گام مثبت براي رشد بورس

روز سه‌شنبه عبدالناصر همتي، وزير اقتصاد در صفحه شخصي خود نوشت: «از رييس‌جمهور محترم شنيدم مقام معظم رهبري در خصوص موضوع FATF، با طرح مجدد لوايح پالرمو و CFT در مجمع تشخيص مصلحت نظام موافقت فرموده‌اند.» اين موضوع درحالي است كه چندي پيش نيز آيت‌الله آملي لاريجاني در ديدار با تشكل‌هاي دانشجويي اظهار كرده بود موضوع پيوستن به FATF بحث فني است و اگر به مجمع بيايد، بررسي مي‌كنيم. ايران در سال 2009 در ليست سياه FATF قرار گرفت؛ اما سال 2016 توانست از ليست خارج شود و مجددا در سال 2020 از سوي كنوانسيون مجدد در ليست سياه قرار گرفت و همچنان ايران در ليست سياه قرار دارد.

FATF چيست؟

FATF يك گروه اقدام مالي است كه درواقع رصدكننده وضعيت مالي كشورهاست و براي وضعيت مالي هر كشور استاندارد‌ها و معيار‌هايي اعلام مي‌كند. وظيفه‌اي كه براي FATF تعريف شد، بررسي روند پولشويي در دنيا بود. علاوه بر اين، وظيفه ديگري به عهده اين گروه گذاشته شد كه بايد «بازار‌هاي هدف براي سرمايه‌گذاري را از نظر وجود امكان تامين مالي تروريسم» بررسي كند. دستورات و توصيه‌هاي اين گروه در ۴۱ بند خلاصه مي‌شود كه از سال ۹۵ تاكنون، ۳۸ بند آن در كشور درحال اجراست. FATF از دو بخش به نام CFT و پالرمو تشكيل شده است. «كنوانسيون بين‌المللي مقابله با تأمين مالي تروريسم» كه مخفف آن CFT نام دارد، يك قرارداد بين‌المللي است. ايران براي اينكه از ليست سياه FATF يا همان كارگروه اقدام مالي خارج شود، بايد در كنوانسيون CFT عضو شود و به عبارتي ديگر، تصويب اين لايحه از جمله شرايط حذف دايم ايران از ليست سياه FATF است. پالمرو يا همان «كنوانسيون سازمان ملل متحد براي مبارزه با جرايم سازمان‌يافته فراملي» گامي در جهت مبارزه با جرايم سازمان‌يافته فراملي و تشخيص كشور‌هاي عضو براي مصاديق آن براي جدي بودن مشكلات ناشي از جرايم فراملي است. كشور‌هايي كه عضو اين كنوانسيون مي‌شوند، براي جلوگيري از انجام جرايم مجرمانه‌اي مانند قاچاق انسان به خصوص زنان و كودكان، قاچاق زميني، دريايي و هوايي مهاجران، ساخت و قاچاق سلاح گرم و اجزاي آن تعهد مي‌دهند. نكته‎‌اي كه در خصوص عضويت در كنوانسيون پالرمو وجود دارد اين است كه الزاماتي در مفاد اين كنوانسيون وجود دارد كه ايران بايد براساس آن، در قوانين و مقررات كيفري‌اش بازنگري كند كه همين امر ابزاري براي كشور‌هاي سلطه‌گر جهت فشار و سلطه بيشتر بر امور داخلي ايران محسوب مي‌شود. بر همين اساس، عضويت در اين سازمان با مخالفت‌هاي جدي روبرو شده است. عضويت در بند‌هاي باقي مانده FATF و دو قسمت زيرمجموعه آن (CFT و پالرمو) از بيش از يك دهه پيش، رفت و برگشت‌هايي در مجلس داشته، اما يا راي‌گيري آن به نتيجه نرسيده يا مسكوت مانده است.

