سرانجام، پايان كار بشار الاسد در سوريه
صبح روز گذشته با رسيدن به نخستين گروه از مخالفان مسلح حكومت بشار اسد به دمشق، رسما اعلام شد كه حكومت چند دهه‌اي خاندان اسد و حزب بعث بر سوريه به پايان رسيده و دوران جديدي در اين كشور آغاز شده است.
صبح روز گذشته با رسيدن به نخستين گروه از مخالفان مسلح حكومت بشار اسد به دمشق، رسما اعلام شد كه حكومت چند دهه‌اي خاندان اسد و حزب بعث بر سوريه به پايان رسيده و دوران جديدي در اين كشور آغاز شده است. بشار اسد كه در سال‌هاي گذشته نيز بارها در معرض تهديد مخالفان قرار داشت و حتي در سال‌هاي پس از بهار عربي تسلط خود را بر بخشي از خاك كشورش از دست داده بود، روز گذشته و اين‌بار در مدت زماني بسيار كوتاه شكست را پذيرفت تا دوراني جديد در اين كشور آغاز شود. «محمد غازي الجلالي» نخست‌وزير سوريه در گفت‌وگو با شبكه «العربيه» گفت: «ما با ستاد فرماندهي عمليات نظامي تماس گرفتيم و بر اهميت حفظ نهادهاي دولتي در سوريه توافق كرديم.» الجلالي در ادامه گفت: اكثر وزراي دولت سوريه در دمشق حضور دارند. تماسي را از ابومحمد الجولاني درباره روند ادامه كار دريافت كردم. او همچنين در پيامي به ملت سوريه گفت: مرحله جديدي در كشور آغاز شده است و من هميشه خواستار حل و فصل اختلافات در سوريه بودم. وي همچنين گفت: از محل حضور «بشار اسد» و زمان خروج او از سوريه اطلاعي ندارم و آخرين تماس من با او عصر ديروز بود. نخست‌وزير سوريه گفت كه سوريه بايد شاهد برگزاري انتخابات آزاد باشد تا مردم بتوانند رهبري خود را انتخاب كنند. الجلالي در بيانيه‌اي به شبكه العربيه گفت: اين موضوع در صلاحيت من نيست و در دوره آينده توسط مقامات جديد تصميم‌گيري خواهد شد. وي افزود: مرحله جديدي در سوريه آغاز شده است و اميدواريم كه طلوع عصر كثرت گرايي فرا برسد. وي اعلام كرد كه تماس با الجولاني بر گفت‌وگو درباره مديريت دوره انتقالي كنوني متمركز بوده و اين نشان‌دهنده پيشرفت قابل توجهي در تلاش‌ها براي شكل دادن به آينده سياسي سوريه است. وي افزود كه هيات تحرير الشام با رهبران تماس گرفته و افراد مسلح قول دادند كه سركوبي در كار نخواهد بود. الجلالي همچنين گفت كه او و ۱۸ وزير ديگر تصميم اصولي خود را براي ماندن در دمشق و ترك كشور اتخاذ كرده‌اند. همچنين اخباري منتشر شده مبني بر اينكه الجولاني با وزير ارتباطات سوريه تماس گرفت. اين اظهارات پس از آن بيان شد كه مخالفان مسلح سوري پس از پيشروي‌هاي چند روز اخير خود كه ابتدا از حلب آغاز شد و به حماه رسيد، روز شنبه از جنوب سوريه حركت خود را به سمت دمشق آغاز كردند و صبح يكشنبه وارد پايتخت سوريه و بر آن مسلط شدند. وبگاه قطري العربي الجديد گزارش داد مخالفان مسلح پس از اينكه توانستند در شنبه شب و بامداد يكشنبه از چندين محور وارد اكثر محله‌هاي شهر حمص شوند، در ساعات گذشته نيز وارد دمشق شدند به‌طوري‌كه نيروهاي مخالف بدون هيچ نشانه‌اي از استقرار ارتش سوريه وارد پايتخت شدند. ادعا شده «بشار اسد» رييس‌جمهور سوريه از طريق فرودگاه بين‌المللي دمشق كه توسط ارتش و نيروهاي امنيتي تخليه شده بود، سوريه را ترك كرد و هنوز مقصد اسد مشخص نيست. رسانه انگليسي مدعي شد كه ممكن است هواپيماي حامل «بشار اسد» در هنگام تلاش براي خروج از سوريه سقوط كرده و اين مقام