پارادوكس توسعه هوش مصنوعي و مساله محرمانگي داده‌ها

رييس دانشكده علوم مهندسي دانشگاه تهران با تاكيد بر اينكه هوش مصنوعي تحولات زيادي در كشورها ايجاد كرده است، گفت: توسعه اين فناوري نياز به دسترسي داده دارد، ولي ما مساله محرمانگي داده‌ها را داريم. به گزارش ايسنا علي معيني در كنفرانس ملي حكمراني داده و هوش مصنوعي كه در دانشگاه تهران برگزار شد، با اشاره به اهميت مديريت و حكمراني داده‌ها براي همه سازمان‌هاي دولتي و غير دولتي، اظهار كرد: از اين رو موضوع محوري اين رويداد حكمراني داده است و طي آن آخرين دستاوردهاي اين حوزه مورد بحث و تبادل نظر قرار مي‌گيرد. وي با بيان اينكه با اقداماتي كه مسوولان كشور انجام دادند، امروزه حكمراني داده، تبديل به كليدواژه متداول شده است، اظهار كرد: بر اساس احكامي از سال ۹۲ در قالب دولت الكترونيك، دولت هوشمند و اسناد بالادستي، از دستگاه‌ها خواسته شد تا موضوع حكمراني داده را در سرلوحه كارهاي خود قرار دهند، از اين رو موضوع حكمراني داده يك موضوع جديد نيست، ولي در تلاقي آن با توسعه هوش مصنوعي ضرورت بيشتري يافته است. معيني با اشاره به اهميت حكمراني داده، خاطرنشان كرد: اگر بخواهيم به درستي مجموعه را اداره كنيم، نيازمند تحليل داده هستيم و بر اساس نتايج آن، شرايط كسب و كار و نقاط آسيب زاي كسب و كارها شناسايي مي‌شود تا ببينيم كه چه ميزان تا اهداف فاصله داريم. رييس دانشكده علوم مهندسي دانشگاه تهران با تاكيد بر اينكه توسعه هوش مصنوعي نيازمند در دسترس‌پذير بودن داده‌ها است، يادآور شد: در اين حوزه پارادوكسي وجود دارد كه از يك سو مساله محرمانگي داده‌ها مطرح است و از سوي ديگر نياز به دسترسي به داده داريم.