چرا ايران وارد ليست FATF شد؟

خرداد ماه سال 1395 ايران پذيرفت كه توصيه‌هاي 40گانه FATF و يك برنامه اقدام كه حاوي دستورالعمل زمان‌بندي شده بود ره اجرا كند. گروه اقدام مالي نيز ۴ تيرماه ۱۳۹۵ طي بيانيه‌اي در بوسان كره جنوبي اعلام كرد كه ايران را به مدت ۱۲ ماه از ليست كشورهايي كه بايد عليه آنها اقدام متقابل صورت بگيرد تعليق مي‌كند و در اين مدت ايران بايد تعهداتي را كه پذيرفته است اجرا كند. همچنين اعلام شد كه بعد از اتمام اين يك سال گروه اقدام مالي متناسب با اقداماتي كه ايران در اين زمينه انجام خواهد داد تصميم خواهد گرفت كه ايران را در كدام يك از دسته‌بندي‌هاي چهار گانه خود قرار دهد. پس از آن تير ماه سال 1396 اين مهلت يكساله به پايان رسيد FATF بعد از شش روز جلسه در شهر والنسياي اسپانيا اعلام كرد كه با توجه به پيشرفت‌هاي ايران در ارتباط با اجراي برنامه‌هاي نظارت مالي و تصديق اين پيشرفت‌ها با ادامه تعليق اقدامات مقابله‌اي اين نهاد عليه ايران بدون قيد زماني موافقت نموده است. اين نهاد در عين حال در بيانيه خود تاكيد كرد كه تا زمان اجراي تمامي اقدامات لازم براي رفع كاستي‌هاي شناسايي شده، ايران را به‌طور دايمي از ليست سياه خارج نمي‌كند. بر اساس امار از ۴۱ توصيه FATF تنها دو توصيه CFT و پالرمو به اجرا نرسيده كه منطق اين بود اين دو خود منشأ تحريم داخلي هستند. سي اف تي و پالرمو دو لايحه از چهار لايحه‌اي هستند كه در دولت حسن روحاني به مجلس ارايه شد اما از سوي شوراي نگهبان مورد پذيرش قرار نگرفت. در نهايت اين دو لايحه به مجمع تشخيص مصلحت نظام ارسال شدند و نتيجه‌اي در بررسي آنها حاصل نشد. پيش از قرارگيري ايران در ليست سياه اف‌اي‌تي‌اف شش بار مهلت بررسي اين لوايح تمديد شده بود. عبدالناصر همتي، وزير اقتصاد و امور دارايي روز 26 آبان اعلام كرد كه زماني كه ما در حال مبارزه با پولشويي هستيم و مقررات را اجرا مي‌كنيم، درست نيست به دليل ماندن در ليست سياه FATF با اتهام پولشويي مواجه شويم. امتياز و رتبه بالا به افراد و كشورهايي كه در اين گروه عضويت و تعامل دارند يكي از اين دلايل است؛ هيچ كشوري دوست ندارد در ليست سياه اين گروه قرار گيرد. وزير اقتصاد ادامه داد: ما وقتي كه پولشويي نمي‌كنيم پس چرا با اين گروه تعامل نمي‌كنيم و نام‌ ما در ليست سياه مي‌رود؟ نكته دوم اينكه؛ تحريم‌هاي امريكا سياسي، يك جانبه و متمركز است و افراد و شركت‌هايي را هدفمند تحريم مي‌كند، اما اف‌اي تي اف در واقع كليت تابعيت ايراني را تحريم مي‌كند و براي هر ايراني در هر كجاي جهان ايجاد محدوديت مي‌كند.

FATF چه تاثيري روي بورس دارد؟

پذيرش FATF مي‌تواند تأثيرات مختلفي بر بورس داشته باشد. اين تأثيرات به عوامل متعددي بستگي دارد، از جمله وضعيت اقتصادي كشور، نحوه اجراي قوانين FATF، و واكنش بازارهاي مالي. پذيرش FATF مي‌تواند به افزايش شفافيت در سيستم مالي كشور كمك كند. اين امر ممكن است باعث جذب سرمايه‌گذاران خارجي و افزايش اعتماد به بازار بورس شود. با اجراي استانداردهاي FATF، ريسك‌هاي مرتبط با پولشويي و تأمين مالي تروريسم كاهش مي‌يابد. اين كاهش ريسك مي‌تواند به بهبود شرايط سرمايه‌گذاري در بورس منجر شود. پذيرش FATF ممكن است به تسهيل مبادلات مالي بين‌المللي كمك كند، كه مي‌تواند به افزايش حجم معاملات و نقدينگي در بازار بورس منجر شود. در كوتاه‌مدت، ممكن است بازار بورس به پذيرش FATF واكنش‌هاي مثبت يا منفي نشان دهد، بسته به انتظارات سرمايه‌گذاران و تحليل‌گران از تأثيرات آن. نكته قابل توجه اينجتاست كه جز تاثيرگذاري از جنبه‌هاي مختلف اين موضوع به صورت غيرمستقيم نيز تاثيرگذار است و تاثير را انتفاع صنايع صادرات محور ايران مثل فولادي‌ها و پتروشيمي‌ها كه در بورس نيز حضور دارند، بر شاخص كل مي‌گذارند. شركت‌هاي صادرات‌محور به دليل محدوديت‌هاي بانكي ناشي از حضور ايران در ليست كشورهاي پر ريسك با مشكلات و موانع زيادي روبرو هستند در مبادلات مالي خود بيشتر از روش‌هاي پرهزينه استفاده مي‌كنند و همين سبب شده حاشيه سود اين شركت‌ها نيز كمتر شود. با پيوستن ايران به FATF اين شركت‌ها راحت‌تر از گذشته به درآمدهاي ارزي خود دسترسي پيدا مي‌كنند و به بازارهاي بيشتري نيز صادرات خواهند كرد. در نتيجه شاهد افزايش سودآوري آنها و اقبال سرمايه‌گذاران براي خريد سهام اين شركت‌ها خواهيم بود.

در آخرين گزارشي كه گروه اقدام ويژه مالي (FATF) در اكتبر ۲۰۲۴ منتشر كرده بود ايران را در كنار كره شمالي و ميانمار به عنوان كشور‌هاي پرريسك شناسايي كرده بود. نكته‌ قابل توجه اينجاست كه حتي سوريه تحت رهبري بشار اسد در آن موقع در فهرست كشورهاي با ريسك متوسط موسوم به ليست خاكستري قرار گرفته بود. چند هفته پيش نيز صمد حسن‌زاده رييس اتاق بازرگاني ايران اعلام كرد كه پيوستن ايران به FATF را لازم و ضروري است و اعتقاد داشت كه اين مساله باعث رشد اقتصادي و افزايش ارتباطات ايران با دنيا خواهد شد. در نهايت، تأثير دقيق پذيرش FATF بر بورس به شرايط خاص اقتصادي و سياسي كشور بستگي دارد و ممكن است در هر كشور متفاوت باشد؛ اما به نظر مي‌رسد كه تاثير مثبتي بر روي بازار سهام و كليت اقتصاد داشته باشد.