نفت بدون تخفيف از سبد چيني‌ها كنار مي‌رود؟!
چين، دومين اقتصاد بزرگ جهان و بزرگ‌ترين واردكننده نفت خام، در چند سال اخير بازيگر اصلي بازار انرژي بوده است، اما درحالي كه تقاضاي جهاني براي نفت همچنان رو به افزايش است، چين رويكرد جديدي را در سياست‌هاي وارداتي خود در پيش گرفته است؛ خداحافظي با نفت بدون تخفيف. اين تغيير رفتار، پيامدهاي عميقي بر بازار جهاني نفت خواهد داشت و نشان‌دهنده تغييري جدي در استراتژي انرژي اين كشور است.
گلناز پرتوي مهر |
چين، دومين اقتصاد بزرگ جهان و بزرگ‌ترين واردكننده نفت خام، در چند سال اخير بازيگر اصلي بازار انرژي بوده است، اما درحالي كه تقاضاي جهاني براي نفت همچنان رو به افزايش است، چين رويكرد جديدي را در سياست‌هاي وارداتي خود در پيش گرفته است؛ خداحافظي با نفت بدون تخفيف. اين تغيير رفتار، پيامدهاي عميقي بر بازار جهاني نفت خواهد داشت و نشان‌دهنده تغييري جدي در استراتژي انرژي اين كشور است. به گزارش «تعادل» بازار جهاني نفت از ديرباز تحت تاثير عوامل متعددي چون عرضه، تقاضا، جغرافياي سياسي و قيمت‌گذاري بوده است. چين، به عنوان بزرگ‌ترين خريدار نفت خام، نقشي كليدي در اين بازار ايفا مي‌كند. اين كشور با واردات روزانه بيش از ۱۰ ميليون بشكه، تاثير مستقيمي بر قيمت نفت دارد. اما حالا، اولويت چين خريد نفت از كشورهايي است كه تخفيف‌هاي جذاب‌تري ارايه مي‌دهند. در سال‌هاي اخير، تحريم‌هاي غرب عليه برخي توليدكنندگان نفت مانند ايران و روسيه باعث شده اين كشورها مجبور به فروش نفت خود با تخفيف‌هاي چشمگير شوند. چين، به عنوان خريدار اصلي اين نفت‌هاي تحريمي، از اين فرصت استفاده كرده تا هزينه‌هاي انرژي خود را كاهش دهد و در عين حال ذخاير استراتژيك خود را افزايش دهد. اقتصاد چين، پس از دوران همه‌گيري كرونا، با چالش‌هايي چون كاهش رشد اقتصادي و افزايش بدهي‌هاي داخلي روبه‌روست. در چنين شرايطي، هر كاهش هزينه‌اي در واردات نفت مي‌تواند به پايداري اقتصادي كمك كند. خريد نفت با تخفيف، به چين اين امكان را مي‌دهد كه هم ذخاير انرژي خود را ارزان‌تر پر كند و هم از فشار تورمي بكاهد. چين به تدريج در حال كاهش وابستگي خود به نفت وارداتي است و سرمايه‌گذاري‌هاي عظيمي در حوزه انرژي‌هاي تجديدپذير و گاز طبيعي انجام داده است. اين كشور مي‌خواهد خود را از فشارهاي ژئوپليتيك و نوسانات قيمت نفت در امان نگه دارد. به همين دليل، خريد نفت گران ديگر براي پكن اولويت ندارد. چين با كشورهايي مانند روسيه، ايران و ونزوئلا كه تحت فشار تحريم‌ها هستند، روابط نزديكي دارد. اين كشورها براي حفظ بازار صادراتي خود، حاضر به ارايه تخفيف‌هاي جذاب هستند. در اين ميان، پكن نه تنها از تخفيف‌ها بهره‌مند مي‌شود، بلكه نفوذ استراتژيك خود را نيز در اين كشورها تقويت مي‌كند. رويكرد