سوري درگذشته باشد. مخالفان مسلح سوريه پس از پيشروي‌هاي چند روز اخير خود كه ابتدا از حلب آغاز شد و به حماه رسيد، روز شنبه از جنوب سوريه حركت خود را به سمت دمشق آغاز كردند و صبح امروز يكشنبه وارد پايتخت سوريه شدند و كنترل آن را در دست گرفتند. به گزارش خبرگزاري رويترز، در شامگاه شنبه كه نخستين زمزمه‌هاي سقوط پايتخت سوريه و ورود مخالفان مسلح به دمشق به گوش رسيد، يك هواپيما از فرودگاه دمشق به هوا برخاسته و به سوي مناطق ساحلي سوريه پرواز كرده است، منطقه‌اي كه تحت كنترل حاميان اسد قرار داد. اما كمي بعد، اين هواپيما چرخشي غيرمنتظره داشته و پس از چند دقيقه طي مسير در جهت مخالف، از صفحه رادار محو شده است. در اين گزارش آمده است: «۲ منبع سوري مي‌گويند ازآنجاكه اين هواپيما چرخشي غيرمنتظره داشته و از روي نقشه محو شده است، اين احتمال جدي است كه اسد بر اثر سقوط هواپيما كشته شده باشد.» رويترز با طرح اين ادعا كه ممكن است اسد در اين پرواز بوده باشد، اذعان داشت كه نتوانسته به فهرست مسافران اين پرواز دست پيدا كند. معاون دبيركل سازمان ملل در امور بشردوستانه اعلام كرد: تمام طرف‌ها در سوريه بايد به تعهدات خود درباره محافظت از غيرنظاميان عمل كنند. همچنين بايد به فراري‌ها اجازه بدهند در امنيت و داوطلبانه به كشور بازگردند. طبق گزارش الجزيره، وي گفت: تمام طرف‌ها در سوريه بايد از زيرساخت اصلي غيرنظامي محافظت كنند. ما به دست نيازمندان در سوريه غذا، سوخت، چادر و پتو مي‌رسانيم. همچنين وزارت خارجه سوريه روز يكشنبه در بيانيه‌اي اعلام كرد: امروز صفحه جديدي در تاريخ اين كشور گشوده شد و عهد و پيماني ملي آغاز مي‌شود كه سوري‌ها را متحد كرده و آنها را از هم جدا نمي‌سازد. اين وزارتخانه تاكيد كرد: ما موظف هستيم براي ساخت كشوري يكپارچه كه عدالت و برابري بر آن حاكم بوده و در آن همه از تمامي حقوق و وظايف برخوردار هستند، تلاش كنيم. به گزارش سايت شبكه خبري «الميادين»، همچنين در اين بيانيه آمده است: وزارتخانه و هيات‌هاي ديپلماتيك آن در خارج به تعهد خود براي خدمت به تمامي شهروندان و بهبود امور آنها پايبند باقي خواهند ماند. اين وزارتخانه در ادامه تاكيد كرد: ما بر اساس امانتي كه به عنوان نماينده ملت سوريه در دست داريم، به اجراي ماموريت‌هاي‌مان ادامه مي‌دهيم و ميهن در اولويت باقي مي‌ماند.از طرف ديگر، «اياد الخطيب» وزير ارتباطات سوريه امروز تاكيد كرد: مخابرات و ارتباطات به صورت عادي در سوريه برقرار هستند و اينترنت كه در نتيجه شرايط مربوط به آزادسازي استان حماه قطع شده بود، دوباره در اين استان برقرار شده است. الخطيب در گفت‌وگو با شبكه خبري «العربيه» گفت: شرايط خوب است و ان شاء‌الله وضعيت در دمشق طي روزهاي آتي ثبات پيدا خواهد كرد و كارمندان كار خود را آغاز خواهند كرد. وزير ارتباطات سوريه در ادامه گفت كه تماسي از طرف محمد الجولاني درباره انجام امور دريافت كردم. او افشا كرد: فرد مسوول پيگيري پرونده ارتباطات در هيات تحرير الشام با من تماس گرفت و درباره سازوكار مرحله بعدي توافق شد، موافقت شد ارتباطات و شبكه اينترنت به صورت شبانه‌روزي ادامه پيدا كند و در صورتي كه مشكلي رخ داد، تيمي فني در تمامي استان‌ها تشكيل شود تا در صورت بروز هر گونه مشكل به صورت شبانه روزي وارد عمل شود.
