زنگ خطر خروج بنگاه‌هاي اقتصادي

تعادل |

زنگ خطر خروج بنگاه‌هاي اقتصادي از كشور به‌صدا درآمد. بررسي و مطالعات صورت گرفته نشان مي‌دهد كه بيش از 50 درصد از فعالان حوزه فناوري اطلاعات تمايل به مهاجرت دارند و كشورهاي «امريكا، كانادا، آلمان و استراليا» مهاجرپذيرترين كشورها براي نخبگان و متخصصان فناوري اطلاعات از ايران هستند. وقتي بنگاه‌ها به فكر مهاجرت به كشورهاي اطراف هستند، اين وضعيت نشان‌دهنده آن است كه حوزه حكمراني توسعه صنعتي و راهبري صنعتي نيازمند بازنگري اساسي است. تمايل كارفرمايان به مهاجرت عمدتا ناشي از «بي‌ثباتي اقتصادي، تحريم‌هاي يك‌جانبه اقتصادي، ناكارآمدي نهادي و جذابيت اقتصادي كشورهاي مقصد» عنوان مي‌شود. بررسي‌ها نشان مي‌دهد شركت‌هاي ايراني در حوزه صنعتي فولاد، مواد غذايي به كشورهاي تركيه، عمان و امارات مهاجرت كرده‌اند.

آثار مهاجرت بركسب و كارها

رييس كميسيون تحول، نوآوري و بهره‌وري اتاق تهران اخيرا در سمينار يك‌روزه «آثار مهاجرت بركسب و كارها» با بيان اينكه در سطح ملي و كشوري، مهاجرت نخبگان به‌طور كامل درك نشده است، گفت: صاحبان كسب‌وكار در حوزه فناوري اطلاعات و دانش‌بنيان، امروز به صادركنندگان نخبگان و متخصصان تبديل شده‌اند. مازيار نوربخش افزود: بررسي و مطالعات صورت گرفته نشان مي‌دهد كه بيش از 50 درصد از فعالان حوزه فناوري اطلاعات تمايل به مهاجرت دارند و كشورهاي امريكا، كانادا، آلمان و استراليا مهاجرپذيرترين كشورها براي نخبگان و متخصصان فناوري اطلاعات از ايران هستند. به گفته او، مديران شركت‌هاي فناوري اطلاعات به درستي نمي‌دانند نيروي فني و متخصص خود را تا چه زماني در اختيار دارند و ناچار هستند براي مدت حداكثر يك سال، قرارداد محكم براي حفظ و ماندگاري نيروي كار خود منعقد كنند. عضو هيات نمايندگان اتاق تهران با بيان اينكه عمده دليل متخصصان حوزه فناوري اطلاعات در ايران براي مهاجرت به مسائل اقتصادي بازمي‌گردد، گفت: متوسط درآمد افراد متخصص در شركت‌هاي فناوري اطلاعات در داخل كشور 700 تا 1000 دلار در ماه است درحالي كه اين افراد با مهاجرت به كشورهاي اطراف درآمد ماهانه خود را 4 تا 5 برابر افزايش مي‌دهند. او همچنين، عدم ثبات اقتصادي را از ديگر دلايل مهاجرت فعالان اين بخش از اقتصاد كشور عنوان كرد، افزود: در شرايط كنوني، جذب نيروي‌ كار خدماتي نيز براي شركت‌ها در داخل كشور به يك بحران تبديل شده است در حالي كه اين افراد با اشتغال در تاكسي‌هاي اينترنتي، چندين برابر درآمد بيشتر كسب مي‌كنند. به گفته نوربخش، با كاهش جدي حضور متخصصان در شركت‌هاي داخل كشور و بازار ايران، بروز مشكلات مربوط به امنيت سايبري در كشور نيز تشديد شده است. او افزود: پديده جديد مهاجرت مجازي برنامه‌نويسان ايراني نيز اتفاق ديگري است و متخصصان اين بخش در داخل، براي شركت‌هاي خارج از كشور فعاليت كرده و درآمد ارزي كسب مي‌كنند و تمايلي به همكاري با شركت‌هاي داخلي ندارند. رييس كميسيون نوآوري، بهره‌وري و تحول ديجيتال اتاق تهران افزود: امروز با پديده دفاتر كاري مشترك در كشورهاي همسايه ازجمله در استانبول نيز مواجه هستيم كه نيروي متخصص و شركت‌هاي فناوري اطلاعات در اين دفاتر مستقر مي‌شوند و فعاليت مي‌كنند. مازيار نوربخش فيلترينگ را ازجمله عوامل عدم تمايل به فعاليت نخبگان و متخصصان در داخل كشور دانست، افزود: صاحبان كسب‌وكار بايد در داخل بنگاه‌ها فضاي كاري مناسب را فراهم كنند تا افراد متخصص كمتر تمايل به مهاجرت داشته باشند.

