آيا مشكلات تهران، قابل حل است؟
يازدهم دي ماه بود كه رييس‌جمهوري، دوباره موضوع تغيير پايتخت از تهران را مطرح كرد، مسعود پزشكيان در نشستي كه با نمايندگان استان سمنان داشت، رسما اعلام كرد كه دولت به دليل نابرابري ميان منابع و مصارف در تهران، دنبال انتقال پايتخت به يك شهر در كنار درياست.
يازدهم دي ماه بود كه رييس‌جمهوري، دوباره موضوع تغيير پايتخت از تهران را مطرح كرد، مسعود پزشكيان در نشستي كه با نمايندگان استان سمنان داشت، رسما اعلام كرد كه دولت به دليل نابرابري ميان منابع و مصارف در تهران، دنبال انتقال پايتخت به يك شهر در كنار درياست.
چند روز پيش هم معاون اول رييس‌جمهوري در ادامه موضع‌گيري‌هاي رييس‌جمهوري، به طرح انتقال پايتخت اشاره كرد و گفت: انتقال پايتخت به مكران در حد ايده است و اينكه چه زماني منتقل شود اصلا مشخص نيست.
طرح انتقال پايتخت، موضوعي بود كه سخنگوي دولت هم در نشست خبري سه شنبه هفته جاري دوباره آن را مطرح كرد و گفت كه موضوع انتقال پايتخت موضوع جديدي نيست بلكه بيش از سه دهه است راجع به انتقال پايتخت صحبت مي‌شود.
تاكيد دولت چهاردهم به انتقال پايتخت موضوع جديدي نيست، رييس‌جمهوري اواخر آبان ماه هم در نشستي اعلام كرد كه مطالعات طرح انتقال پايتخت آغاز شده و معاون اول رييس‌جمهور هم مامور بررسي اين طرح شده است.
حالا سوال اين است كه دليل انتخاب مكران به عنوان پايتخت از نظر دولت چهاردهم چيست؟ بررسي اظهارات مقامات دولتي درباره اين طرح نشان مي‌دهد كه علت انتخاب مكران اين است اين منطقه جاي مناسبي است و محدوديتي هم ندارد و با اينكه مراكز ديگري هم براي انتقال پايتخت در گذشته مطرح بوده اما هر كدام محدوديت‌هاي خاص خود را داشتند مثلا مشكل تامين آب داشتند يا گرفتار ساير مسائل حاشيه‌اي بودند.
تاريخچه سي ساله طرح انتقال پايتخت
طرح انتقال پايتخت، از سال۱۳۶۸ تاكنون بارها رسانه‌اي شده است اما با اينكه در تمام دولت‌هاي بعد از سازندگي هم، انتقال پايتخت مطرح شده اما هيچ‌وقت به صورت جدي اين موضوع دنبال نشده و بر اين اساس كار كارشناسي هم براي انتقال پايتخت انجام نشده است.
