اقبال دوباره سهامداران به عرضه‌هاي اوليه
در علم اقتصاد، سرمايه‌گذاري به معناي تخصيص منابع مالي به يك يا چند دارايي مختلف، با هدف به دست آوردن منابع با ارزش‌تر در آينده است. سرمايه‌گذاري به دو صورت مستقيم و غيرمستقيم انجام مي‌شود.
در علم اقتصاد، سرمايه‌گذاري به معناي تخصيص منابع مالي به يك يا چند دارايي مختلف، با هدف به دست آوردن منابع با ارزش‌تر در آينده است. سرمايه‌گذاري به دو صورت مستقيم و غيرمستقيم انجام مي‌شود. از انواع سرمايه‌گذاري مي‌توان به خريد و فروش سهام شركت‌ها، اوراق درآمد ثابت، مسكن، زمين، طلا، خودرو، ارزهاي خارجي و... اشاره كرد.
سرمايه‌گذاري در بورس اوراق بهادار به دو شيوه مستقيم و غيرمستقيم انجام مي‌پذيرد كه هر يك داراي ويژگي‌ها و مزاياي خاص خود است.
در روش سرمايه‌گذاري مستقيم، سرمايه‌گذار خود به‌طور مستقيم در بازار سهام فعاليت مي‌كند و مسووليت انتخاب سهام، خريد و فروش و مديريت پرتفوي را بر عهده مي‌گيرد. در اين روش، سرمايه‌گذار كنترل كامل بر تصميمات سرمايه‌گذاري خود دارد. همچنين با سرمايه‌گذاري مستقيم، تجربه و دانش زيادي در زمينه بورس كسب مي‌شود. در صورت انجام تحليل‌هاي صحيح، امكان كسب سود بيشتر در مقايسه با سرمايه‌گذاري غيرمستقيم وجود دارد. اما بايد توجه داشت كه به دليل نياز به دانش و تجربه، ريسك سرمايه‌گذاري مستقيم بيشتر است. همچنين براي تحليل و مديريت پرتفوي، بايد زمان قابل توجهي صرف شود. ضمن اينكه براي موفقيت در اين روش، لازم است دانش كافي در زمينه بورس كسب شود.
در سرمايه‌گذاري غيرمستقيم، سرمايه‌گذار دارايي خود را در اختيار نهادهاي مالي مانند صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري يا شركت‌هاي سبدگرداني قرار مي‌دهد. اين نهادها با استفاده از تخصص و تجربه خود، سرمايه فرد را در بورس سرمايه‌گذاري مي‌كنند. به اين ترتيب، ديگر نيازي به تحليل و مديريت مستقيم سرمايه نيست و اين مسووليت بر عهده نهادهاي مالي است.
صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري پول سرمايه‌گذاران مختلف را جمع‌آوري كرده و در دارايي‌هاي گوناگوني مانند سهام، اوراق قرضه يا سپرده‌هاي بانكي سرمايه‌گذاري مي‌كنند. صندوق‌ها انواع مختلفي دارند، از جمله صندوق‌هاي سهامي، درآمد ثابت، مختلط و... كه هر يك ريسك و بازدهي متفاوتي دارند. در روش سبدگرداني اختصاصي نيز، سرمايه‌گذار با يك شركت سبدگرداني قرارداد مي‌بندد تا بر اساس اهداف و سطح ريسك‌پذيري فرد، يك سبد سرمايه‌گذاري اختصاصي تشكيل داده و آن را مديريت كند.
در اين روش به دليل مديريت حرفه‌اي سرمايه، ريسك سرمايه‌گذاري غيرمستقيم كمتر است. نيازي به صرف زمان زياد براي تحليل و مديريت پرتفوي نيست. همچنين سرمايه توسط افراد متخصص و با تجربه مديريت مي‌شود. اين روش براي افرادي كه دانش و تجربه كافي در زمينه بورس ندارند، مناسب‌تر است. اما از سوي ديگر سرمايه‌گذار كنترل كمتري بر تصميمات سرمايه‌گذاري خود دارد. همچنين بايد كارمزد مديريت به نهادهاي مالي پرداخت شود. ضمن اينكه معمولاً سود سرمايه‌گذاري غيرمستقيم كمتر از سرمايه‌گذاري مستقيم است.
