خروج ۲۰۰ ميليارد دلار سرمايه ايرانيان

طبق آمارها رسمي در دو دهه ۲۰۰ ميليارد دلار سرمايه از كشور خارج شده است. اما آنچه از نگاه رييس اتاق بازرگاني تهران نگران‌كننده‌تر است، مهاجرت توده‌اي ايرانيان است. روز گذشته در سمينار مهاجرت در اتاق بازرگاني تهران، رييس اتاق تهران گفت: طبق آمارها در ده سال اخير به صورت متوسط سالانه 27 هزار ايراني اقامت كشورهاي اروپايي، كانادا و امريكا را اخذ كرده‌اند و براساس گزارش رصدخانه مهاجرت ايران، در سال 1401 حدود 65 هزار نفر از كشور مهاجرت كرده‌اند در شرايطي كه در نظرسنجي همين سال اين مركز بيش از 60 درصد ايراني‌ها تمايل به مهاجرت دارند؛ عددي كه واقعا دردآور است و نشان مي‌دهد سطح حس تعلق به كشور به‌شدت كاهش يافته است.  اما چرا به چنين روزي گرفتار شده‌ايم كه درصد بالايي از جمعيت كشور تحقق روياهايشان را در سرزمين‌هاي ديگر جست‌وجو مي‌كنند؟ پاسخ به اين سوال به به گفته محمود نجفي عرب، عوامل متعددي اجتماعي، سياسي، فرهنگي و اقتصادي بر مي‌گردد. ولي ريشه اصلي آن را به اعتقاد من بايد در كاهش شديد اعتماد اجتماعي و سقوط سرمايه اجتماعي دنبال كرد.  او افزود: اگر روزي بيشتر شاهد مهاجرت دانشجويان و نخبگان علمي براي تحصيل به كشورهاي ديگر بوديم حالا مي‌بينيم از ورزشكاران مدال آور و فعالان استارت آپي گرفته تا كارمندان و كارگران آروزي مهاجرت دارند و حتي بسياري از خانواده از كودكي فرزندانشان را در مدارس خارج از كشور مي‌فرستند.  نجفي عرب ادامه داد: طبق آمار سازمان نظام پزشكي تعداد گواهي گوداستندينگ از حدود 750 نفر در سال 1397 به 6 هزار نفر در سال 1401 افزايش يافته است؛ اتفاقي كه اثرات منفي شديد خود را در سال‌هاي آينده با كمبود پزشك، داروساز و به خصوص پرستار نشان خواهد داد.  او ادامه داد: اگر تا چند سال پيش با تعداد بالاي جوانان فعال در شركت‌هاي استارت آپي رو به رو بوديم حالا مي‌بينيم كه بسياري از اين شركت‌ها به دنبال نيروهاي توانمند مي‌گردند زيرا در دو، سه سال گذشته بيش از 2 هزار ويزاي استارت آپي و كارآفريني به مقصد كشورهاي توسعه يافته و حتي كشورهاي همسايه، براي جوانان ايرانيان صادر شده است. رييس اتاق تهران ادامه داد: در كنار از دست دادن سرمايه‌هاي انساني و جوانان خلاق و نيروي كار متاسفانه در سال‌هاي گذشته ما با موج بزرگي از خروج سرمايه و مهاجرت فعالان اقتصادي، مديران و كارآفرينان هم مواجه شده‌ايم كه اين موضوع هم صدمات جبران‌ناپذيري به همراه داشته است؛ آن هم در حالي كه كشور بيش از هر زمان ديگري تشنه جذب سرمايه‌گذاري است.  طبق گزارش بانك مركزي در طول 20 سال گذشته كه در 12 سال آن ميانگين نرخ سرمايه‌گذاري منفي بوده است، حداقل 200 ميليارد دلار سرمايه از كشور خارج شده است؛ عددي كه طبق برنامه هفتم توسعه معادل نياز كشور براي رسيدن به رشد 8 درصدي در يك سال است. در واقع در چند سال گذشته وضعيت شتاب خروج سرمايه و افزايش استهلاك سرمايه به مراتب تندتر از ورود سرمايه بوده است.  