واكنش رسمي ايران به تحولات سوريه
وزارت امور خارجه جمهوري اسلامي ايران روز يكشنبه و در پي تحولات اخير در سوريه كه به سقوط دولت اين كشور منجر شد، بيانيه‌اي به شرح زير صادر كرد. وزارت امور خارجه جمهوري اسلامي ايران با توجه به تحولات اخير در سوريه، ضمن يادآوري موضع اصولي ايران مبني بر احترام به وحدت، حاكميت ملي و تماميت سرزميني سوريه، تاكيد مي‌كند كه تعيين سرنوشت و تصميم‌گيري در مورد آينده سوريه تنها بر عهده مردم اين كشور، بدون مداخله مخرب يا تحميل خارجي است. تحقق اين مهم مستلزم پايان هرچه سريع‌تر درگيري‌هاي نظامي، ممانعت از اقدامات تروريستي و شروع گفت‌وگوهاي ملي با مشاركت همه طيف‌هاي تشكيل‌دهنده جامعه سوريه جهت تشكيل حاكميت فراگير كه نماينده همه مردم سوريه باشد، است. جمهوري اسلامي ايران از سازوكارهاي بين‌المللي با محوريت قطعنامه ۲۲۵۴ سازمان ملل متحد براي پيگيري روند سياسي در سوريه همچون گذشته حمايت كرده و به تعامل سازنده با سازمان ملل متحد در اين زمينه ادامه مي‌دهد. در اين وضعيت كه سوريه در دوره‌اي خطير از تاريخ خود قرار دارد، تأمين امنيت همه شهروندان سوري و اتباع ساير كشورها و نيز حفظ حرمت اماكن مقدس مذهبي و همچنين حفاظت از اماكن ديپلماتيك و كنسولي وفق موازين حقوق بين‌الملل بسيار ضروري است. روابط ۲ ملت ايران و سوريه پيشينه‌اي ديرينه داشته و همواره دوستانه بوده است و انتظار مي‌رود اين روابط با رويكرد حكيمانه و دورانديشانه ۲ كشور بر اساس علائق و منافع مشترك و عمل به تعهدات حقوقي بين‌المللي تداوم يابد. جمهوري اسلامي ايران با تاكيد بر جايگاه سوريه به عنوان كشوري مهم و تاثيرگذار در منطقه غرب آسيا، از هيچ كوششي براي كمك به استقرار امنيت و ثبات در سوريه دريغ نخواهد كرد و بدين منظور به رايزني‌هاي خود با همه طرف‌هاي اثرگذار به ويژه در منطقه ادامه خواهد داد. بديهي است جمهوري اسلامي ايران ضمن رصد دقيق تحولات سوريه و منطقه و با در نظر گرفتن رفتار و عملكردهاي بازيگران موثر در صحنه سياسي و امنيتي سوريه، رويكردها و مواضع متناسب را اتخاذ خواهد كرد. همچنين «اسماعيل بقايي» سخنگوي وزارت امور خارجه جمهوري اسلامي ايران روز يكشنبه و در پاسخ به سوال خبرنگاران در مورد آخرين وضعيت كاركنان سفارت جمهوري اسلامي ايران در دمشق گفت: تدابير لازم براي اطمينان از امنيت و ايمني كاركنان سفارت جمهوري اسلامي ايران در دمشق اتخاذ گرديده و سفير و كاركنان در سلامت كامل هستند. بقايي در پاسخ به سوالي در مورد گزارش‌هاي مربوط به تعرض به ساختمان سفارت ايران در دمشق، ضمن محكوم كردن اين اقدام تاكيد كرد كه حفاظت از امنيت و ايمني اماكن و نمايندگي ديپلماتيك-كنسولي، يك اصل بنيادين حقوق و روابط بين‌الملل بوده و در هر وضعيتي رعايت آن الزامي است. او افزود: جمهوري اسلامي ايران در تماس با طرف‌هاي اثرگذار در تحولات سوريه نسبت به اين موضوع هشدار داده و خواستار جلوگيري از تكرار چنين تعرضاتي شده است.