دستگاه‌هاي دولتي از برچسب‌زني محرمانگي بر داده‌ها بپرهيزند

همچنين عليرضا قشقاوي در اين كنفرانس گفت: براي توسعه هوشمندسازي و هوش مصنوعي نيازمند سه عامل زيرساخت كه شامل توسعه جي‌پي‌يوفارم‌ها مي‌شود، نيروي انساني و سرمايه انساني كه توسعه‌دهندگان مدل‌ها و الگوريتم‌هاي هوش مصنوعي هستند و داده، هستيم. وي‌ ادامه داد: ما وقتي از توسعه هوش مصنوعي صحبت مي‌كنيم، تا زماني كه در زمينه داده كاري انجام ندهيم، كارهاي انجام شده بيهوده است؛ چرا كه پيش نياز توسعه هوش مصنوعي «داده» است. قشقاوي بر اهميت حكمراني داده و دسترسي به داده‌هاي قابل اعتماد تاكيد كرد و يادآور شد: در زمينه حكمراني داده، دو لاين و خط راهنما در پيش رو داريم كه يكي از آنها حفاظت از حريم خصوصي در حوزه داده و ديگري ايجاد دسترسي به داده براي توسعه ابزارهاي هوش مصنوعي با هدف زندگي و رفاه بيشتر است. معاون توانمندسازي سازمان ملي هوش مصنوعي تاكيد كرد: اگر فرمان حكمراني داده‌ها را به سمت هر كدام از اين خطوط نزديك كنيم، مي‌تواند عوارضي را براي توسعه به همراه داشته باشد. وي در اين باره توضيح داد: به عنوان نمونه در اروپا نظارت‌هاي زيادي بر روي داده‌ها قايل شده‌اند و اين نظارت‌ها حتي قبل از عصر AI بوده است و نتيجه آن شده است كه فضاي توسعه هوش مصنوعي در اروپا درست شكل نگرفته و اروپا در هوش مصنوعي، اثرگذار و توسعه‌دهنده نيست و بيشتر در حوزه تدوين مقررات هوش مصنوعي فعال شده است. قشقاوي با بيان اينكه اين مساله (محرمانگي داده‌ها) مبتلا به كشور ما نيز هست، گفت: از يك سو ما بر هر داده‌اي برچسب محرمانه‌اي مي‌گذاريم و اين امر باعث شده كه دسترسي به داده محدود شود و از سوي ديگر باز گذاشتن دسترسي به داده منجر به نقض حريم خصوصي مي‌شود و عوارضي را مانند كشور چين در پي دارد، ولي در عين باز بودن دسترسي‌ها به داده‌ها در كشور چين به توسعه روش‌ها و الگوريتم‌هاي بومي منجر شده است. وي اضافه كرد: رويكرد اصلي در حكمراني داده رويكرد حكمراني داده با هدف بهره‌برداري از ظرفيت‌هاي بومي و ملي براي توسعه مدل‌هاي جهاني است. ما مزيت رقابتي با كشورهاي توسعه‌دهنده هوش مصنوعي مانند امريكا و چين و برخي از كشورهاي منطقه نداريم، ولي داده‌هاي نسبتا منحصر به فردي به فارسي داريم و اين داده‌هاي فارسي مي‌توانند مزيت رقابتي براي ما ايجاد كنند و اگر درست مديريت شوند، مي‌توانند منجر به توسعه مدل‌هاي ارزش افزوده شوند. معاون توانمندسازي سازمان ملي هوش مصنوعي خاطرنشان كرد: اين مساله نيز وجود دارد كه اگر به‌طور كامل دسترسي به اين داده‌ها باز شود، مزيت ما از بين مي‌رود و اگر دسترسي‌ها محدود شود توسعه مدل‌ها حتي در كشور رشد نمي‌كند. وي خطاب به قانونگذاران گفت: مهم‌ترين نكته‌اي كه در حكمراني داده داريم، پرهيز از شتاب‌زدگي در حوزه تنظيم‌گري است. منحني رشد هوش مصنوعي، ملاحظات حكمراني را مي‌طلبد، اما در دنيا رويكرد اول در اين حوزه، توسعه گرايي است، به اين مفهوم كه در حكمراني داده مانعي براي توسعه پلتفرم‌هاي هوش مصنوعي ايجاد نشود؛ از اين رو اولين موضوع حكمراني داده در هوش مصنوعي، تنظيم‌گري و ايجاد فضاي رشد براي استارت‌آپ‌ها است و بايد به گونه‌اي رفتار شود كه محدوديتي براي استارت‌آپ‌ها و شركت‌ها ايجاد نشود. قشقاوي اظهار كرد: بايد حواسمان باشد كه در قانونگذاري به گونه‌اي عمل صورت گيرد كه هم ملاحظات محرمانگي لحاظ شود و هم فضا براي رشد شركت‌هاي هوش مصنوعي فراهم شود. وي با تاكيد بر ترويج فرهنگ اشتراك‌گذاري داده در ميان صاحبان داده، گفت: در دستگاه‌هاي دولتي بايد برچسب‌گذاري محرمانگي بر داده‌ها را بردارند، چرا كه بسياري از داده‌ها را با حذف هويت گمنام‌سازي مي‌توان استفاده كرد. مواردي را داريم كه در برخي از دستگاه‌ها به منظور دريافت برنامه يا مشاوره يا تحليل داده، اطلاعات سازمان به موتورهاي خارجي داده مي‌شود. معاون توانمندسازي سازمان ملي هوش مصنوعي با تاكيد بر حمايت از راه‌اندازي كسب و كارهاي داده محور، گفت: توسعه داده و داده محوري بايد به عنوان كسب و كار داده ديده شود. اين حوزه يك حيطه بين رشته ميان فناوري اطلاعات و هوش مصنوعي است و شركت‌هاي داده محور قرار است در زمينه‌هاي از آزادسازي تا گمنام‌سازي و فرآوري داده و رعايت امنيت و مديريت دسترسي به داده، فعال شوند. وي با بيان اينكه اين رويكرد مي‌تواند راه‌اندازي بورس داده يا سكوهاي اشتراك‌گذاري داده تلقي شود، افزود: پله اول اين حوزه با فعاليت بخش خصوصي خواهد بود.