آرامش به بازارهاي اصلي اقتصاد ايران باز‌مي‌گردد؟

جواد هاشمي|

سال 2024 ميلادي درحالي به روزهاي پاياني خود رسيده كه بسياري از تحليلگران معتقدند سال جديد ميلادي مي‌تواند آبستن حوادثي جديد باشد. در سطح جهاني، احتمالا بازگشت دونالد ترامپ به كاخ سفيد اصلي‌ترين زلزله‌اي خواهد بود كه بر سياست و البته اقتصاد جهاني سايه مي‌افكند و البته تعيين تكليف درگيري‌هاي نظامي نيز يكي ديگر از انتظاراتي است كه مي‌توان از سال جديد ميلادي داشت.

ترامپ كه پيش از اين در نخستين دوره از تصدي خود بر كاخ سفيد اعلام كرده بود كه با جنگ و درگيري نظامي امريكا در نقاط مختلف جهان مخالف است درحالي به قدرت باز مي‌گردد كه بايد تكليف دو موضوع را مشخص كند. نخست درگيري‌هاي نظامي اسراييل در منطقه خاورميانه خواهد بود. دولت نتانياهو پس از هفتم اكتبر 2023 در نقاط مختلف منطقه خاورميانه اقدام به درگيري نظامي كرده و بايد ديد كه ترامپ چطور مي‌تواند به اين درگيري‌ها در منطقه پايان دهد. هرچند او پيش از اين تهديد كرده كه اگر گروگان‌هايي كه حماس دراختيار دارد تا پيش از بازگشتش به كاخ‌سفيد آزاد نشوند، در منطقه جهنم بر پا خواهد كرد اما احتمالا با توجه به سناريوهايي كه پيش از اين دنبال كرده، به دنبال راهي براي پايان دادن به درگيري‌ها در منطقه خواهد بود. از سوي ديگر جنگ چندساله روسيه و اوكراين نيز به نبردي فرسايشي تبديل شده و به نظر مي‌رسد كه دو طرف در صورتي كه نيرويي از بيرون صلح را برقرار نكند، توان آنكه كار بزرگي از پيش ببرند، ندارند. از اين رو اين احتمال بسيار قوت گرفته كه در سال 2025 ميلادي جنگ ميان روسيه و اوكراين به پايان برسد.

از سوي ديگر اما ترامپ وعده‌هاي اقتصادي مختلفي نيز داده كه حتي براي برخي كشورهاي اروپايي همپيمان امريكا نيز محل بحث و گمانه‌زني باقي مانده است. ترامپ مدعي يك ماموريت است و برنامه‌هايي براي پيشبرد برنامه‌هاي تهاجمي اولويت‌هاي اقتصادي دارد. ترامپ در اوايل اين ماه به خبرنگاران درباره پايان دادن به جنگ در اوكراين گفت ما پيشرفت كمي داشته‌ايم، اما افزود اين جنگ سخت است. اظهارنظرهاي دقيق‌تر در مورد جنگي كه بازارهاي انرژي و مواد غذايي جهاني را متلاطم كرده است، پس از ماه‌ها مطرح مي‌شود كه ترامپ در كمپين انتخاباتي وعده داد نه تنها به راحتي به جنگ پايان مي‌دهد، بلكه حتي قبل از روي كار آمدن او اين كار را انجام خواهد داد. در زمينه تجارت، رهبران جهان و سياست‌گذاران واشنگتن در حال حاضر به دنبال خنثي كردن وعده‌هاي تعرفه‌هاي گسترده ترامپ به ويژه اميد او براي اعمال تعرفه‌هاي كلان بر كل جهان هستند.

در مورد ماليات، دارندگان اوراق قرضه دولتي ايالات‌متحده و محافظه‌كاران مالي ممكن است مشتاق نباشند با برنامه كاهش ماليات ترامپ همراهي كنند و شركت‌هاي نفتي شرط مطمئني براي تحقق وعده ترامپ براي افزايش سرسام‌آور توليد انرژي نيستند. شايد سوال كليدي براي سال پيش رو اين باشد كه آيا ترامپ مي‌تواند جهان را در اين موضوعات به خواست خود خم كند يا در نهايت مجبور به خم شدن خواهد شد؟ موضوعي كه در بسياري از برنامه‌هاي اقتصادي ترامپ مطرح است، بدهي ملي فزاينده امريكاست كه اخيرا از مرز ۳۶ تريليون دلار عبور كرده است و ناظران بودجه را برانگيخته است كه بگويند هر صورت حسابي در سال‌هاي آينده بايد به‌طور كامل پرداخت شود.