واكنش‌هاي جهاني به تحولات سوريه
در بحبوحه تحولات سوريه، «جيك ساليوان» مشاور امنيت ملي امريكا در بيانيه‌اي عنوان كرد: «تبعات اين رويدادها يك نگراني محسوب مي‌شود و ما نگران احياي داعش هستيم.» وي افزود: «اولويت اصلي ما اين است كه اطمينان حاصل كنيم تحولات سوريه به احياي داعش منجر نمي‌شود. ما مستقيما و با همكاري نيروهاي دموكراتيك سوريه و كردها اقداماتي را انجام خواهيم داد تا اطمينان حاصل كنيم كه اين اتفاق نخواهد افتاد.» طبق گزارش خبرگزاري آسوشيتدپرس، ساليوان همچنين افزود: «دولت بايدن در تلاش است تا مطمئن شود متحدان از جمله اسراييل، اردن، عراق و سايرين در منطقه كه به‌طور بالقوه با تبعات تحولات سوريه مواجه خواهند شد، قوي و امن هستند و ما هر روز با آنها در تماس هستيم.» او گفت: «واشنگتن همچنين هشدار مي‌دهد كه فاجعه انساني چه براي غيرنظاميان و اقليت‌هاي مذهبي و قومي و چه به لحاظ دسترسي به ملزومات زندگي متوقف شود زيرا در چنين شرايطي داعش فورا به دنبال سودجويي است. ما تا حدودي گزارش‌هايي از تلاش داعش براي احياي خود ديده‌ايم.» كاخ سفيد هم پيشتر با انتشار بيانيه‌اي در اين خصوص اعلام كرد: «جو بايدن» رييس‌جمهور ايالات متحده و تيمش از نزديك رويدادهاي غيرعادي و خاص در سوريه را زيرنظر دارند و با شركاي منطقه‌اي در تماس دايمي هستند. «هاكان فيدان» وزير خارجه تركيه تاكيد كرد: تماميت ارضي سوريه بايد حفظ شود. با تمام اقليت‌ها در سوريه بايد يكسان و بدون تبعيض رفتار شود. نهادهاي دولتي بايد حفظ شود و از ثبات در آنجا حمايت خواهيم كرد. نبايد اجازه داده شود كه سازمان‌هاي تروريستي از وضعيت كنوني سوريه سوءاستفاده كنند. بايد اطمينان حاصل كنيم كه پ‌ك‌ك و داعش از شرايط كنوني در سوريه سوءاستفاده نكنند. شبه‌نظاميان پ‌ك‌ك را نمي‌توان يك موجوديت مشروع در سوريه تلقي كرد. او گفت: رييس‌جمهور (رجب طيب) اردوغان براي دستيابي به وحدت در سوريه دست خود را به سوي رژيم سوريه دراز كرد اما اين موضوع رد شد. او با تاكيد بر اينكه «ميليون‌ها سوري كه مجبور به ترك وطن خود شده‌اند اكنون مي‌توانند به كشور بازگردند»، گفت: بازگشت مهاجران سوري به كشورشان بسيار مهم است و ما هم‌اكنون كار را براي رسيدن به اين هدف آغاز كرده‌ايم. فيدان گفت: درباره تحولات اخير سوريه با كشورهاي عربي و طرف امريكايي براي تضمين ثبات گفت‌وگو كرديم. ما با طرف امريكايي در تماس هستيم و آنها از حساسيت موضع ما در قبال پ‌ك‌ك آگاه هستند. وي گفت: روند انتقالي بايد به آرامي و بدون آسيب رساندن به مردم سوريه انجام شود. همه ابزارها را براي كمك به دولت