آغاز دوباره مذاكرات هسته‌اي پس از وقفه‌اي طولاني
صداقت، شفافيت و عمل به وعده‌ها، اين احتمالا كليد واژه اصلي مسعود پزشكيان رييس‌جمهور در تمام هفته‌هاي گذشته بوده است. او در اين روزها بارها گفته كه دولت به مردم دروغ نخواهد گفت و به دنبال آن است كه تا فراهم كردن مقدمات لازم، عمل به تمام وعده‌هاي خود را دنبال كند.
صداقت، شفافيت و عمل به وعده‌ها، اين احتمالا كليد واژه اصلي مسعود پزشكيان رييس‌جمهور در تمام هفته‌هاي گذشته بوده است. او در اين روزها بارها گفته كه دولت به مردم دروغ نخواهد گفت و به دنبال آن است كه تا فراهم كردن مقدمات لازم، عمل به تمام وعده‌هاي خود را دنبال كند.
يكي از اصلي‌ترين موضوعاتي كه دولت بارها بر آن تاكيد كرده، آمادگي براي پيگيري مذاكرات و رسيدن به راهكارهاي ديپلماتيك با كشورهايي است كه با ملت ايران دشمني نداشته‌اند. در چنين فضايي هرچند جنگ اخير در منطقه و حملات افسار گسيخته اسراييل قدري فضا را با اما و اگر و دشواري مواجه كرده اما به نظر مي‌رسد كه ايران اين‌بار نيز آماده شده تا براي احقاق حق خود پاي ميز مذاكره بنشيند و اين‌بار كشورهاي اروپايي در گام نخست مذاكرات حاضر خواهند بود. خبري كه روز گذشته ابتدا از سوي يك خبرگزاري ژاپني منتشر شد. رسانه ژاپني روز يكشنبه به نقل از چند منبع ديپلماتيك ايراني مدعي شده ايران در مرحله نهايي آمادگي براي برگزاري مذاكرات هسته‌اي با آلمان، فرانسه و انگليس (تروييكاي اروپا) در ۲۹ نوامبر (نهم آذر) در ژنو سوييس است. خبرگزاري ژاپني كيودو با انتشار اين مطلب نوشت: اتحاديه اروپا نيز به عنوان ميانجي در اين مذاكرات مشاركت خواهد كرد. كيودو در اين باره نوشت: اين مذاكرات با هدف برطرف كردن بن‌بستي انجام خواهد شد كه مذاكرات وين حدود ۲ سال پيش به آن منتهي شد. اين رسانه نوشته، اين اقدام ديپلماتيك ميان ايران و غرب پيش از تحليف «دونالد ترامپ» رييس‌جمهور منتخب امريكا انجام مي‌شود كه در سال ۲۰۱۸ و پس از خروج از توافق هسته‌اي ايران با ادعاي ناقص بودن آن و وجود اهداف نظامي در برنامه هسته‌اي ايران، سياست فشارحداكثري را عليه ايران به كار گرفته و تحريم‌هاي متعددي را عليه ايران اعمال كرد.
كيودو همچنين نوشت: منابع مطلع گفته‌اند انتظار مي‌رود كه در اين مذاكرات، برنامه هسته‌اي ايران و تحريم‌هاي كشورهاي اروپايي عليه شركت‌هاي هواپيمايي و كشتيراني ايران نيز مورد بحث قرار بگيرد. اين رسانه مدعي شده «مجيد تخت روانچي» معاون وزير امور خارجه و مذاكره‌كننده هسته‌اي كهنه‌كار ايران رياست هيات ديپلماتيك ايران در مذاكرات ژنو را بر عهده خواهد داشت. منابع مطلع به اين رسانه ژاپني گفتند روسيه، چين و امريكا كه دولت جديد آن در دوران گذار به‌سر مي‌برد، در اين مذاكرات شركت نخواهند كرد. تهران در واكنش به آن، پس از گذشت يك سال و نيم از متحمل شدن تحريم‌هاي امريكا و بدعهدي طرفين اروپايي توافق هسته‌اي در عمل به تعهدات‌شان مبني بر تلاش براي كاهش فشارهاي اقتصادي تحريم‌ها ، با در نظر گرفتن سازوكاري براي عادي‌ساز روابط با ايران، اعلام كرد كه طبق حقوق محفوظ خود در بند ۳۶ برجام، در پنج گام تعيين‌شده از اجراي تعهدات داوطلبانه خود در توافق هسته‌اي فاصله مي‌گيرد. مقامات ايران تاكيد كرده‌اند در صورتي كه دولت‌هاي غربي اراده سياسي و حسن‌نيت نشان دهند، آماده نهايي كردن توافقي براي لغو كليه تحريم‌ها خواهند بود.
