دانش‌آموزان براي درس خواندن انگيزه ندارند
تا چندي پيش مسوولان براي اينكه مشكلات موجود در هر حوزه‌اي را كم اهميت جلوه دهند يا اخبار مربوط به آن تكذيب مي‌كردند يا سعي داشتند با ارايه اخبار مثبت به نوعي تلخي ماجرا را از بين ببرند اما اينكه مسوولي بخواهد وجود يك بحران را ناديده گرفته و از آن به عنوان يك امر عادي ياد كند گويا شيوه‌اي جديد براي شانه خالي كردن از بار مسووليت است.
تا چندي پيش مسوولان براي اينكه مشكلات موجود در هر حوزه‌اي را كم اهميت جلوه دهند يا اخبار مربوط به آن تكذيب مي‌كردند يا سعي داشتند با ارايه اخبار مثبت به نوعي تلخي ماجرا را از بين ببرند اما اينكه مسوولي بخواهد وجود يك بحران را ناديده گرفته و از آن به عنوان يك امر عادي ياد كند گويا شيوه‌اي جديد براي شانه خالي كردن از بار مسووليت است. در واقع از زماني كه نظام آموزشي ما به يك بنگاه اقتصادي تبديل شد ديگر نه از عدالت آموزشي خبري هست و نه مساله كيفيت آموزش براي مسوولان امري مهم و حياتي به حساب مي‌آيد و نه اين همه تغيير و تحول در نظام آموزشي انگيزه براي درس خواندن در دانش‌آموزان باقي گذاشته است. از سوي ديگر علي‌رغم اهميت معدل براي قبولي در دانشگاه، معدل دانش‌آموزان روند افزايشي چشم‌گيري نداشته، البته اين براي مدارس خاص مانند نمونه دولتي‌ها و مدارس سمپاد متفاوت است و آنها ميانگين معدل بالاتري دارند، اما در مدارس دولتي عادي حتي مدارس غيردولتي كه بخش عمده دانش‌آموزان در اين نوع مدارس هستند وضعيت معدل‌ها پايين است، آن‌طوركه در برخي رشته‌هاي تحصيلي ميانگين معدل به زير ۱۰ هم مي‌رسد، با اين وجود يك مقام آموزش و پرورش گفته كه معدل ۱۰ وضعيت بحراني نيست.
چند سالي هست كه شيوه سنجش و پذيرش دانش‌آموزان و داوطلبان براي ورود به دانشگاه تغيير كرده، حالا برخلاف گذشته معدل سهم زياد ۶۰ درصدي در نتايج نهايي دارد و ۴۰ درصد باقي مانده سهم آزمون سراسري است، با اين وجود ميانگين معدل دانش‌آموزان حداقل در مدارس دولتي عادي و غيردولتي بالا نيست و تنها در مدارس خاص مانند نمونه دولتي‌ها و سمپاد ميانگين معدل كمي بالا است. بر اساس آمار، ميانگين معدل دانش‌آموزان در خرداد ۱۴۰۳ براي مدارس دولتي عادي ۸.۹۶ - غيردولتي ۱۰.۳۷ - شاهد ۱۱.۰۹ - نمونه دولتي ۱۴.۱۷ - سمپاد ۱۶.۱۴ است.
معدل‌ها به ۱۳ هم نرسيد!
اگر ميانگين معدل دانش‌آموزان را براساس رشته تحصيلي هم بررسي كنيم وضعيت چندان بهتر نيست، براساس گزارش مركز ارزشيابي و تضمين نظام آموزش و پرورش، در خرداد ۱۴۰۳ ميانگين معدل دانش‌آموزان در رشته تجربي پايه دهم، ۱۲/۶۴، يازدهم ۱۱/۵۲ و دوازدهم ۱۲ شد. ميانگين معدل دانش‌آموزان در رشته رياضي و فيزيك پايه دهم ۱۲/۶۹، يازدهم ۱۱/۲۶ و دوازدهم ۱۱/۸۲ است. و ميانگين نمرات دانش‌آموزان در رشته علوم انساني در پايه دهم ۹/۴۴، در پايه يازدهم ۹/۰۷ و در پايه دوازدهم ۹/۱۳ است.