جديد چين به نفت تخفيف‌دار، تاثيرات گسترده‌اي بر بازار جهاني نفت دارد. كشورهاي توليدكننده‌اي كه نمي‌توانند تخفيف‌هاي قابل‌توجه ارايه دهند، ممكن است سهم خود را در بازار چين از دست بدهند. براي مثال، كشورهاي خاورميانه‌اي كه بخش عمده‌اي از صادرات نفت‌شان به چين وابسته است، ممكن است با كاهش تقاضا روبه‌رو شوند. در مقابل، كشورهايي كه تحت تحريم هستند، برندگان اين رويكرد خواهند بود. روسيه، ايران و ونزوئلا اكنون فرصت بيشتري براي فروش نفت خود به چين دارند، حتي اگر اين به معناي فروش با قيمتي كمتر از بازار جهاني باشد. در واقع، اين كشورها براي دسترسي به بازار چين، حاضر به پذيرش شرايطي هستند كه شايد براي ديگر توليدكنندگان قابل قبول نباشد. يكي از ابعاد جذاب اين داستان، تاثيرات ژئوپليتيكي آن است. چين با اتخاذ اين رويكرد، قدرت خود را در بازار جهاني نفت افزايش داده و نشان داده كه حاضر نيست تحت فشار توليدكنندگان بزرگ مانند عربستان‌سعودي يا شركت‌هاي نفتي غربي قرار بگيرد. اين رويكرد، به پكن كمك مي‌كند تا در برابر فشارهاي بين‌المللي براي كاهش همكاري با روسيه و ايران مقاومت كند و حتي نفوذ خود را در اين كشورها گسترش دهد. از سوي ديگر، اين تصميم مي‌تواند به تغيير روابط چين با كشورهاي صادركننده نفت خاورميانه منجر شود. عربستان‌سعودي كه يكي از بزرگ‌ترين تامين‌كنندگان نفت چين است، ممكن است براي حفظ سهم خود در بازار چين مجبور به ارايه تخفيف شود. اين امر تمركز بيش از حد بر نفت روسيه يا ايران مي‌تواند وابستگي چين به اين كشورها را افزايش دهد. اين امر در صورت بروز تنش‌هاي ژئوپليتيكي مي‌تواند به نقطه ضعف استراتژيك تبديل شود.
كيفيت و زيرساخت‌ها
نفت برخي كشورهاي تخفيف‌دهنده ممكن است از نظر كيفيت پايين‌تر باشد يا پالايشگاه‌هاي چيني براي پردازش آن به زيرساخت‌هاي خاصي نياز داشته باشند. اين مساله مي‌تواند هزينه‌هاي پنهاني براي چين به همراه داشته باشد. خريد نفت از كشورهايي كه تحت تحريم هستند، ممكن است واكنش‌هاي منفي از سوي غرب را به دنبال داشته باشد. اين موضوع به ويژه در شرايطي كه تنش‌ها ميان چين و ايالات‌متحده افزايش يافته، مي‌تواند حساس‌تر شود. تصميم چين براي دوري از نفت بدون تخفيف، نشان‌دهنده تغييري اساسي در معادلات بازار جهاني نفت است. اين رويكرد، قدرت چانه‌زني چين را افزايش داده و فشار بيشتري بر توليدكنندگان نفت وارد مي‌كند. در عين حال، مي‌تواند به كاهش درآمد كشورهاي صادركننده‌اي منجر شود كه به تخفيف‌هاي سنگين تن نمي‌دهند. از سوي ديگر، اين استراتژي به چين كمك مي‌كند تا وابستگي خود به نفت وارداتي را كاهش داده و در عين حال از مزاياي اقتصادي خريد نفت ارزان‌تر بهره‌مند شود. اما بايد ديد كه آيا اين رويكرد در بلندمدت براي پكن كارآمد خواهد بود يا نه.