در همين راستا، «مجيد تخت روانچي» معاون وزير امور خارجه ايران، اخيرا، در گفت‌وگو با روزنامه فايننشال تايمز با اشاره به توافق هسته‌اي ايران با غرب كه در سال ۲۰۱۵ حاصل شد اما دولت «دونالد ترامپ» بعدا، به‌طور يك‌جانبه واشنگتن را از آن خارج كرد، گفت: اين توافق هنوز مي‌تواند به عنوان زيربنا عمل كند و به‌روزرساني شود تا واقعيت‌هاي جديد را منعكس كند. او افزود: اگر طرف‌هاي ديگر به تعهدات خود بازگردند، ما بارها گفته‌ايم كه مايليم همين كار را انجام دهيم.« پيتر استانو» سخنگوي سياست خارجي اتحاديه اروپا نيز در گفت‌وگو با ايسنا، درباره احياي مذاكرات هسته‌اي با ايران گفت: «نماينده عالي اتحاديه اروپا و تيم او با ايران، طرف‌هاي ديگر برجامي و همچنين ايالات متحده در تماس هستند تا تمام كانال‌هاي ارتباطي را باز نگه دارند و امكان احياي مذاكرات هسته‌اي معنادار را حفظ كنند». اين مقام اروپايي افزود: «درباره مذاكرات هسته‌اي، ما اميدواريم ديپلماسي هسته‌اي بتواند به‌زودي احيا شود. اين موضوع همچنين براي ثبات منطقه سودمند خواهد بود». سيد عباس عراقچي وزير امور خارجه جمهوري اسلامي ايران نيز درباره امكان احياي مذاكرات با غرب گفته بود: «ابراز علاقه از سمت كشورهاي اروپايي براي شروع مذاكرات وجود دارد و ما احتمالا به زودي كار را انجام خواهيم داد».
به دنبال اين خبر صحبت‌هاي مختلفي مطرح شد كه آيا اين موضوع صحت دارد يا خير. موضوعي كه پس از چند ساعت رسما از سوي سخنگوي وزارت خارجه مورد تاييد قرار گرفت. «اسماعيل بقايي» در گفت‌وگو با خبرنگاران حوزه سياست خارجي با اشاره به سياست اصولي جمهوري اسلامي ايران مبني بر تعامل و همكاري با ديگر كشورها بر مبناي اصول عزت، حكمت و مصلحت، گفت‌وگوهاي آتي با سه كشور اروپايي را در ادامه گفت‌وگوهاي انجام شده با آنها در حاشيه اجلاس سالانه مجمع عمومي سازمان ملل متحد در نيويورك توصيف كرد و گفت در اين دور از گفت‌وگوها كه از همان نيويورك برنامه‌ريزي شده است، طيفي از مباحث و موضوعات منطقه‌اي و بين‌المللي از جمله موضوع فلسطين و لبنان، و نيز موضوع هسته‌اي مورد بحث و تبادل نظر قرار خواهد گرفت.