ترامپ وعده داده است كه مجموعه‌اي از كاهش‌ها، ازجمله اصلاحات جديد براي نرخ‌هاي فردي و شركتي را به همراه داشته باشد. همين هفته، او قول داد كه بزرگ‌ترين كاهش ماليات در تاريخ اين كشور را اعمال خواهد كرد. نتايج نشان داد كه وعده‌هاي ترامپ مي‌تواند بيش از ۹ تريليون دلار در دهه آينده هزينه داشته باشد. سياست نيز مي‌تواند مانع شود، زيرا برخي نسبت به برنامه‌هاي او ترديد دارند. موضوع بدهي را مي‌توان در همه جا احساس كرد و ترامپ به برنامه‌هاي ديگر خود براي جبران بالقوه برنامه‌هاي هزينه‌هاي جديد تكيه مي‌كند. او اغلب از تعرفه‌ها و حفاري نفت براي پرداخت مقدار عظيم بدهي استناد مي‌كند. به گزارش ياهو فايننس، در مورد نفت، ترامپ اغلب ازطلاي مايع زير پاي امريكا صحبت مي‌كند. اما ايالات‌متحده در حال حاضر بيش از هر كشور ديگري در تاريخ نفت توليد مي‌كند و قيمت‌ها نسبتا پايين است و انتظار مي‌رود در آينده نزديك به همين شكل باقي بماند. شركت‌هاي نفتي هميشه نسبت به ايجاد مازاد عرضه محتاط هستند و ممكن است بعيد باشد كه توليد را افزايش دهند.

پيش از بازگشت ترامپ در سال ميلادي اخير، قيمت طلاي جهاني ركوردهاي قيمتي پي در پي را به ثبت رسانده و البته همزمان با كريسمس ثباتي نسبي را نيز تجربه كرده است. هر اونس طلا ثابت در ۲۶۳۲دلار و ۷۹ سنت بود. طلا تاكنون در اين هفته ۰.۴۵درصد افزايش يافته است. قيمت طلاي امريكا تقريبا بدون تغيير در ۲۶۵۳ دلار بود. انتظار مي‌رود با نزديك شدن به پايان سال، فعاليت معاملاتي كاهش يابد. داده‌هاي روز پنجشنبه نشان داد كه تعداد امريكايي‌هايي كه درخواست‌هاي جديد براي دريافت مزاياي بيكاري ارايه كرده‌اند، هفته گذشته به پايين‌ترين حد يك ماهه رسيده است كه نشان‌دهنده بازار كار انعطاف‌پذير و احتمالا حفظ فشار بر فدرال رزرو براي ثابت نگه داشتن نرخ‌هاي بهره است. پس از كاهش شديد نرخ بهره در ماه‌هاي سپتامبر و نوامبر، فدرال رزرو در دسامبر به كاهش نرخ بهره ادامه داد اما به كاهش كمتر در سال ۲۰۲۵ اشاره كرد. طلا به عنوان پوششي در برابر آشفتگي‌هاي ژئوپليتيكي و تورم در نظر گرفته مي‌شود، اما نرخ‌هاي بالاتر جذابيت دارايي‌هاي بدون بازده را كاهش مي‌دهد.

