تعريف مدل سكونتي با توجه به تراكم جمعيتي

تعادل | زهره علامي |

چند روز پيش وزير راه و شهرسازي در بازديد از طرح‌هاي عمراني مازندران در اظهاراتي، موافقت تلويحي وزارتخانه متبوعش براي توسعه برج‌سازي در استان‌هاي شمالي را اعلام كرد. به گفته فرزانه صادق مالواجرد، اگرچه زماني بلندمرتبه‌سازي پذيرفته نبود و حتي جرم تلقي مي‌شد اما در استان مازندران بايد ارزش زمين حفظ شده و با مديريت خردمندانه، بلندمرتبه‌سازي را جدي گرفت.

موضع‌گيري مثبت وزير راه و شهرسازي براي برج‌سازي در شمال كشور، در شرايطي است كه بلندمرتبه‌سازي در استان مازندران در دهه 80 و با طرح مسكن مهر آغاز شد اما طي سال‌هاي گذشته به دليل تبعات منفي زيست محيطي و مخالفت فعالان زيست محيطي، چندان از سوي مسوولان حوزه مسكن مورد استقبال قرار نگرفت.

در اين ميان در فروردين سال ۱۴۰۱، شوراي عالي معماري و شهرسازي كشور بلندمرتبه‌سازي در مازندران را به صورت نمونه مصوب و سپس ابلاغ كرد. برهمين اساس قرار شد بلند مرتبه‌سازي در حدود ۵۶ هكتار از اراضي محدوده شهري سرخ رود اجرايي شود، اما اين ابلاغيه هم چندان مورد توجه قرار نگرفت و به درستي اجرايي نشد.

در واقع مي‌توان گفت بلندمرتبه‌سازي در شمال كشور با توجه به مخالفان و موافقان بسيار تاكنون به عنوان يك راهكار براي خانه‌دار كردن مردم در نظرگرفته نشده است، از يك سو كارشناسان مسكني معتقدند كه با توجه به محدوديت و ارزش زمين در شمال كشور، بايد برج‌سازي در شهرهاي شمالي جدي گرفته شود.

از سوي ديگر مخالفان برج‌سازي در شمال مي‌گويند كه كه اين اقدام موجب كاهش محصول استراتژيك برنج مي‌شود، ضمن اينكه بحث تغيير اقليم هم از ديگر تبعات منفي بلندمرتبه‌سازي است كه موجب تغيير جريان باد شهري مي‌شود. درواقع با مكان‌يابي نادرست و غيراصولي ساختمان‌هاي بلند، اين احتمال تشديد مي‌شود كه الگوي طبيعي وزش باد تغيير پيدا كرده و موجب بروز اثرات ثانويه ناشي از ركود يا تشديد جريان باد شده و در بلندمدت اقليم منطقه تغيير كند. در همين راستا فرهاد بيضايي، كارشناس ارشد اقتصاد مسكن با اشاره به اينكه برج‌سازي در شمال كشور از چند زاويه قابل بررسي است و بايد مورد توجه قرار گيرد، به« تعادل» مي‌گويد: وزيرراه و شهرسازي، به موضوع درستي اشاره كردند كه در مناطق شمالي كشور كه زمين ارزش بيشتري دارد بايد تراكم را افزايش داد و به سمت بلندمرتبه‌سازي حركت كرد. بيضايي اضافه مي‌كند: اين رويكرد درستي است اما نكته‌اي كه وجود دارد اين است كه در مناطقي كه بايد تراكم كمتري داشته باشيم بايد شاهد اصلاح حجم تراكم باشيم، به عنوان نمونه در پرند، پرديس، هشتگرد و ... بهتر است كه به سمت تراكم كمتر حركت كنيم. او ادامه مي‌دهد: نيازي نيست كه در شهرهاي مذكور، ساختمان‌هاي 10 و 12 طبقه ساخته شود يا مثلا در بخش مركزي كشور نيازي به تراكم ساختمان‌هاي 5 طبقه و بيشتر نيست. بيضايي معتقد است: همان طوري كه از بلند مرتبه‌سازي در شمال كشور استقبال مي‌كنيم بايد براي كاهش تراكم در مناطق مركزي و شهرهاي اقماري هم راهكارهايي بينديشيم به گفته اين كارشناس ارشد اقتصاد مسكن، بايد متناسب با منطقه، تراكم را در نظر بگيريم مثلا همان‌گونه كه در مناطق كوهستاني كه امكان تأمين زمين وجود ندارد يا در مناطق شمالي كه ارزش كشاورزي زمين بالاست، ممكن است به سمتي پيش برويم كه تراكم را افزايش دهيم و در ساير مناطق كه امكان تأمين زمين وجود دارد يا ارزش كشاورزي بالايي ندارد امكان توسعه كم تراكم را براي شهرها فراهم كنيم.