اما دلايل اصلي خروج گسترده سرمايه از كشور و كوچ كارآفرينان و فعالان اقتصادي چيست؟ مركز بررسي‌هاي استراتژيك رياست‌جمهوري در بخشي از يك پژوهش دو عامل «نااطميناني» و «ناامني» اقتصادي را مهم‌ترين دلايل مهاجرت كارآفرينان و فعالان استارت آپي عنوان كرده و نوشته است: « تحريم‌هاي اقتصادي، تورم شديد، تغيير نرخ ارز، ناامني و پيش‌بيني‌ناپذيري نظام اقتصادي، به‌صرفه نبودن توليد، بروكراسي پيچيده و بي‌ثباتي در سياست داخلي و خارجي و در مقابل جذاب بودن محيط سرمايه‌گذاري و ثبات كشور مقصد مهم‌ترين دلايل علاقه به مهاجرت در بين كارآفرينان و استارت آپي‌ها است.» در اين شرايط به گفته نجفي عرب، در اين زمينه از هركار دستوري و ايذايي بايد خودداري كرد و اتفاقا با تقويت سرمايه اجتماعي، اعتماد عمومي و بهبود شرايطكسب و كار؛ اميدآفرين بود. او ادامه داد: در شرايط كنوني ما معتقديم براي مديريت مساله مهاجرت نيروي انساني و فعالان اقتصادي و كسب و كارها ضرورت دارد تغيير انگاره حاكميت از بخش خصوصي و جامعه رخ دهد. نجفي عرب معتقد است: اگر در جهت تغيير الگوي حكمراني قدم‌برداريم و به جاي پافشاري بر راه‌هاي رفته بي‌حاصل به الگوهاي جهاني پيشرفت و توسعه كه با ساختارهاي سياسي، اجتماعي، فرهنگي و اقتصادي كشورمان همخواني دارند. او گفت: مي‌توانيم به مسير درست برگرديم و شاهد رشد شديد حس تعلق و كاهش موج مهاجرت و خروج سرمايه از كشور باشيم. فراموش نكنيم كه كشورما بيش از هر زمان ديگري به اصلاح شرايط اقتصادي و توسعه اقتصادي نيازمند است و دو ابزار مهم اين موضوع نيروي انساني و سرمايه است.  رييس اتاق تهران افزود: امروز نه تنها با برنامه‌ريزي و ايجاد انگيزه و بسترسازي نياز است بايد جلوي گسترش موج مهاجرت را بگيريم و افراد به خصوص جوانان را به كار و كارآفريني در كشور تشويق كنيم بلكه بايد با روي گشاده و فضاسازي مناسب از ايرانيان مهاجر هم بخواهيم كه به كشور بازگردند و دانش و سرمايه خود را در اختيار رشد و توسعه ايران عزيزمان قرار دهند. او افزود: از ياد نبريم كه كشورهايي مانند ژاپن و كره بعد از جنگ جهاني و جنگ داخلي بخش مهمي از سرمايه‌هاي لازم براي توسعه و اجراي سياست‌هاي جديد توسعه در كشورشان را با دعوت از ژاپني و كره اي‌هاي مهاجر به بازگشت به كشورشان تامين كردند و كشور چين هم بعد از اجراي سياست درهاي باز اولين موج جذب سرمايه خود را از طريق چيني‌هاي مهاجر جذب كرد. او ادامه داد: در چهار دهه گذشته ما تنها تا حدودي در دوره رياست‌جمهوري سيد محمد خاتمي و دوران اصلاحات و كمي هم بعد از امضاي برجام در جذب و بازگشت ايرانيان مهاجر به كشور موفق عمل كرديم و جا دارد دولت مسعود پزشكيان كه شعار اصلي خود را بر وفاق ملي استوار كرده در اين زمينه گام‌هاي جدي بردارد.