ميانگين معدل ۱۰ نشان‌دهنده وضعيت بحراني نيست!
همانطوركه گفته شد جدا از مدارس نمونه دولتي و سمپاد، ميانگين معدل دانش‌آموزان در اصطلاح چنگي به دل نمي‌زند و براساس آمارها مثلا در رشته علوم انساني اين ميانگين زير ۱۰ است، با اين وجود رييس مركز ارزشيابي وزارت آموزش‌وپرورش معتقد است كه دليل معدل پايين مدارس غيردولتي اين است كه تمركز آنها بر كنكور است نه امتحانات نهايي، همچنين ميانگين معدل ۱۰ نشان‌دهنده وضعيت بحراني نيست. محسن زارعي گفته كه: «ميانگين نمرات دانش‌آموزان به فرض مثال ۱۰ است، به معناي آن است كه ۵۰ درصد اهداف كتاب‌هاي درسي محقق شده است. اين ميانگين نشان‌دهنده وضعيت بحراني نيست؛ چون سقف انتظار ما نمره ۲۰ است، مي‌توان گفت اهداف به‌طور كامل محقق نشده است.»
معدل ۱۰ يعني فاجعه
با وجود اينكه مقام وزارت آموزش و پرورش معتقد است ميانگين معدل ۱۰ وضعيت بحراني نيست اما يك كارشناس آموزش به خبرآنلاين مي‌گويد: «وقتي ميانگين معدل يك درس يا رشته در سطح كشور پايين است و چيزي حدود ۱۰ الي ۱۱ اعلام مي‌شود يعني فاجعه، يعني دانش‌آموزان سواد كافي ندارند.»
فروغ تيموريان بيان مي‌كند: «دانش‌آموزاني كه دهه هفتاد سركلاس درس بودند پدرها و مادرهاي‌شان يا بي‌سواد بودند يا تحصيل ششم ابتدايي داشتند، اما همان دانش‌آموزان رتبه‌هاي بالاي كنكور آوردند و در دانشگاه‌هاي مطرح تحصيل كردند. والدين دانش‌آموزان امروز هركدام تحصيل كرده هستند، درجات بالاي تحصيل را سپري كرده‌اند اما معدل فرزندشان پايين است، چنين وضعيتي به سيستم غلط آموزش و مديريت اشتباه برمي‌گردد.»
دانش‌آموزان براي درس خواندن انگيزه ندارند
او ادامه مي‌دهد: «اول اينكه دانش‌آموزان امروز براي درس خواندن بي‌انگيزه هستند چراكه آينده تحصيل‌كرده‌ها در كشور را آينده خوبي نديدند. دوم اينكه اين ميانگين پايين معدل عوامل زيادي از درون نظام آموزش و پرورش دارد، مانند كيفيت تدريس در كلاس، سخت بودن مطالب كتاب، طرح سوالات نامناسب در امتحانات، عدم استفاده از دبير مرتبط با همان رشته براي تدريس، عواملي هستند كه سبب كاهش اين معدل شده است.»
تيموريان مي‌گويد: «معلم‌هاي قديمي براي تدريس كلي دوره آموزشي را سپري مي‌كردند بعد سر كلاس مي‌رفتند به دانش‌آموزان درس مي‌دادند، امروز آن دوره‌ها وجود ندارد و سبب مي‌شود معلم‌ها آمادگي لازم را نداشته باشند، امروز بسياري از مدارس براي اينكه بودجه ندارند از معلم‌هاي باسابقه به عنوان حق التدريس استفاده نمي‌كنند تا پول بيشتر هزينه يادگيري دانش‌آموز نكنند، در نتيجه از معلم موظفي يا دو سال سابقه خودشان استفاده مي‌كنند، مشخص است در اين وضعيت دانش‌آموز ياد نمي‌گيرد.»