افسردگي بعد از مهاجرت!

نايب‌رييس كميسيون بهبود محيط كسب‌وكار اتاق تهران نيز در اين پانل در باب وضعيت دلايل و آثار مهاجرت كارگران ساده و نيمه‌ماهر در صنعت سخن گفت و به سابقه 40 ساله خود در صنعت اشاره كرد و افزود: روند مهاجرت در كشور به سمت و سويي رفته است كه اگر روزگاري كارگران براي استخدام در واحدهاي توليدي التماس مي‌كردند، در حال حاضر كارفرمايان بايد به نيروها براي اشتغال در واحدهاي توليدي التماس كنند. علي نقيب با بيان اينكه مهاجرت موضوعي چندوجهي است، ادامه داد: اخيرا تشكلي با عنوان كانون كارآفرينان استان تهران تشكيل شده و در اتاق تهران نيز به ثبت رسيده كه جمعي از فرهيختگان، كارآفرينان و جوانان در آن حضور دارند. در اين كانون تحقيقاتي در حوزه مهاجرت انجام شده كه نتايج خوبي از اين مطالعات حاصل شده است. ما به اين نتيجه رسيده‌ايم كه بخشي از دلايل مهاجرت به حوزه روانشناسي و مسائل روان‌شناختي مربوط است.
از اين رو شايد دولت بتواند با تمركز بيشتر در اين حوزه، كاري كند كه وضعيت مهاجرت تا حدودي بهبود پيدا كند. او افزود: بررسي‌هاي نشان مي‌دهد، بيش از 20 درصد از افراد عادي كه اقدام به مهاجرت مي‌كنند يا افسرده مي‌شوند يا بازمي‌گردند. شايد كمتر از 10درصد مهاجران اين طيف از وضعيت خود رضايت داشته باشند. اين عضو هيات نمايندگان اتاق تهران با بيان اينكه تداوم روند فعلي مهاجرت، كسب‌وكارها را در سال‌هاي آينده با مشكلات جدي مواجه خواهد كرد، گفت: اين مساله رشد و توسعه شركت‌ها را تحت‌تاثير قرار خواهد داد. بنابراين لازم است دستگاه‌هاي مختلف ازجمله وزارت كار با مترقي ساختن قوانين كار و وزارت اقتصاد با تسهيل فضاي كسب‌وكار شرايط فعاليت در كشور را هموار كنند.

زنگ خطر خروج بنگاه‌هاي اقتصادي 

نايب‌رييس اتاق بازرگاني تهران هم در اين پانل مساله مهاجرت را از منظر مهاجرت كارفرمايان و صاحبان كسب‌وكار مورد بررسي قرار داد. مهدي صادقي با بيان اينكه پديده مهاجرت تابع اصل ساده عرضه و تقاضا است، ادامه داد: شدت خروج منابع انساني تحصيلكرده در حوزه‌هاي IT و ICT طي سال‌هاي اخير نسبت به ساير رشته‌ها تصاعدي بوده و علت آن نيز مشخص است؛ دنيا به سمت هوشمندسازي حركت كرده است.

او با بيان اينكه كشورها به سرعت به سمت هوش مصنوعي و انقلاب صنعتي چهارم گام برمي‌دارند، ادامه داد: اگر در سمت عرضه نيروي انساني برنامه‌ريزي دقيقي صورت نگيرد، مهاجرت نتيجه آن خواهد بود.