اين طرح از همان ابتداي مطرح شدنش، موافق و مخالفان بسياري داشت، يكي از مخالفان قديمي اين طرح پيروز حناچي، شهردار سابق پايتخت است. او بارها درباره اينكه جابه‌جايي تهران، مشكلي را حل نمي‌كند، مصاحبه كرده است. حناچي در تازه‌ترين واكنشش به انتقال پايتخت، مي‌گويد: جابه‌جايي پايتخت مشكلي از اين كلان‌شهر حل نمي‌كند و در اين زمينه بايد با بررسي همه جوانب، با تكيه بر خرد جمعي و نظر كارشناسان به واكاوي دقيق مساله بپردازيم. حناچي در گفت‌وگو با ايرنا اظهار مي‌كند: انتقال پايتخت موضوعي مربوط به اوايل دهه ۷۰ در كشورمان است كه در جهان نيز مسبوق به سابقه است. دبير اسبق شوراي عالي شهرسازي و معماري بيان مي‌كند: در اوج دوره مدرنيسم بين سال‌هاي۱۹۲۰ تا ۱۹۳۰ زماني كه مدرنيست‌ها با استفاده از تغيير فناوري ساخت و ساز، توسعه فولاد، بتن و غيره دستشان باز شد، اين مهم در مناطقي از جهان اتفاق افتاد كه از جمله آنها در پاكستان، هندوستان، تركيه و برزيل قابل اشاره است. او ادامه مي‌دهد: پس از آن اگرچه به‌طور طبيعي شاهد اين اتفاق نبوديم و كمتر اراده‌اي براي آن در جهان يافتيم، اما مسائل سياسي همچون فروپاشي شوروي سابق و فروپاشي ديوار برلين اين شرايط را فراهم كرد. حناچي مي‌گويد: به‌طور مثال در آلمان شاهد بازگشت مجدد پايتخت از بُن به برلين بوديم. همچنين در قزاقستان استقلال يافته از شوروي سابق شاهد انتقال پايتخت از آق‌مولا به آستانه بوديم. او اضافه مي‌كند: پس از آن كمتر اراده‌اي در جهان براي اين مساله در جهان شاهد بوديم و به‌طور مثال ژاپني‌ها از ۵۰ سال پيش در حال بررسي جابه‌جايي پايتختشان هستند كه تا امروز اتفاق نيفتاده است و به جمع‌بندي نرسيده‌اند.
جابه‌جايي پايتخت مشكلي از تهران حل نمي‌كند
شهردار سابق تهران اظهار مي‌كند: اينكه دولت در شرايط اقتصادي فعلي مي‌تواند به جابه‌جايي پايتخت بپردازد يا خير، يك بحث است اما مهم‌تر از آن، اين سوال است كه چرا مي‌خواهيم پايتخت را منتقل كنيم و دليل اين مساله مي‌تواند راهنماي ما باشد كه آيا با جابه‌جايي پايتخت مشكلاتمان حل و فصل مي‌شود يا خير؟ او اضافه مي‌كند: البته جواب مشخص است و بايد گفت مشكلاتمان در اين كلان‌شهر نه تنها حل نمي‌شود بلكه شايد بدتر نيز شود. چرا كه امروز پايتخت به هر حال مورد توجه قرار دارد اما فرداروز و با جابه‌جايي ديگر آن توجهات سابق به تهران انجام نمي‌شود و مشكلات آن افزون خواهد شد.
ترافيك و آلودگي، دو معضل اساسي تهران
حناچي معتقد است: مسائل تهران از جمله آلودگي و ترافيك ومنابع آب قابل حل است و تجربه جهاني نيز همين را مي‌گويد ولي الزامات وشروطي دارد.
او از پكن (پايتخت چين) ياد مي‌كند و مي‌گويد: دو دهه پيش اين شهر آلوده‌ترين شهر جهان بود، اما امروز يكي از پاك‌ترين پايتخت‌هاي دنيا است؛ اين مهم با اخذ تصميمات جدي كنترل همه منابع آلايندگي از جمله تعطيلي كارخانه ذوب فلزات در نزديكي شهر، تبديل موتورهاي دوچرخ بنزيني به موتورهاي برقي و توسعه حمل ونقل پاك و خودروهاي برقي اتفاق افتاد.
استاد دانشگاه تهران بيان مي‌كند: ما بايد با اين نگاه به اين سوال پاسخ دهيم كه چرا مي‌خواهيم پايتخت را منتقل كنيم و به چه چيزي مي‌خواهيم برسيم؟
او يادآور مي‌شود: شهريور ۹۷ نظرسنجي از مردم تهران در خصوص اصلي‌ترين مشكلات پايتخت انجام شد؛ در اين نظرسنجي قاطبه مردم به دو مشكل آلودگي و ترافيك به عنوان مهم‌ترين مشكلات ياد كردند و امروز نيز همين مشكلات را حس مي‌كنيم.