جديد سوريه براي غلبه بر مشكلات اقتصادي و ساير مشكلات فراهم خواهيم كرد. دولت جديد با چالش‌هاي زيادي مواجه است، بنابراين اميدوارم آنها براي مقابله با آنها با يكديگر همكاري كنند. سوريه نبايد تهديدي براي هيچ يك از همسايگان خود باشد. ما به همكاري با كشورهاي همسايه و دولت جديد سوريه براي بازسازي و رسيدگي به مشكلات اقتصادي آن ادامه خواهيم داد. وي تاكيد كرد: آنكارا از رويكرد سازنده روسيه و ايران در قبال بحران سوريه قدرداني مي‌كند. از زمان توقف روند آستانه در سال ۲۰۱۶، رژيم سوريه فرصت داشته تا به مشكلات خود رسيدگي كند، اما اين كار را نكرد. فيدان گفت: نمي‌توانم درباره محل اسد اظهارنظر كنم و نمي‌دانيم كجاست، ممكن است خارج از سوريه باشد. نيروهاي مخالف سوري متشكل از گروه‌هاي مختلف هستند، اما مكانيسم هماهنگي در روزهاي آينده بهبود خواهد يافت .وزير امور خارجه تركيه در حاشيه نشست دوحه فروم افزود: نماينده ويژه سازمان ملل در امور سوريه نيز در نشست‌هاي اخير حضور داشت و نقش مثبتي ايفا كرد. ما از تلاش‌هاي او استقبال مي‌كنيم. با كشورهاي عربي، از جمله عربستان سعودي، قطر، عراق، مصر و اردن ديدارهايي داشتيم و از رويكردهاي سازنده اين كشورهاي برادر تشكر مي‌كنيم. گفت‌وگوهايي نيز با امريكايي‌ها انجام داديم و تأكيد كرديم كه همكاري با بازيگران منطقه‌اي و بين‌المللي براي برقراري ثبات در سوريه ادامه خواهد يافت.
همچنين «امانوئل ماكرون» رييس‌جمهور فرانسه با اعلام استقبال از سقوط دولت بشار اسد در سوريه، از «شجاعت و صبوري مردم سوريه» تمجيد كرد.او با انتشار پيامي در شبكه اجتماعي ايكس (توييتر سابق)، بشار اسد و دولت وي را خشن توصيف كرد و مخالفان سوري را «مردم شجاع سوريه» دانست كه با صبوري به سلطه رسيدند. «بنيامين نتانياهو» نخست وزير رژيم صهيونيستي پس از سقوط نظام «بشار اسد» رييس‌جمهور سوريه و به كنترل درآمدن اين كشور توسط مخالفان مسلح، از پايگاهي نزديك مرزهاي سوريه گفت: اين يك روز به ياد ماندني در تاريخ خاورميانه است. به نقل از خبرگزاري رويترز، نتانياهو افزود: اجازه نمي‌دهيم هيچ نيروي متخاصمي در مرزهاي ما مستقر شود. تحولات سوريه را به دقت رصد خواهيم كرد و براي حفاظت از مرزها و تامين امنيت خود هر كاري لازم باشد انجام خواهيم داد. وي با اين ادعا كه «نظام اسد حلقه اصلي محور شرارت بود و سقوط كرده است»، افزود: رژيم اسد در نتيجه حملات ما به ايران و حزب‌الله، حاميان اصلي آن سقوط كرد. نخست وزير رژيم صهيونيستي گفت: سقوط رژيم اسد فرصت‌هاي جديد و بسيار مهمي براي اسراييل ايجاد مي‌كند، اما موضوع بدون خطر نيست. در همين زمينه وزير جنگ رژيم صهيونيستي گفت: سقوط رژيم اسد، ضربه‌اي محكم به محور شرارت است. وي افزود به ارتش رژيم صهيونيستي دستور داده است براي حفظ صهيونيست‌هاي ساكن جولان اشغالي سوريه، بر منطقه حائل و نقاط ديده باني كنترل داشته باشند .