شيوه عرضه اوليه تغيير مي‌كند؟
اين روزها بحث عرضه اوليه سهام و شيوه عرضه آن به صورت عمومي و صندوق‌ها مطرح است كه واكنش‌هاي بسياري را در پي داشت.
اين روزها بحث عرضه اوليه سهام و شيوه عرضه آن به صورت عمومي و صندوق‌ها مطرح است كه واكنش‌هاي بسياري را در پي داشت.
در ايران تب برخي صحبت‌ها و موضوعات در تمامي مسائل معمولا چند صباحي بالا مي‌رود و گاه به مرحله بحراني ۳۹ درجه نيز مي‌رسد اما پس از مدتي به بوته فراموشي سپرده مي‌شود.
شايد در كمتر كشوري به اندازه كشور ما وقت با ارزش بر سر مجادلات، برنامه‌ريزي و نظريه‌پردازي هدر مي‌رود و علت اصلي آن هم مربوط به موازي‌كاري‌ها در سطح كلان است كه سال‌ها است تكرار مي‌شود.به عنوان مثال، اين روزها بحث عرضه اوليه سهام در ايران گاهي به تب ۳۹ درجه مديران بورسي بدل مي‌شود ولي موانع موجود در اين خصوص به حدي است كه اين تب تنها به لرز بازار منجر مي‌شود.
در ساليان گذشته تجربه تخصيص عرضه‌هاي اوليه به مردم عادي موفق نبوده است. از تجربيات ادوار گذشته مي‌توان به نبود آگاهي و دانش كافي در سال ۹۹ اشاره كرد كه در نتيجه افرادي وارد بازار سرمايه شدند و بحران معروف بورس آغاز شد.
ناگفته نماند سال گذشته در زمان رياست عشقي بر سازمان بورس و اوراق بهادار، فعالان بازار سرمايه خواستار توقف عرضه‌هاي اوليه در بورس و فرابورس ايران شدند كه با دستور رييس وقت سازمان اين اتفاق رقم خورد.
اين در حالي است كه حجت‌الله صيدي، كه بيش از دوماه است كه سكاندار سازمان بورس و اوراق بهادارشده است بر تداوم عرضه‌هاي اوليه تاكيد دارد و آن را اقدام مناسبي مي‌داند. وي در مصاحبه چند روز گذشته خود اعلام كرد: بورس و فرابورس، ليست خوبي از شركت‌هاي آماده براي عرضه اوليه دارند. از مديران بورس‌ها خواسته‌شد كه عرضه‌ها را اولويت‌بندي كنند و طي يك زمان‌بندي، عرضه مستمري صورت بگيرد. بورس و فرابورس مي‌بايست به‌طور متوسط هفته‌اي يك يا دو عرضه داشته باشند تا بازار بزرگ‌تر و ارزش واقعي شركت‌ها روشن شود و ريسك كاهش يابد.
براساس گزارش صداي بورس، اما موضوعي كه در عرضه‌هاي اوليه به چشم مي‌خورد شيوه عرضه IPOها است كه اين روزها بيشتر مورد توجه قرار مي‌گيرد به‌طوري كه رحيم زارع، سخنگوي كميسيون تلفيق بودجه ۱۴۰۴ نيز با آن در توييتر واكنش نشان داده و از گلايه مردم از سازمان بورس اشاره مي‌كند و خواستار تغيير روش تخصيص عرضه‌هاي اوليه به صندوق‌ها شده است . به گفته وي سود عرضه‌هاي اوليه با قيمت مناسب بايد نصيب مردم شود.
اما نكته قابل توجه در عرضه‌هاي اوليه اين است كه به صورت كلي روش عرضه اوليه به عموم و صندوق‌ها هركدام داراي مزايا و معايبي است كه مي‌توان آن را مرتبط با نهاد ناظر و ارزندگي سهام قابل عرضه دانست. به عنوان مثال عرضه به عموم مردم مي‌تواند وظايف نهاد ناظر و شركت را بالا ببرد. چرا كه در اين روش تعداد بالاي سهام به عموم عرضه مي‌شود و نظارت بر آن كار دشواري خواهد بود.
آن سوي سكه بدان گونه است كه در روش عرضه به صندوق‌ها، تعداد بالايي درگير آن نمي‌شوند و نظارت و شفافيت دقيق‌تري در اين روش صورت مي‌گيرد. شايد دليل اينكه شركت‌ها تمايل به عرضه توسط صندوق‌ها دارند اين است كه جواب بهتري در آن نهفته است.