تعريف مدل سكونتي

با توجه به تراكم جمعيتي

او اضافه مي‌كند: در گام نخست بايد متناسب با ظرفيت مورفولوژي منطقه، بارگذاري تراكمي را انجام دهيم، نكته بعدي اين است كه علاوه بر مورفولوژي زمين، توان اكولوژيكي زمين مورد نظر هم بايد مورد توجه قرار گيرد.

بيضايي اظهار مي‌كند: بايد به اين سوال پاسخ داده شود كه بارگذاري جمعيتي در اين زمين امكان پذير هست يا نه ؟ مثلا نمي‌توان در مناطقي مانند سوادكوه، قائمشهر و ... جمعيتي را ساكن كنيد اما بحث منابع آب، شرايط زيست محيطي، زيرساخت حمل و نقلي، تأمين خدمات و ... را در نظر نگيريم چون ممكن است خسارت‌هايي را به منطقه وارد كند. اين كارشناس بازار مسكن ادامه مي‌دهد: برهمين اساس زيرساختي كه در منطقه وجود دارد بايد براي بارگذاري جمعيتي مورد بررسي قرار گيرد، درواقع يك منطقه نه تنها بايد ظرفيت تراكم بالا را داشته باشد بلكه حتي امكان دارد كه تراكم پايين هم براي بارگذاري جمعيتي نداشته باشد و منطقه مذكور، محل مناسبي براي ساخت و ساز نباشد. او معتقد است: در حوزه بارگذاري جمعيت بايد به چند نكته توجه كنيم و مدل سكونتي را تعريف كنيم و اينكه تراكم در آن منطقه بايد چطور باشد يكي از فاكتورهايي است كه بايد مورد بررسي قرار دهيم.

نگاهي به برج‌هاي معروف شمال كشور و چالش‌هاي آنها

حتما نام برج‌هاي معروف فورسيزن، نور، فروزان و ... در شمال كشور را شنيده‌ايد، برج‌هايي كه به علت معماري خاص و المان‌هاي به كار رفته در ساخت آنها، بسياري از سرمايه‌گذاران به دنبال سرمايه‌گذاري و خريد واحدهاي اين برج‌ها هستند.

بلندمرتبه‌سازي در شمال كشور بيش از يك دهه است كه با هدف بازآفريني شهرهاي شمالي و محدوديت و گراني زمين در اين استان‌ها مطرح شده است اما همچنان مخالفاني حتي در ميان مسوولان دولتي دارد.

مثلا مديركل سابق محيط زيست مازندران در رابطه با بلندمرتبه‌سازي در اين استان به شكل‌گيري جزاير حرارتي اشاره كرده و گفت: حواسمان نيست كه با بلندمرتبه‌سازي راه هوا از دريا را مسدود كرده‌ايم و هر لحظه بايد منتظر باشيم كه در مازندران خفه شويم. حسينعلي ابراهيمي كارنامي افزود: نسيم دريا در روز به سمت خشكي و در شب از خشكي به دريا مي‌وزد؛ در نتيجه كوران باد بين دريا، خشكي و كوهستان رطوبت منطقه تنظيم مي‌شود. اين در حالي است كه با توسعه بلندمرتبه‌سازي بدون فاصله در سواحل، عبور و گردش هوا بين دريا با خشكي را متوقف كرده‌ايم. او تاكيد كرد: نتيجه اين اقدامات رطوبت، بوي نامطبوع و برخي مشكلات زيست محيطي و معضلات بهداشتي در شهرهاي ساحلي استان است كه در حال حاضر شاهد آن هستيم. يا نایب رييس سابق سازمان نظام مهندسي ساختمان استان مازندران در اين باره گفت كه بلندمرتبه‌سازي به صورت اصولي در مازندران انجام نگرفته است. سودابه مهري با بيان اينكه سكونتگاه‌هاي غير رسمي در مازندران عامل توسعه ناموزون و بدون برنامه شهري است، گفت: نبايد كليت بلندمرتبه‌سازي را نفي كنيم؛ وضعيت بلند مرتبه‌سازي در كشورهاي پيشرفته مشخص بوده و تمام فرآيندهاي مربوط به مديريت شهري بر اساس زير ساخت‌ها انجام مي‌شود. او تاكيد كرد: اين درحالي است كه در كشور ما در اين حوزه با خلاء‌هاي قانوني بسياري روبرو هستيم كه بايد برطرف شده و قوانين مربوط به ساخت‌وساز به روز شود. با توجه به اظهارات موافقان و مخالفان بلندمرتبه‌سازي در شمال كشور به نظر مي‌رسد اگرچه افزايش تراكم، فشرده‌سازي و بلندمرتبه‌سازي به عنوان راهكارهايي براي كنترل و بهينه‌سازي رشد و توسعه شهري در جهان معرفي مي‌شوند، اما نبايد از اين نكته غافل ماند كه اگر از اين ابزارها، به‌درستي و در جاي صحيح خود به كار گرفته نشود، نه تنها موثر نخواهند بود، بلكه تأثير معكوس هم به همراه دارد.