توفان جهاني قيمت‌ها؛ تلاش براي آرامش در داخل
در هفته‌هاي گذشته يكي از اصلي‌ترين موضوعاتي كه اقتصاد ايران را به خود مشغول كرده، بحث تلاطم‌هاي قيمتي در برخي حوزه‌ها و به‌طور خاص بازارهاي طلا و دلار است. بانك مركزي در هفته‌هاي اخير تلاش كرده كه با عرضه مستقيم سكه، مسير حبابي شدن قيمت‌ها در اين بازار را مسدود كند و البته از طرف ديگر با تلاش براي اصلاح روندهاي غلط در بازار ارز، راهي براي بازگشت آرامش به اين حوزه ايجاد كند، مسيري طولاني و البته سخت كه بسياري از كارشناسان اميدوارند اين بار در اقتصاد ايران نتيجه بخش باشد.
تعادل | جواد هاشمي |
در هفته‌هاي گذشته يكي از اصلي‌ترين موضوعاتي كه اقتصاد ايران را به خود مشغول كرده، بحث تلاطم‌هاي قيمتي در برخي حوزه‌ها و به‌طور خاص بازارهاي طلا و دلار است. بانك مركزي در هفته‌هاي اخير تلاش كرده كه با عرضه مستقيم سكه، مسير حبابي شدن قيمت‌ها در اين بازار را مسدود كند و البته از طرف ديگر با تلاش براي اصلاح روندهاي غلط در بازار ارز، راهي براي بازگشت آرامش به اين حوزه ايجاد كند، مسيري طولاني و البته سخت كه بسياري از كارشناسان اميدوارند اين بار در اقتصاد ايران نتيجه بخش باشد.
در سال 2024 ميلادي، روند قيمتي در بازار طلا بارها ركوردشكني كرد و پس از سال‌هايي نسبتا طولاني يكي از قله‌هاي اصلي قيمت خود در سال‌هاي گذشته را به ثبت رساند. همزمان و با توجه نزديك بودن بازگشت دونالد ترامپ به كاخ سفيد و سياست‌هاي احتمالي او در تقويت اقتصاد امريكا، ارزش دلار نيز در برابر ساير ارزهاي جهاني، روندي افزايشي را تجربه كرده و از اين رو در حالي كه تغيير و تحولات در عرصه جهاني با تغييراتي جدي مواجه هستند، دولت پزشكيان بايد تلاش كند تا آرامش را به بازار داخلي ايران بازگرداند.
طلا اخيرا شاهد بيشترين افزايش سالانه خود از سال ۲۰۱۰ بوده است و به همين دليل وال استريت اعلام كرد كه قيمت‌ها حتي بالاتر خواهد رفت. تحليلگران وال استريت انتظار دارند پس از اينكه اين فلز گرانبها بيشترين جهش سالانه خود را در ۱۴ سال گذشته شاهد بود، روند صعودي طلا در سال ۲۰۲۵ ادامه يابد. اگرچه رشد اين فلز گرانبها پس از پيروزي دونالد ترامپ در كاخ سفيد در نوامبر متوقف شد، طلا همچنان سال را با افزايش بيش از ۲۷ درصدي به پايان رساند. تحليلگران جي‌پي مورگان اعلام كردند كه ما چشم‌انداز صعودي چند ساله خود را در مورد طلا براي سومين سال متوالي حفظ مي‌كنيم. به نظر مي‌رسد كه طلا هنوز موقعيت خوبي براي محافظت از سطوح بالاي عدم قطعيت چشم‌انداز كلان در مراحل اوليه دولت ترامپ در سال ۲۰۲۵ دارد.