همچنين روز گذشته، «پيتر استانو» سخنگوي ارشد امور خارجي و سياست امنيتي اتحاديه اروپا مي‌گويد ديپلماسي بهترين راه براي يافتن راه‌حل‌ها درباره مسائل مهم با ايران است. استانو در گفت‌وگو با خبرنگار ايسنا و در پاسخ به سوالي درباره امكان احياي مذاكرات رفع تحريم‌هاي ايران گفت: «نماينده عالي اتحاديه اروپا و تيم او با ايران، طرف‌هاي ديگر برجامي و همچنين ايالات متحده در تماس هستند تا تمام كانال‌هاي ارتباطي را باز نگه دارند و امكان احياي مذاكرات هسته‌اي معنادار را حفظ كنند». اين مقام اروپايي با تكرار ادعاها درباره برنامه هسته‌اي ايران، مدعي شد: «اتحاديه اروپا به صورت كامل به آژانس بين‌المللي انرژي اتمي تكيه دارد و گزارش اين نهاد درباره خط سير هسته‌اي و عدم همكاري ايران با آژانس، بسيار نگران‌كننده است». اين ادعا در حالي است كه سازمان انرژي اتمي و وزارت خارجه ايران در بيانيه‌اي مشترك پس از صدور قطعنامه ضدايراني در آژانس بين‌المللي انرژي اتمي اعلام كردند «سياست اصولي جمهوري اسلامي ايران همواره مبتني بر تعامل سازنده با آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در چارچوب حقوق و تكاليف مصرح ذيل معاهده عدم اشاعه و موافقت‌نامه جامع پادمان بوده است اما سه دولت اروپايي و امريكا كه سابقه طولاني در بدعهدي و عدم پايبندي آشكار به تعهدات خود از جمله در قالب برجام و توسل به تحريم‌هاي ظالمانه و فشارهاي غيرقانوني عليه ملت ايران دارند در يك اقدام تقابلي و ناموجه، قطعنامه‌اي عليه ايران در شوراي حكام ارايه كردند». اين ۲ نهاد ايراني همچنين اعلام كرده‌اند كه «اين رويكرد سياست زده، غير واقع‌بينانه و مخرب فضاي مثبت ايجاد شده و تفاهم‌هاي حاصل از آن را مخدوش مي‌كند. چنين اقدامي، آن‌هم در زماني كه ايران و آژانس در مسير تعامل سازنده قرار داشتند، بار ديگر ثابت كرد كه سه دولت اروپايي و امريكا در ادعاي خود مبني بر حفظ اعتبار آژانس به هيچ‌وجه صداقت ندارند و موضوع هسته‌اي ايران صرفا بهانه و دستاويزي براي پيشبرد اهداف نامشروع آنهاست».
استانو با اين حال گفت: «درباره مذاكرات هسته‌اي، ما اميدواريم ديپلماسي هسته‌اي بتواند بزودي احيا شود. اين موضوع همچنين براي ثبات منطقه سودمند خواهد بود». پيش از اين «سيد عباس عراقچي» وزير امور خارجه جمهوري اسلامي ايران درباره امكان احياي مذاكرات با غرب گفته بود: «ابراز علاقه از سمت كشورهاي اروپايي براي شروع مذاكرات وجود دارد و ما احتمالا به زودي كار را انجام خواهيم داد». استانو همچنين گفت كه «اتحاديه اروپا به رويكرد سياسي جامع كه بر اساس احترام متقابل باشد، متعهد است. اروپا ديپلماسي را بهترين راه براي يافتن راه‌حل‌هايي درباره مسائل مهم مي‌داند و ما با رييس‌جمهور و وزير خارجه ايران در تماس هستيم».