اين فلز تاكنون در سال جاري ۲۸درصد افزايش داشته است و در ۳۱ اكتبر به بالاترين حد خود يعني ۲۷۹۰ دلار و ۱۵ سنت رسيد كه ناشي از كاهش قابل‌توجه فدرال رزرو، از‌جمله كاهش شديد در ماه سپتامبر و تشديد عدم قطعيت‌هاي ژئوپليتيكي بود. پس از آنكه داده‌هاي متضاد ادعاهاي بيكاري در ايالات‌متحده، تغيير چنداني در پيش‌بيني چشم‌انداز كاهش نرخ بهره فدرال رزرو نداشت، طلا ثابت بود. با بازگشت ترامپ به كاخ سفيد در ژانويه، بازارها در حال آماده شدن براي تغيير سياست‌هاي عمده، از جمله تعرفه‌ها، تغيير مقررات و تغييرات مالياتي در سال ۲۰۲۵ هستند. اس پي‌دي‌آرگلدتراست، بزرگ‌ترين صندوق سرمايه‌گذاري تحت پشتوانه طلا در جهان، اعلام كرد كه دارايي‌هاي آن در روز پنجشنبه ۰.۱۳درصد كاهش يافت و به ۸۷۲.۸۰ تن رسيد. طبق گزارش رويترز، در بازار ساير فلزات ارزشمند، نقره ثابت در ۲۹.۸۰ دلار در هر اونس بود، پلاتين با ۰.۴درصد افزايش به ۹۳۹.۶۹ دلار بود و پالاديوم ۰.۱۹درصد افزايش يافت و به ۹۲۶.۶۴ دلار رسيد. در چنين شرايطي، دولت پزشكيان در ايران تلاش مي‌كند كه ثبات را به بازارهاي اصلي بازگرداند و قطعا آنچه براي بازار طلا رخ مي‌دهد، مي‌تواند مسير تورمي اقتصاد ايران را نيز تا حدي مشخص كند. رييس اتحاديه طلا و جواهر تهران ضمن اشاره به ثبات نسبي بازار جهاني طلا طي يك هفته اخير، تغييرات چشمگير قيمت‌ انواع قطعات سكه و طلا را ناشي از نوسانات نرخ ارز در بازار داخل دانسته و معتقد است تنها عامل افزايش قيمت در بازار سكه و طلا همين افزايش نرخ ارز است كه از قضا با كاهش خريد مردم، ركود اين بازار ‌صنعت را تشديد كرده است. نادر بذرافشان درباره وضعيت يك هفته اخير بازار سكه و طلا اظهار كرد: در هفته‌اي كه گذشت، نوسان افزايشي يا كاهشي چنداني در بازارهاي جهاني نداشتيم و نوسانات بسيار كم و در محدوده پنج تا ۱۰ دلار نوسان بود. در مجموع اين هفته چهار دلار افزايش قيمت اونس جهاني طلا را داشتيم. رييس اتحاديه طلا و جواهر تهران تصريح كرد: اما در بازارهاي داخلي با توجه به نوسان افزايشي نرخ ارز، قيمت طلا و سكه تقريبا افزايش چشمگيري داشت؛ به گونه‌اي كه هر گرم طلاي ۱۸ عيار از كانال پنج ميليون و ١٠٠ هزار تومان هم گذشت. در طول اين هفته هر گرم طلاي ۱۸عيار با ۲۳۶ هزار تومان افزايش در آخرين معاملات بازار به پنج ميليون و ۱۲۱ هزار تومان رسيد. وي افزود: در بازار سكه نيز تحت تاثير نوسانات بازار ارز افزايش چشمگيري را شاهد بوديم؛ سكه تمام طرح جديد با دو ميليون و ۵۰۰ افزايش در طول هفته به ۵۶ ميليون و ۲۰۰ هزار تومان رسيد. سكه تمام طرح قديم با دو ميليون و ١٠٠ هزار تومان افزايش ۵۳ ميليون و ۸۰۰ هزار تومان تعيين قيمت شد. نيم سكه با يك ميليون و ۷۰۰ هزار تومان افزايش نسبت به بهاي خود در ابتداي هفته، ۳۰ ميليون و ۶۰۰ هزار تومان و ربع سكه با يك ميليون تومان افزايش، ۱۸ ميليون و ١٠٠ هزار تومان دادوستد شد. سكه يك گرمي بانك مركزي هم با ۲۰۰ هزار تومان افزايش هفتگي در آخرين معاملات پاياني هفته (روز پنجشنبه) هشت ميليون و ۷۰۰ هزار تومان قيمت داشت. رييس اتحاديه طلا و جواهر تهران در رابطه با آخرين وضعيت حباب سكه نيز گفت: حباب سكه هم تغيير چنداني در اين هفته نداشت و تقريبا ١٠٠ هزار تومان افزايش داشت كه در حال حاضر قيمت هر قطعه سكه حدودا شش ميليون و ۱۵۰ هزار تومان داراي حباب است. بذرافشان تصريح كرد: همان‌طور كه اشاره شد علت اصلي افزايش قيمت‌ها تنها نوسان و افزايش نرخ ارز در بازار بود؛ تاكيد بر اين نكته نيز ضروري است كه در اين شرايط بسياري از فعالان صنف طلا و جواهر و همچنين نگران از ادامه فعاليت خود هستند؛ نسبت به سال‌هاي گذشته، ركودي بر بازار حاكم شده كه طي چند ماه گذشته، در اثر افزايش قيمت‌ها و كاهش قدرت خريد مردم، تشديد شده است. به‌طور مثال ابتداي هفته، ولادت حضرت فاطمه (س) را داشتيم اما بازارهاي ما هيچ تغيير و افزايش تقاضايي به خود نديد و همان شرايط روال عادي بازار طي شد. متاسفانه بازارهاي طلا، جواهر، سكه و حتي نقره هيچ‌گونه تغيير افزايش تقاضايي نداشت و همان ركود و شرايط بحران را پشت سر گذاشت. همزمان با طلا، دولت اقدامات اصلاحي براي مديريت بازار ارز را نيز كليد زده كه احتمالا نخستين نتايج خود را در هفته‌هاي پاياني سال مشخص خواهد كرد. با تصويب بودجه و آغاز رسمي نخستين سال از فعاليت كامل دولت چهاردهم، بايد ديد كه تحولات جهاني به چه سمتي مي‌رود و دولت پزشكيان به چه شكل براي آغاز به كار دولت ترامپ آماده مي‌شود.