جي پي مورگان پيش بيني مي‌كند كه طلا در سال جاري به 3 هزار دلار در هر اونس افزايش خواهد يافت. تحليلگران گلدمن ساكس همچنين پيش‌بيني كردند كه با ادامه خريد از بانك‌هاي مركزي در سراسر جهان، طلا تا پايان سال ۲۰۲۵ به 3 هزار دلار خواهد رسيد. تحليلگران ماه گذشته عنوان كردند كه بررسي‌ها و تاريخ نشان مي‌دهد كه بانك‌هاي مركزي طلا را به عنوان پوششي در برابر شوك‌هاي مالي و ژئوپليتيكي خريداري مي‌كنند. پيش‌بيني شده است كه اگر بانك‌هاي مركزي بيش از حد انتظار شمش خريد كنند، طلا تا ۳۰۵۰ دلار افزايش خواهد يافت. همچنين اگر فدرال رزرو تصميم بگيرد در سال جاري فقط يك بار ديگر نرخ بهره را كاهش بدهد، قيمت‌ها ممكن است به ۲۹۰۰ دلار برسد. طبق گزارش ياهو فايننس، اقتصاددانان برخي از سياست‌هاي پيشنهادي دولت ترامپ مانند تعرفه‌هاي بالاتر را به‌طور بالقوه باعث افزايش سرعت افزايش قيمت‌ها مي‌دانند.
همزمان تحولات دلار در نزديكي بازگشت ترامپ افزايش پيدا كرده است. دلار در اولين روز معاملات سال ۲۰۲۵ به بالاترين ميزان ۲ سال اخير جهش اما يورو سقوط كرد. فدرال رزرو اعلام كرده است كه در كاهش نرخ بهره محتاط‌تر خواهد بود زيرا تورم بالاتر از هدف سالانه ۲ درصد خود باقي مانده است. همچنين انتظار مي‌رود سياست‌هاي دونالد ترامپ، رييس‌جمهور منتخب ايالات‌متحده، رشد اقتصادي را تقويت كرده و به‌طور بالقوه بر فشارهاي افزايشي قيمت‌ها بيفزايد. داده‌هاي روز پنجشنبه حاكي از وجود بازار كار قوي بود و تعداد امريكايي‌هايي كه درخواست‌هاي جديد براي دريافت مزاياي بيكاري را ارايه كرده‌اند، هفته گذشته به پايين‌ترين ميزان خود در 8 ماه گذشته رسيد. شاخص دلار آخرين بار با ۰.۷۷ درصد افزايش در روز به ۱۰۹.۳۸ رسيد. يورو ۱.۰۱ درصد كاهش يافت و به ۱.۰۲۵ دلار رسيد كه پايين‌ترين سطح از نوامبر ۲۰۲۲ است. معامله‌گران پيش‌بيني كردند نرخ بهره بانك مركزي اروپا در سال ۲۰۲۵ كاهش مي‌يابد و بازارها حداقل چهار كاهش ۲۵ واحدي را اعلام كردند.
استرلينگ با ۱.۱۹ درصد كاهش به ۱.۲۳۶۸ دلار رسيد كه كمترين ميزان از ماه آوريل است. دلار با ۰.۴۷ درصد افزايش به ۱۵۷.۶۱ ين ژاپن رسيد. دلار در اواخر دسامبر به بالاترين سطح پنج ماهه بالاي ۱۵۸.۰۹ ين رسيد. يوان چين در پايين‌ترين ميزان خود در ۱۴ ماه گذشته سقوط كرد زيرا نگراني‌ها در مورد سلامت دومين اقتصاد بزرگ جهان، چشم‌انداز تعرفه‌هاي واردات امريكا از سوي دولت ترامپ و كاهش بازدهي محلي بر احساسات سرمايه‌گذاران تاثير گذاشت. ماركت گزارش كرد، در بخش ارزهاي ديجيتال، بيت‌كوين با ۲.۷۷ درصد افزايش به ۹۷هزار و۴۰۴.۹۳ دلار رسيد.