به اين ترتيب و پس از چند سال توقف رسمي مذاكرات، در دولت جديد ايران، شرايط براي مذاكراتي تازه فراهم شده و دو طرف در روزهاي آينده دور يك ميز مسائل خود را به گفت‌وگو خواهند نشست. اين در حالي است كه چند روز قبل يك قطعنامه عليه ايران در شوراي حكام به تصويب رسيد كه با واكنش جدي دولت مواجه شد. روز گذشته رييس مجلس نيز تاكيد كرد كه واكنش به اين اقدام حق ايران خواهد بود. قاليباف در ادامه در واكنش به صدور قطعنامه ضدايراني شوراي حكام، گفت: رويكرد غيرواقع‌بينانه سياسي و مخرب سه كشور اروپايي و امريكا منجر به صدور قطعنامه‌اي ناموجه و غيراجماعي در مورد برنامه صلح‌آميز هسته‌اي ايران در شوراي حكام آژانس بين‌المللي انرژي اتمي شد؛ سه دولت اروپايي و امريكا فعاليت‌هاي هسته‌اي كشورمان را بهانه‌اي براي اقدامات نامشروع خود قرار داده و اعتبار و استقلال آژانس را با بدعهدي و بي‌صداقتي زير سوال برده و فضاي سازنده ايجاد شده براي تقويت تعاملات ايران و آژانس را غبارآلود مي‌كنند.
وي ادامه داد: پاسخ متقابل جمهوري اسلامي ايران به اين سوءاستفاده سياسي از شوراي حكام آژانس بلافاصله در دستور كار قرار گرفت و راه‌اندازي مجموعه‌اي از سانتريفيوژهاي جديد و پيشرفته آغاز شد. ادامه اين قبيل تصميمات سياسي و غير سازنده باعث مي‌شود كه كشورها براي حفظ امنيت ملي خود به سمت اقدامات خارج از پروتكل‌هاي آژانس سوق پيدا كنند. وي تاكيد كرد: اميد است اين سازمان و سران كشورهايي كه با مخالفت خود در صدور قطعنامه اخير حافظ و حامي استقلال عمل و اعتبار فني شوراي حكام هستند، به سلطه ظالمانه سه كشور اروپايي و امريكايي پايان دهند تا مسير تعاملات ما و آژانس در فضاي غيرسياسي و در چارچوب تعهدات صورت پذيرد.
رييس مجلس شوراي اسلامي با اشاره به صدور حكم بازداشت ديوان عالي كيفري بين‌المللي براي نتانياهو و گالانت گفت: ديوان كيفري بين‌المللي سرانجام حكم بازداشت دو تن از بزرگ‌ترين جنايتكاران جنگي تاريخ معاصر يعني سران قاتل رژيم نامشروع صهيونيستي را صادر كرد. وي افزود: اين حكم انساني نخستين حلقه از زنجيره اقداماتي است كه سران جنايتكار رژيم را در پيشگاه مردم جهان نسبت به نسل كشي و جنايت جاري در غزه و لبنان محاكمه مي‌كند و ديگر رسانه‌هاي وابسته امريكايي نمي‌توانند جنايات آنها را لاپوشاني كنند. همچنين مردم جهان برخلاف سران امريكا براي جنايتكاران دست نمي‌زنند و هر روز بيشتر از ديروز آنها را در وجدان عمومي جهاني مفتضح و سرافكنده خواهند ساخت. رييس مجلس تاكيد كرد: اكنون رژيم صهيونيستي هم منفور و هم منزوي است و ۸۰ سال دروغگويي و سفيدشويي جنايت‌هاي فجيع اين رژيم بي‌اثر شده است كه اين ثمره خون ده‌ها هزار شهيد غزه و لبنان و فرماندهاني همچون سيدحسن نصرالله، شهيد قاسم سليماني، اسماعيل هنيه و يحيي سنوار است. به ياري خدا جوانان آزاده و عدالت‌خواه جهان تحقق آرمان‌هاي آزادي قدس شريف را خواهند ديد.
هرچند در اين حوزه راهي طولاني باقي مانده و دو طرف بايد براي رسيدن به يك توافق گام‌هايي جدي بردارند اما صرف آغاز دوباره مذاكرات مي‌تواند اين نويد را به فعالان اقتصادي ايراني بدهد كه فضا و موقعيت تغيير خواهد كرد و شانس براي بهبود زندگي و كاهش تحريم‌ها بار ديگر زنده شده است.