صادقي با اشاره به اينكه زنگ خطر امروز خروج بنگاه‌هاي اقتصادي از كشور است، افزود: وقتي بنگاه‌ها به فكر مهاجرت به كشورهاي اطراف هستند، اين وضعيت نشان‌دهنده آن است كه حوزه حكمراني توسعه صنعتي و راهبري صنعتي نيازمند بازنگري اساسي است. او با بيان اينكه تمايل كارفرمايان به مهاجرت عمدتا ناشي از بي‌ثباتي اقتصادي، تحريم‌هاي يك‌جانبه اقتصادي، ناكارآمدي نهادي و جذابيت اقتصادي كشورهاي مقصد است، ادامه داد: بررسي‌ها نشان مي‌دهد شركت‌هاي ايراني در حوزه صنعتي فولاد، مواد غذايي به كشورهاي تركيه، عمان و امارات مهاجرت كرده‌اند. صادقي در ادامه به اين نكته اشاره كرد كه بررسي شاخص‌هاي سهولت كسب‌وكار نيز نشان مي‌دهد كه كشورهاي همسايه از منظر اين شاخص وضعيت به مراتب مناسب‌تري نسبت به ايران دارند كه جذابيت لازم را براي خروج شركت‌هاي ايراني فراهم مي‌كند.

نگران مهاجر‌ت نسل زد و آلفا باشيم

 در بخش مباحثات اين پانل با حاضران در نشست نيز دياكو حسيني، معاون بررسي‌هاي اقتصادي اتاق تهران، با اشاره به بخشي از اظهارات صادقي مبني بر وجود عرضه و تقاضا براي نيروي كار در عرصه بين‌الملل گفت: بايد به اين نكته نيز توجه نشان دهيم كه چه عواملي تقاضا ايجاد كرده و چه نيروهايي عرضه را تحريك مي‌كند. عواملي كه موجب تحريك تقاضا مي‌شود، نخست جريان افزايش سن در غرب و همچنين عامل ديگر، رقابت‌هاي جهاني براي دستيابي به فناوري است. با توجه به اينكه ما روي عوامل ايجادكننده تقاضا نمي‌توانيم تاثيري داشته باشيم، مي‌توانيم نيروي سمت عرضه را كنترل كنيم.

او افزود: براي اثرگذاري بر سمت عرضه بايد پارادايم فكري حاكم بر كشور تغيير كند و نكته‌اي كه مغفول مانده، اين است كه كشور ما هم بخشي از رقابت براي دستيابي به فناوري‌هاي جديد است. همچنين هم در سطح حاكميت شركتي و هم در سطح حكمراني بايد مفهوم شهروند صنعتي به رسميت شناخته شود. در اين صورت در چنين چارچوبي مي‌توان به دنبال راه‌حل‌هايي براي حفظ نيروها بود. معاون بررسي‌هاي اقتصادي اتاق تهران افزود: دلايل مهاجرت در ايران وراي موضوعاتي چون تحريم و فيلترينگ است و به دليل آنكه طرف تقاضا بسيار قوي است به سياست‌هاي بنيادين‌تري براي كنترل مهاجرت نياز داريم. در ادامه اين جلسه همچنين حسن فروزان‌فرد، رييس كميسيون حكمراني سازماني اتاق تهران، بر ضرورت آينده‌نگري در تحليل پديده مهاجرت تاكيد كرد و گفت: ما در حال حاضر با نسل z و α مواجه هستيم در حالي كه تحليل‌هاي ارايه شده در مورد مهاجرت عمدتا معطوف به نسل x وy است. اهميت اين موضوع از آن جهت است كه به هر حال، نسل‌هاي ايكس و ايگرگ از ويژگي‌هايي برخوردار بودند كه در نسل‌هاي زد و آلفا مشاهده نمي‌شود. به‌طوري كه نسل زد، از نوجواني با اينترنت آشناست و سواد ديجيتال دارد. همچنين اين نسل از رفاه بيشتري به نسبت نسل‌هاي گذشته برخوردار است. اين نسل همچنين آمادگي يادگيري بالايي دارد.فروزان‌فرد افزود: در دهه پيش رو كه دوره تحصيل نسل زد به پايان مي‌رسد، احتمالا شتاب‌گيري مهاجرت نيز رقم خواهد خورد. بنابراين در تحليل موضوع مهاجرت بايد به اين نكته نيز توجه جدي نشان داد.