همزمان با اين تحولات، بازار طلاي داخلي ايران روندي از ثبات نسبي را در هفته‌اي كه گذشت تجربه كرد. طبق تحليل رييس اتحاديه طلا و جواهر تهران، روند بازار يك هفته اخير سكه و طلا در حالي كه روبه كاهش گذاشته بود كه بازار جهاني در مسير صعودي حركت مي‌كرد؛ در حقيقت نوسانات كاهشي نرخ ارز در داخل سبب شد كه به رغم افزايش قيمت طلا در بازارهاي جهاني، بهاي سكه و طلا در بازار داخلي نزولي شد. نادر بذرافشان در رابطه با وضعيت يك هفته اخير بازار سكه و طلا اظهار كرد: در هفته‌اي كه گذشت در بازار جهاني طلا هم نوسانات افزايشي و هم كاهشي را شاهد بوديم اما در مجموع بيشتر، افزايشي بود و در نهايت در طول هفته ۳۳ دلار افزايش انس جهاني طلا را داشتيم. رييس اتحاديه طلا و جواهر تهران ادامه داد: به‌رغم افزايش ۳۳ دلاري اونس جهاني كه در آخرين قيمت هر اونس جهاني طلا ۲۶۵۴ دلار را ثبت كرد، در بازارهاي داخلي اما در طول هفته، بازار سكه و طلا داخلي با روند كاهشي قيمت‌ها به سبب نوسانات كاهشي نرخ ارز همراه بود.
وي افزود: هر مثقال طلاي ۱۷ عيار با ۲۵۶ هزار كاهش قيمت نسبت به ابتداي هفته آخرين معاملات پاياني هفته، ٢٢ ميليون و ۵۶۵ هزار تومان بود. هر گرم طلاي ۱۸ عيار نيز ۵۹ هزار تومان كاهش قيمت داشت و در آخرين قيمت بازار پنج ميليون و ۲۱۰ هزار تومان به ازاي هر گرم مبناي معاملات طلا قرار گرفت. بذرافشان در رابطه با تغييرات قيمت‌ها در بازار سكه نيز اظهار كرد: در بازار سكه هم روند قيمت‌ها كاهشي بود؛ سكه تمام طرح جديد با يك ميليون و ١٠٠ هزار تومان كاهش نسبت به بهاي خود در ابتداي هفته در آخرين معاملات پاياني هفته ۵۶ ميليون و ۲۰۰ هزار تومان قيمت داشت. سكه تمام طرح قديم نيز با ۴۵۰ هزار تومان كاهش به 54 ميليون و ۵٠٠ هزار تومان رسيد. نيم سكه با ۱۵۰ هزار تومان كاهش ٣١ ميليون و ۳۵۰ هزار تومان، ربع سكه با ۶۰۰ هزار تومان كاهش ۱۷ ميليون و ۸۰۰ هزار تومان و سكه‌هاي يك گرمي بانك مركزي نيز با ۳۰۰ هزار تومان كاهش، 8 ميليون و ۸۰۰ هزار تعيين قيمت شدند.
رييس اتحاديه طلا و جواهر تهران دز رابطه با آخرين وضعيت حباب سكه نيز گفت: حباب سكه نيز اين هفته حدود ۵۰۰ هزار تومان كاهش قيمت در طول هفته داشت؛ بهاي هر قطعه سكه در آخرين معاملات، 5 ميليون و ۳۰۰ هزار تومان داراي حباب است. وي تصريح كرد: به‌رغم روند كاهشي بازار اما متاسفانه همچنان شرايط بحران و ركود و كاهش تقاضا در حوزه صنعت طلا و جواهر ادامه دارد؛ واحدهاي صنفي ما چندان شرايط خوبي نسبت به هزينه‌هاي جاري خود ندارند؛ هميشه طي يك سال اخير اعلام كرديم كه اميدوار هستيم اما همچنان رونق به اين بازار برنگشته است و شرايط ركود و كاهش تقاضا هر هفته تشديد مي‌شود. اين مقام صنفي در پايان مجدد خاطرنشان كرد: بخش مهمي كه اين هفته در كاهش قيمت انواع قطعات سكه و مصنوعات طلا نقش داشت و به‌رغم اينكه بازار جهاني افزايش بود اما در بازار داخل شاهد كاهش قيمت‌ها بوديم؛ كاهش نرخ ارز در بازار داخلي بود كه اين امر سبب شد كه قيمت‌هاي نزولي شود.