خلاف جهت رفع مشكلات پايتخت حركت كرده‌ايم
حناچي اضافه مي‌كند: مشكلات تهران قابل حل است و تجربه جهاني نيز همين را مي‌گويد، اما در همه اين سال‌ها بعضا كاملا در جهت عكس حل مسائل حركت كرده‌ايم. او مي‌گويد: وقتي شهردار ما پارك و فضاي سبز را خراب مي‌كند و اجازه ساخت و ساز برج در باغ‌ها مي‌دهد، يعني اينكه در جهت عكس در حال حركت هستيم. شهردار سابق تهران اضافه مي‌كند: قرار بود اتوبوس گازوئيلي را در تهران شماره نكنيم اما شماره كرديم، وقتي قرار بود موتورهاي دوچرخه بنزيني شماره نشود اما مي‌شود، وقتي قرار بود مازوت نسوزانيم اما مي‌سوزانيم و وقتي معاينه فني خودروهاي سنگين را جدي نمي‌گيريم و ...، همه اينها اقداماتي در جهت عدم كنترل آلاينده‌هاي تهران است كه بايد متوقف شود و تا زماني كه در اين زمينه‌ها جدي نباشيم اتفاقي نخواهد افتاد. او تصريح مي‌كند: در اين راستا ابتدا بايد مباني نظريمان مشخص شود كه چرا مي‌خواهيم به انتقال پايتخت بپردازيم و پس از آن بايد اثبات كنيم كه با جابه‌جايي پايتخت مشكلات تهران حل مي‌شود؛ اما معتقدم كه اينگونه نمي‌شود. حناچي يادآور مي‌شود: در دهه ۷۰ مرحوم مهندس «كازروني» وزير وقت مسكن و شهرسازي اين كار را تعقيب كرد و حتي آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني نيز مخالف آن نبود و اجازه داد كارها به پيش برود و تا مرحله تصميم‌سازي در دولت نيز پيش رفت. شهردار سابق تهران اضافه‌مي كند: حتي مشاوري به انجام اين كار پرداخت و به مكان يابي نيز رسيد و سه منطقه در سمت سمنان، سلطانيه و اليگودرز نيز به اين منظور جايابي شد، اما در نهايت شهردار وقت كه در دولت نيز حضور داشت عنوان كرد كه تهران را با همين شرايط اداره خواهم كرد. اين استاد دانشگاه بيان مي‌كند: در نهايت اين تصميم متوقف شد. از آن زمان باب افزايش تراكم در تهران باز شد و به عبارتي ما دوباره در جهت خلاف رفع مشكلات حركت كرديم و معضلات آلودگي و ترافيك تهران با افزايش تراكم و تمركز فعاليت‌ها در پايتخت حادتر شد.
لزوم پيگيري سياست‌هاي رفع تمركز در پايتخت
شهردار سابق تهران تاكيد مي‌كند: معتقدم در وهله نخست دولت بايد سياست‌هاي رفع تمركز را در پايتخت تعقيب كند و هر فعاليتي كه امكان اجرا در ساير مناطق كشور داشته باشد را به انجام برساند. حناچي تصريح مي‌كند: همچنين در مرحله دوم با ارايه مشوق‌هاي اقتصادي موضوع عدم تمركز در پايتخت را تقويت كند و فعاليت‌ها را به مناطق كمتر توسعه يافته هدايت كند. اين مهم خود منجر به تعادل منطقه‌اي در كشور خواهد شد. او اظهار مي‌كند: با كمال احترام به همه مسوولان، اينكه پايتخت به چه نقطه‌اي بايد منتقل شود با حرف امكان‌پذير نيست؛ در اين راستا ابتدا بايد به اين نقطه برسيم كه بايد پايتخت منتقل شود كه معتقدم اينگونه نيست. پس از آن با انجام مطالعات لازم با استفاده از خرد جمعي و نقطه‌نظرات كارشناسي به نقطه جديد برسيم. حالا كه دوباره مساله تغيير پايتخت يا تمركززدايي از آن توسط رييس‌جمهوري مطرح شده است و پيش از اين هم بارها در دولت‌هاي گذشته مطرح شده و بي‌نتيجه مانده است، بايد ببينيم كه آيا اين برنامه اين‌بار به نتيجه مي‌رسد يا به سرنوشت پيشنهادات قبلي دچار مي‌شود؟