روگرداني چين از نفت بدون تخفيف، پيام روشني به بازار جهاني نفت مخابره مي‌كند: دوران قيمت‌هاي بالا و بدون رقابت به پايان رسيده است. پكن اكنون نه تنها به دنبال تامين انرژي ارزان‌تر است، بلكه مي‌خواهد نفوذ خود را در بازار جهاني نفت و سياست‌هاي بين‌المللي انرژي افزايش دهد. در اين ميدان، برنده نهايي كيست؟ پاسخ اين سوال به چگونگي واكنش كشورهاي صادركننده نفت و تغييرات ژئوپليتيكي آينده بستگي دارد. اما يك چيز قطعي است: چين، با استراتژي تخفيف‌محور خود، بازي را به نفع خود تغيير داده و به يكي از تعيين‌كنندگان اصلي قيمت نفت در جهان تبديل شده است. بنا بر گزارش موسسه كپلر، كاهش چشمگير ۵۲۴ هزار بشكه‌اي نسبت به ماه قبل، تاثير تنش‌هاي ژئوپليتيك، كمبود انرژي داخلي و چالش‌هاي فزاينده حمل‌ونقل ناشي از تحريم‌هاي را نشان مي‌دهد.
تحليل كپلر از ۱۴۷ نفتكشي كه امسال در حمل‌ونقل نفت خام ايران دخيل بوده‌اند، اختلال پيش‌آمده در پي دور جديد تحريم‌هاي امريكا را آشكار مي‌كند. اين اتفاق منجر به افزايش ذخيره‌سازي شناور در نزديكي مالزي و سنگاپور شده است. موسسه كپلر اعلام كرده است در واكنش به كاهش عرضه نفت ايران، پالايشگاه‌هاي چيني به دنبال محموله‌هاي نقطه‌اي از منابع غيرتحريمي مانند امارات و غرب آفريقا هستند. با احتمال افزايش بيشتر قيمت‌ها، معامله‌گران براي بهره‌گيري از حق بيمه ريسك، ترغيب خواهند شد تا تعداد بيشتري از نفتكش‌ها را براي مسير منطقه فراساحلي سنگاپور به چين به كار گيرند. همچنين اين موسسه اعلام كرده است در پي سقوط دولت بشار اسد در سوريه، انتظار مي‌رود محموله‌هايي كه پيش‌تر به سوريه صادر مي‌شد به سمت چين هدايت و قدرت چانه‌زني پالايشگاه‌هاي چيني تقويت شود. بنا بر اعلام كپلر، مشخص نيست حجم صادرات محموله‌هاي نفتي كاهش يافته يا ميعانات گازي؛ زيرا به علت بحران ناترازي گاز در كشور، گمانه‌زني‌ها درباره كاهش صادرات ميعانات براي به‌كارگيري آنها در داخل كشور بالا گرفته است. منطقه خارج از محدوديت‌هاي بندري يا به بيان دقيق‌تر Eastern-Outside-Port-Limits) EOPL)، يك اصطلاح دريانوردي است و به موقعيتي در خارج از محدوده بندرهاي شرقي و منطقه‌اي فراساحلي نزديك سنگاپور اشاره دارد. اين مناطق در آب‌هاي بين‌المللي قرار دارند و معمولا خارج از مرزهاي رسمي كشورها هستند. در اين مناطق، كشتي‌ها مي‌توانند به صورت قانوني بدون ورود به بندرهاي مشخص، فعاليت‌هايي مانند انتقال محموله، تخليه، بارگيري و ذخيره‌سازي انجام دهند. اين موقعيت‌ها در تجارت نفت نقش كليدي دارند، زيرا مي‌توانند براي دور زدن تحريم به كار گرفته شوند و برخي كشورها از اين مناطق براي جلوگيري از رديابي محموله‌هاي نفتي استفاده ميكنند. در اينجا، به منطقه‌اي در آب‌هاي شرقي خارج از محدوده بندري اشاره دارد كه براي ذخيره‌سازي و انتقال نفت خام در تجارت با چين استفاده مي‌شود. همچنين نفتكش‌هاي غيرفعال يا همان Idled، به نفتكش‌هايي اطلاق مي‌شود كه به دليل نبود محموله، محدوديت‌هاي تجاري، تحريم‌ها و... به حالت غيرفعال درآمده و در دريا يا بنادر منتظر مي‌مانند. طبق اين گزارش، كاهش صادرات نفت به افزايش تحريم‌ها نسبت داده شده است؛ موضوعي كه نشان از كاهش درآمد نفتي ايران دارد. با اين حال مشخص نيست كه چرا با توجه به آمار مبني بر رديابي كشتي‌ها و نفتكش‌هاي ايران، اين موضوع از سوي مديرعامل شركت ملي نفت ايران رد شده است.