وزارت خارجه روسيه در واكنش به تحولات سوريه اعلام كرد: ما با همه جناح‌هاي مخالف سوريه در تماسيم و خواستار احترام به عقايد همه اقوام و فرقه‌ها هستيم. در بيانيه وزارت خارجه روسيه آمده است: بشار اسد پس از مذاكره با تعدادي از شركت‌كنندگان در درگيري سوريه، از مقام رياست‌جمهوري كناره‌گيري و سوريه را ترك كرد و دستور انتقال مسالمت آميز قدرت را صادر كرد. روسيه در اين مذاكرات شركت نكرد. اين وزارت خانه تاكيد كرده است: ما با همه جناح‌هاي مخالف سوريه در تماس هستيم و خواستار احترام به عقايد همه اقوام و فرقه‌ها هستيم. ما از تلاش‌ها براي راه‌اندازي يك فرآيند سياسي جامع مطابق با قطعنامه ۲۲۵۴ كه به اتفاق آرا در شوراي امنيت سازمان ملل متحد تصويب شد، حمايت مي‌كنيم. در اين بيانيه آمده است: ما از همه طرف‌ها مي‌خواهيم كه فراخواني براي دست كشيدن از خشونت و حل و فصل همه مسائل حاكميتي با ابزارهاي سياسي صادر كنند. در اين راستا، فدراسيون روسيه با همه گروه‌هاي مخالفان سوري در تماس است. روسيه تاكيد كرده كه پايگاه‌هاي اين كشور در سوريه در آماده‌باش هستند، اما در حال حاضر هيچ تهديد جدي براي آنها وجود ندارد.
نخستين پيام جولاني
«احمد الشرع» معروف به ابومحمد الجولاني رهبر مخالفان مسلح سوريه در اين بيانيه خطاب به نيروهاي خود تاكيد كرد: ما از نيروهاي خود مي‌خواهيم كه از نهادها و اموال عمومي و دولتي محافظت كنند.طبق گزارش شبكه الجزيره، در اين بيانيه آمده است: موسسات عمومي و دولتي و اموال آنها متعلق به ملت بزرگ سوريه است و شما حافظ آنها هستيد. الجولاني ادامه داد: بياييد با هم تصوير پيروزي بزرگ‌ترين انقلاب در تاريخ مدرن را كامل كنيم. اين بيانيه پس از آن صادر شد كه مخالفان مسلح پس از پيشروي‌هاي چند روز اخير خود كه ابتدا از حلب آغاز شد و به حماه رسيد، روز شنبه از جنوب سوريه حركت خود را به سمت دمشق آغاز كردند و صبح يكشنبه وارد پايتخت سوريه و بر آن مسلط شدند.وي در بيانيه‌اي كوتاه گفت: اين نهادها تا زمان تحويل رسمي تحت نظارت نخست وزير سابق (محمد جلالي) خواهند بود تا رسما تحويل داده شوند.
الجولاني افزود: شليك گلوله به هوا ممنوع است.
منابعي از تروريست‌هاي تكفيري به الجزيره گفتند كه افسران و اعضاي نظام بشار اسد از مقر وزارت دفاع و ستاد كل در پايتخت دمشق عقب نشيني كردند.