انتخاب بين سرمايه‌گذاري مستقيم و غيرمستقيم به دانش، تجربه، ميزان ريسك‌پذيري و زمان قابل تخصيص براي سرمايه‌گذاري بستگي دارد. اگر شخصي دانش و تجربه كافي داشته و بتواند زمان قابل توجهي را به اين كار اختصاص دهد، سرمايه‌گذاري مستقيم مي‌تواند گزينه مناسبي باشد. در غير اين صورت سرمايه‌گذاري غيرمستقيم گزينه بسيار بهتري به شمار مي‌رود.
آمار صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري
براساس گزارش صداي بورس، در حال حاضر حدود ۵۰۰ صندوق سرمايه‌گذاري از جمله: در اوراق بهادار با درآمد ثابت، مختلط، در سهام، بازنشستگي تكميلي، اختصاصي بازارگرداني، در اوراق بهادار مبتني بر كالا، زمين و ساختمان، پروژه، جسورانه، خصوصي، صندوق در صندوق و املاك و مستغلات دركشور فعال است كه ارزش آنها به بيش از ۱۲۷۹ همت مي‌رسد؛ لازم به ذكر است كه ارزش دلاري اين صندوق‌ها برابر با ۱۷ ميليارد دلار است. همچنين در كل دنيا حدود ۱۲ هزار صندوق سرمايه‌گذاري وجود دارد كه دارايي تحت مديريت آنها به حدود ۱۳ هزار ميليارد دلار مي‌رسد. (جدول تعداد و ارزش صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري)
نقش عرضه‌هاي اوليه
در سرمايه‌گذاري غيرمستقيم
عرضه‌هاي اوليه يكي از موضوعات مورد توجه در بازار سرمايه ايران هستند كه معمولاً با استقبال گسترده سرمايه‌گذاران روبرو مي‌شوند. اين عرضه‌ها به دليل قيمت‌گذاري جذاب و پتانسيل بازدهي بالا، فرصتي مطلوب براي ورود به بازار سهام محسوب مي‌گردند. با اين وجود، خريد سهام در عرضه‌هاي اوليه نيازمند سرعت عمل و پيگيري دقيق است كه اين موضوع مي‌تواند براي بسياري از سرمايه‌گذاران، به ويژه افراد تازه‌كار، چالش‌برانگيز باشد و بعضا به علت تقاضاي زياد، دسترسي به آن سخت باشد.
در اين شرايط، سرمايه‌گذاري غيرمستقيم مي‌تواند راهكاري مناسب و كارآمد باشد. مديران صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري و سبدگردان‌هاي حرفه‌اي، با انجام تحليل دقيق، سهام عرضه‌هاي اوليه را نيز در پرتفوي (سبد) سرمايه‌گذاري خود قرار مي‌دهند. به اين ترتيب، سرمايه‌گذاران بدون نياز به رقابت مستقيم براي خريد سهام، مي‌توانند به صورت غيرمستقيم از بازدهي بالقوه اين سهام بهره‌مند شوند. اين روش، علاوه بر تسهيل فرايند سرمايه‌گذاري و دسترسي آسان‌تر به عرضه‌هاي اوليه، ريسك‌هاي مرتبط با تصميم‌گيري‌هاي فردي و بعضا ناآگاهانه را نيز به‌طور قابل توجهي كاهش مي‌دهد. اين امر به ويژه براي سرمايه‌گذاراني كه تجربه كافي در بازار ندارند، حائز اهميت است.
