وقوع فرونشست در ۳۵۹ دشت
وضعيت منابع آبي كشور به دليل كاهش شديد بارش‌ها و برداشت بي‌رويه از منابع زيرزميني بحراني‌تر شده است. تا جايي كه عيسي بزرگ‌زاده، سخنگوي صنعت آب كشور نسبت به اين موضوع هشدار داده و خواستار توجه ويژه مسوولان و مشاركت جدي مردم در مديريت مصرف آب شده است.
وضعيت منابع آبي كشور به دليل كاهش شديد بارش‌ها و برداشت بي‌رويه از منابع زيرزميني بحراني‌تر شده است. تا جايي كه عيسي بزرگ‌زاده، سخنگوي صنعت آب كشور نسبت به اين موضوع هشدار داده و خواستار توجه ويژه مسوولان و مشاركت جدي مردم در مديريت مصرف آب شده است. به گزارش ايسنا، از مجموع ۶۰۹ دشت كشور، ۴۲۲ دشت در وضعيت ممنوعه يا ممنوعه بحراني قرار دارند و ۳۵۹ دشت نيز دچار پديده فرونشست زمين شده‌اند، اين شرايط بحراني نتيجه كاهش بارش‌ها و برداشت‌هاي بي‌رويه از منابع زيرزميني است كه زيست‌بوم كشور را در معرض خطر جدي قرار داده است. آن‌طور كه سخنگوي صنعت آب تاكيد كرده در حال حاضر بسياري از دشت‌هاي كشور در وضعيت قرمز و غيرقابل قبول قرار دارند و اين موضوع به زيست‌بوم كشور آسيب جدي وارد مي‌كند، بنابراين، ما نيازمند تغيير سبك زندگي و بازنگري در نحوه بهره‌برداري از منابع آبي هستيم، به‌ويژه در مورد آب‌هاي سطحي كه مستقيما تحت تأثير بارش‌هاي لحظه‌اي قرار دارند. در عين حال مسائل ديگري نيز وجود دارد. وي با ابراز نگراني از اينكه امروز فرونشست به خانه و خيابان‌ها در كلانشهرها رسيده است، اظهار كرد: بر اساس مفاد سند ملي دانش بنيان امنيت غذايي و نقشه راه آب، بايد ميزان برداشت از منابع آب زيرزميني به نصف كاهش يابد. بي‌توجهي به اين مهم عملا مديريت فرونشست‌ها را غيرممكن مي‌كند، در چنين شرايطي از دست رفتن آبخوان‌هاي مهم كشور سرعت گرفته است و لازم است كه مديريت و مصرف بهينه آب در بخش كشاورزي به عنوان اصلي‌ترين مصرف‌كننده منابع آب زيرزميني و نيز ساير بخش‌ها به صورت جدي در دستور كار قرار بگيرد. به گفته وي وزارت نيرو در قالب طرح احيا و تعادل‌بخشي، سازگاري با كم‌آبي و مديريت توامان آب و انرژي اين مهم را در دستوركار خود قرار داده است. مديريت منابع آبي، امري فرابخشي است و تاكنون نتيجه مورد انتظار و مطلوبي حاصل نشده است. بر اين اساس همراهي وزارت جهاد كشاورزي، وزارت كشور، استانداري‌ها، سازمان برنامه و بودجه (به جهت تامين مالي) دستگاه قضا و نيروي انتظامي و ديگر دستگاه‌ها لازم و ضروري به نظر مي‌رسد.
فرونشست زمين، يكي از پيامدهاي برداشت بي‌رويه از منابع آب زيرزميني، امروز به عنوان يك بحران جدي در بسياري از مناطق ايران مطرح است. اين پديده كه به زبان ساده به نشست تدريجي سطح زمين به دليل تخليه آب‌هاي زيرزميني و كاهش حجم سفره‌هاي آب گفته مي‌شود، تبعات گسترده و خطرناكي براي محيط زيست، زيرساخت‌ها و زندگي انسان‌ها به همراه دارد. اين موضوع باعث ترك‌خوردگي و تخريب ساختمان‌ها، پل‌ها، جاده‌ها، و شبكه‌هاي آبرساني و فاضلاب مي‌شود. اين پديده به‌ويژه در شهرهاي بزرگ مانند تهران و اصفهان كه تراكم سازه‌ها بالاست، خطرات بيشتري ايجاد مي‌كند. در مناطق كشاورزي، فرونشست زمين مي‌تواند باعث از بين رفتن حاصلخيزي خاك و تخريب شبكه‌هاي آبياري شود. زمين‌هاي فرونشسته ديگر قابليت نگهداري آب را نداشته و كشاورزي در اين مناطق دچار بحران مي‌شود.
علاوه بر اين كاهش دائمي ظرفيت آبخوان‌ها را نيز به دنبال دارد، پس از نشست زمين، لايه‌هاي خاك فشرده شده و امكان ذخيره مجدد آب در سفره‌هاي زيرزميني از بين مي‌رود. اين مساله به كاهش دائمي منابع آبي منجر مي‌شود. فرونشست زمين به اكوسيستم طبيعي آسيب مي‌زند. تغيير شكل زمين مي‌تواند به تخريب زيستگاه‌هاي طبيعي، از جمله تالاب‌ها و رودخانه‌ها، منجر شود و تنوع زيستي را به خطر بيندازد. زمين‌هاي فرونشسته در برابر لرزش‌هاي زمين آسيب‌پذيرتر هستند. اين وضعيت مي‌تواند شدت و تأثيرات زلزله‌ها را افزايش بدهد. بر اساس آمار اعلام‌شده، ۱۲ استان كشور با كاهش ۵۰ تا ۹۱ درصدي بارش‌ها روبرو هستند. تنها ۴۳ درصد از ظرفيت سدهاي كشور پر است و در برخي مناطق مانند تهران، پرشدگي سدها به ۱۸ درصد رسيده است. اين شرايط تأمين آب شرب و كشاورزي را با مشكلات جدي مواجه كرده است. اين در شرايطي است كه مصرف آب كشور دو برابر ميزان منابع تجديدپذير است، در اين شرايط چاره‌اي جز مديريت مصرف و همراهي مشتركان وجود ندارد، ضمن اينكه لازم است بودجه مناسب به حوزه آب تخصيص يابد و نمايندگان مجلس و سازمان برنامه و بودجه در تدوين قانون بودجه سال ۱۴۰۴ نگاه ويژه‌اي به اين بخش داشته باشند. كاهش برداشت از منابع زيرزميني از طريق بهينه‌سازي مصرف آب در بخش‌هاي كشاورزي، صنعتي و شهري، استفاده از فناوري‌هاي بازيافت آب براي كاهش فشار بر منابع زيرزميني، اطلاع‌رساني درباره خطرات فرونشست و اهميت حفاظت از منابع آبي و ايجاد شبكه‌هاي انتقال آب و استفاده از سدهاي ذخيره‌اي براي كاهش اتكا به منابع زيرزميني مي‌تواند در گذر از اين بحران اثر گذار باشد. فرونشست زمين يك بحران پنهان اما بسيار خطرناك است كه تأثيرات آن فراتر از آسيب‌هاي زيربنايي بوده و بر امنيت غذايي، منابع آبي و زيست‌بوم كشور تأثير مستقيم دارد. براي مقابله با اين پديده، اقدام فوري و هماهنگي بين نهادهاي دولتي و مشاركت مردم ضروري است.