاي بخش خصوصي به فيلترينگ دلايل واقعي محدوديت‌ها را بگوييد. نشان در بيانيه‌اي نسبت به صحبت‌هاي رسول جليلي عضو شوراي عالي فضاي مجازي كه رشد پلتفرم‌هاي ايراني را نتيجه محدودسازي اينترنت و فيلترينگ معرفي كرده، واكنش نشان داده و از اين رويكرد انتقاد كرد. او در اين بيانيه پيشنهاد كرده به‌جاي انتساب دستاوردهاي شركت‌هاي خصوصي به سياست‌هاي محدودكننده، دلايل واقعي اين محدوديت‌ها شفاف‌سازي شود. نشان در بيانيه‌اي به صحبت‌هاي رسول جليلي كه توسعه پلتفرم‌هايي چون نشان را نتيجه سياست فيلترينگ دانسته انتقاد كرده و در بيانيه خود آورده است: اخيرا رسول جليلي، عضو شوراي عالي فضاي مجازي، در يك برنامه تلويزيوني عملكرد برخي پلتفرم‌هاي ايراني از جمله «نقشه و مسيرياب نشان» را نتيجه سياست‌هاي محدودسازي اينترنت و فيلترينگ رقباي خارجي دانسته و آن را يكي از دستاوردهاي اين سياست‌ها معرفي كرده و ادعا كرده‌اند كه مردم از اين محدوديت‌ها رضايت دارند. در راستاي شفاف‌سازي و پاسخ به اين اظهارات، لازم مي‌دانيم نكاتي را مطرح كنيم. در اين بيانيه تاكيد شده است: ۷۰ تا ۸۰ درصد كاربران اينترنت در ايران مجبور به استفاده از فيلترشكن‌هايي هستند كه امنيت بخش قابل‌توجهي از آنها مشخص نيست. اين سياست باعث افت شديد امنيت موبايل‌هاي كاربران، حملات گسترده زيرساختي به كسب‌وكارهاي آنلاين و هدر رفت زمان ميليون‌ها نفر براي دسترسي به پلتفرم‌هاي كاربردي و موردعلاقه‌شان شده است. در ادامه بيانيه نشان پيشنهاد كرده است: به‌جاي انتساب دستاوردهاي شركت‌هاي خصوصي به سياست‌هاي محدودكننده، دلايل واقعي اين محدوديت‌ها و ارتباط منافع شخصي با شركت‌هاي مجري محدودسازي، شفاف‌سازي شود. در ادامه بيانيه نشان پيشنهاداتي هم ارايه كرده و اعلام كرده است: پيشنهاد مي‌كنيم به‌جاي انتساب دستاوردهاي شركت‌هاي خصوصي به سياست‌هاي محدودكننده، دلايل واقعي اين محدوديت‌ها و ارتباط منافع شخصي با شركت‌هاي مجري محدودسازي، شفاف‌سازي شود. نقشه و مسيرياب نشان از ابتدا يك شركت خصوصي بوده و پيش از اعمال فيلترينگ ويز نيز با ميليون‌ها كاربر فعال در حال سرويس‌دهي بود. چنان‌كه امروز در رقابت آزاد با گوگل‌مپس مسير رشد خود را دنبال مي‌كند. آنچه در چند سال اخير و بر اساس تفكر شما و هم‌فكرانتان رخ داده، تلاش تيم ما و اعتماد كاربران را خدشه‌دار كرده است. ما همواره تأكيد كرده‌ايم كه در رقابت سالم و آزاد با پلتفرم‌هاي بين‌المللي، امكان رشد سريع‌تر و بهتر نشان فراهم است. ادعاي شما مبني بر اينكه فيلترينگ به رشد خدمات داخلي منجر شده، نشان‌دهنده نگاه نادرست شما به مفهوم و ارزش «رقابت» است. اين سياست‌ها به‌جاي ايجاد فرصت، زمينه‌ساز كاهش اعتماد به خدمات داخلي شده است. روي ديگر اين سكه كه شما علاقه‌اي به مشاهده آن نداريد اين است كه پلتفرم‌هاي ايراني توانايي حضور در بازارهاي بين‌المللي را نداشته و سال‌هاست يك سقف شيشه‌اي در مقابل رشد منطقه‌اي و بين‌المللي آنها قرار گرفته است؛ كافيست روند رشد و ارزش‌گذاري ديجي‌كالا و ترنديول تركيه را طي ده سال گذشته نظاره و مقايسه كنيد. در پايان اين بيانيه آمده است: باور داريم رقابت سالم و آزاد بهترين راه براي ارتقاي خدمات ديجيتال است. نشان همواره تلاش كرده است با ارايه خدمات باكيفيت و نوآورانه بر اساس نياز كاربران ايراني، به انتخاب اول آنها تبديل شود، بدون اينكه در تصميمات مربوط به محدوديت رقبا نقشي داشته باشد.