روند عرضه‌هاي اوليه در ۵ سال اخير
بررسي روند عرضه‌هاي اوليه از سال ۱۳۹۸ تا امروز نشان مي‌دهد بيشترين تعداد شركت در عرضه اوليه‌ها مربوط به سال ۱۳۹۹ بوده است كه به‌طور ميانگين در هر عرضه آن سال از ۲ تا ۵ ميليون و ۶۰۰ هزار نفر شركت كرده‌اند كه نمادهايي همچون بپيوند، زملارد، وسپهر، شاروم، امين، گدنا، ثبهساز، آبادا، بگيلان، ثاميد و غزر مشاركت بالاي ۵ ميليون نفر را در روز عرضه شاهد بودند. در حالي كه ميانگين شركت‌كنندگان در IPOهاي سال ۱۳۹۸ حدود يك ميليون نفر بوده است. اين روند به مرور در سال ۱۴۰۰ رو به كاهش نهاد و به ميانگين ۲ ميليون شركت‌كننده و در سال بعد يعني ۱۴۰۱ با كاهشي به مراتب بيشتر به ميانگين ۴۵۰ هزار شركت‌كننده براي هر عرضه رسيد. اما در ۱۴۰۲ دوباره توجه سرمايه‌گذاران به بورس جلب شد و استقبال از عرضه‌هاي اوليه به‌طور ميانگين از يك ميليون نفر عبور كرد. همچنين در سال جاري و تا ميانه دي‌ماه روند شركت در IPOها در محدود يك ميليون نفر براي هر عرضه به‌طور ميانگين است و عرضه‌هايي همچون دزاگرس، سيسكو و ومپنا بيش از يك ميليون نفر شركت متقاضي در روز عرضه داشته‌اند.
روند عرضه‌هاي اوليه سهام تا پيش از
آغاز زمستان داغ
داده‌هاي آماري گزارش مديريت پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامي سازمان بورس و اوراق بهادار، گوياي اين واقعيت است كه طراحي برنامه هر هفته، يك عرضه اوليه، در زمستان امسال، عملا بعد از مدت‌ها موتور عرضه‌هاي اوليه را در بورس و فرابورس روشن كرده است.در آغاز زمستان امسال حجت‌اله صيدي، رييس سازمان بورس و اوراق بهادار، از زمستان داغ بازار سرمايه سخن گفت و وعده داد در فصل زمستان امسال، بازار سهام در هر هفته شاهد انجام دست‌كم يك عرضه اوليه خواهد بود. بر اين اساس بورس تهران و فرابورس ايران عرضه شركت‌هاي كوچك و بزرگ را در دستور كار خود قرار دادند.
بررسي روند عرضه شركت‌هاي جديد در نخستين ماه از زمستان ۱۴۰۳ نشان مي‌دهد؛ در ۳ هفته سپري شده از زمستان امسال هم بورس تهران و هم فرابورس ايران شاهد ركوردشكني‌هاي متعدد در عرضه‌هاي اوليه بوده‌اند. به‌طوري‌كه در هر عرضه اوليه بيش از يك ميليون سرمايه‌گذار مشاركت داشته‌اند.
طبق داده‌هاي آماري گزارش مديريت پژوهش سازمان بورس، روند يك‌ساله تعداد عرضه‌هاي اوليه به تفكيك بورس و فرابورس نشان مي‌دهد؛ از دي ماه پارسال تا پايان پاييز امسال فقط ۳ شركت جديد در بورس عرضه اوليه شده بودند. بر اين اساس در آذر ماه امسال يك شركت بورسي و در دي ماه پارسال دو شركت بورسي عرضه اوليه شده‌اند.
اين گزارش نشان مي‌دهد؛ از ابتداي امسال تا پايان آذرماه ۶ شركت در فرابورس پذيرش شده‌اند. همچنين، يك شركت در فرابورس به ثبت رسيده است.بر اين اساس، در سال گذشته فقط ۴ شركت در فرابورس پذيرفته شده و يك شركت در فرابورس به ثبت رسيد.در آذر ماه امسال هم، شركت دانش بنيان پويا نيرو با نماد«بپويا» عرضه اوليه شد.دو شركت كاني كربن طبس با نماد «كربن» و توليدي برنا باتري با نماد « خبرنا» نيز در آذر ماه امسال در فرابورس پذيرفته شد.