نهاد ناظر مي‌تواند بسته به شرايط سهام و ارزندگي شركت آن را عرضه كند. به عنوان مثال نهاد با ارزشگذاري سهام يك شركت مي‌تواند به اين نتيجه برسد كه سهم ارزنده است يا خير. اگر سهم ارزنده بود آن را به صورت عمومي عرضه كند و اگر ارزندگي در آن وجود نداشت آن را به صندوق اختصاص دهد.
حال بايد منتظر ماند و ديد نگاه فعالان و سهامداران به تخصيص عرضه‌هاي اوليه به صندوق‌ها چگونه خواهد بود. اين نكته حائز اهميت است كه نماد‌هاي عرضه شده از سال ۱۳۹۹ بازدهي نسبتا مناسبي را داشته و با اين حال، كارشناسان حال و هواي بازار IPO را مثبت ارزيابي مي‌كنند.
عرضه اوليه چيست؟
عرضه اوليه كه ترجمه عبارت Initial Public Offering (IPO) است، به عرضه سهام يك شركت براي اولين‌بار در بورس يا فرابورس گفتـه مي‌شود. با عرضه اوليه سهام يك شركت در بازار سرمايه، آن شركت از حالت سهامي خاص خارج و به يك شركت سهامي عام تبديل مي‌شود. پس از آن همه مي‌توانند سهام آن شركت را از طريق بورس معامله كنند. به اصطلاح سهام آن شركت در بازار ثانويه معامله مي‌شود.
يك شركت براي عرضه اوليه سهام خود در بازار سرمايه مي‌بايست مجوزهاي لازم را از سازمان بورس و اوراق‌بهادار يا فرابورس ايران دريافت كند. پس از طي مراحل مشخص و ارايه مدارك از جمله گزارشات و صورت‌هاي مالي شركت، اقدام به عرضه سهام خود در قيمت و تعداد مشخص مي‌كند.
روش‌هاي گوناگوني براي خريد عرضه اوليه سهام وجود دارند. تا چند وقت پيش، عرضه‌هاي اوليه‌اي كه در بورس انجام مي‌شدند به روش حراج با اولويت زمان صورت مي‌گرفتند. به اين ترتيب كه سهم‌ها طي فرآيندي كه سرمايه‌گذاران حقيقي در آن نقشي نداشتند، ابتدا كشف قيمت مي‌شد؛ يعني قيمتي كه سرمايه‌گذاران براي اولين‌بار مي‌توانستند آن سهام را خريداري كنند، مشخص مي‌گشت. سپس با توجه به تعداد سهام شركت و تعداد سهامي كه قرار بود عرضه شود، سهميه هر فرد براي خريد سهام عرضه اوليه مشخص و ساعت سفارش‌گذاري تعيين مي‌گرديد. مثلا بورس اعلام مي‌كرد كه عرضه سهام شركت «x» در ساعت 30: 11 آغاز مي‌شود و هر سرمايه‌گذار مي‌تواند 2۰۰۰ سهم را در قيمت 3۰۰ تومان سفارش بگذارد. پس در اين روش، قيمت خريد، ساعت خريد و حداكثر حجم خريد از قبل كاملا مشخص مي‌شد و تنها بايد در ساعت مشخص شده سفارش در سيستم ثبت مي‌گرديد. اگر هم تعداد سهم‌هاي تقاضا شده از تعداد سهم‌هاي عرضه شده بيشتر مي‌شد، اولويت با افرادي بود كه سفارش خود را زودتر ثبت كرده بودند. اما مدتي است كه روش خريد عرضه اوليه به روش بوك بيلدينگ تغيير پيدا كرده است.
بهترين زمان فروش عرضه اوليه
نمي‌توان در مورد زمان مناسب براي فروش سهام اولين عرضه نظر قطعي داد. چون اين موضوع به عوامل مختلفي مانند نياز شما به نقدينگي حاصل از اين عرضه، خريد اولين عرضه به صورت اعتباري از كارگزار و در نتيجه تسويه‌حساب با آن و مواردي از اين دست، بستگي دارد. سهامداران مي‌توانند از فرداي روز عرضه، سهام خود را به فروش برسانند. اما براي دانستن بهترين زمان براي فروش سهم، بايد برخي موارد مثل ارزيابي وضعيت فعلي و آينده شركت عرضه شده در بازار بورس، توجه به ميزان بزرگي و كوچكي شركت عرضه شده در بازار بورس، مطالعه تحليل بنيادي سهام عرضه اوليه در سايت‌هاي تحليل‌گري و كانال‌هاي خبري كارگزاري‌ها، بررسي رفتار سهامداران عمده در ايام معاملات سهم پس از اولين عرضه، بررسي روند فعلي بازار بورس، را در نظر داشت.