در بازار ارز نيز كارشناسان اميدوارند كه سياست جديد بانك مركزي به كاهش نهايي قيمت ارز منجر شود. يك كارشناس اقتصادي گفت: با حذف نيما و ايجاد بازار ارز تجاري صنايع مي‌توانند ارز خود را با نرخ عادلانه و تعادلي به فروش برسانند؛ بنابراين با افزايش عرضه از سمت پتروشيمي و ساير صنايع نرخ در بازار غيررسمي نيز فروكش مي‌كند، همچنين با كاهش تنش‌هاي سياسي منطقه احتمال ريزش قيمت دلار شدت مي‌گيرد. سعيد اشتياقي، كارشناس بازارهاي مالي با اشاره به مسدودسازي صرافي‌هاي رمزارز متخلف توسط بانك مركزي و اثر آن بر كاهش نرخ دلار و تتر گفت: حضور به موقع بازارساز در برخورد با صرافي‌هاي متخلف و برگزاري جلسه رييس كل بانك مركزي با مديران ارشد شركت‌هاي پتروشيمي روند افزايشي قيمت دلار غيررسمي را متوقف كرد.
وي افزود: با حذف نيما و ايجاد بازار ارز تجاري صنايع مي‌توانند ارز خود را با نرخ عادلانه و تعادلي به فروش برسانند؛ بنابراين با افزايش عرضه از سمت پتروشيمي و ساير صنايع نرخ در بازار غيررسمي نيز فروكش مي‌كند، همچنين با كاهش تنش‌هاي سياسي منطقه احتمال ريزش قيمت دلار شدت مي‌گيرد. اين كارشناس بازارهاي مالي با بيان اينكه افزايش اخير نرخ دلار چندان دليل بنيادي اقتصادي ندارد، اظهار كرد: معمولا هر ساله با نزديكي به پايان سال ميلادي تقاضا براي ارز به منظور تسويه مالي شركت‌ها افزايش مي‌يابد كه با گذر از اين برهه و با كاهش تقاضا نرخ دلار متعادل مي‌شود. اشتياقي با اشاره به اين موضوع كه بايد نرخ ارز رسمي در كشور معيار قيمت كالا و تصميم‌گيري‌هاي مردم باشد، گفت: احتمال ريزش قيمت دلار با فروكش كردن تقاضا وجود دارد؛ بنابراين مردم نبايد به صورت هيجاني به اين بازار ورود كنند. وي در پايان تاكيد كرد: خواسته اصلي ما فعالان اقتصادي از بانك مركزي بعد از نزولي شدن نرخ ارز ايجاد ثبات است كه در سال گذشته با اجراي سياست تثبيت شاهد ايجاد ثبات در بازار بوده‌ايم و اميدواريم اين رويه دوباره در بازارها ايجاد شود.
به اين ترتيب احتمالا در هفته‌هاي آينده و با بازگشت رسمي ترامپ به كاخ سفيد بايد منتظر بود تا تحولاتي تازه در اقتصاد جهاني به وجود بيايد و احتمالا نتايج اين موضوع خود را در اقتصاد ايران نيز نمايان خواهد كرد. پيگيري سياست‌هاي اصلاحي از طرف دولت مي‌تواند همزمان با تحولات جهاني، تلاطم‌هاي داخلي را مديريت كند، ايده‌اي كه بايد ديد در عمل چه قدر شانس محقق شدن پيدا مي‌كند.