ايران و واپايش كاركرد FATF در عرصه جهاني
با آغاز بررسي موضوع پيوستن ايران به FATF در مجمع تشخيص مصلحت لازم است، موضوع از منظر تحليلي مورد بررسي قرار بگيرد كه ايران چگونه ميتواند از ليست سياه اين گروه خارج شده و وارد ليست خاكستري و نهايتا سفيد شود.
با آغاز بررسي موضوع پيوستن ايران به FATF در مجمع تشخيص مصلحت لازم است، موضوع از منظر تحليلي مورد بررسي قرار بگيرد كه ايران چگونه ميتواند از ليست سياه اين گروه خارج شده و وارد ليست خاكستري و نهايتا سفيد شود. گروه ويژه اقدام مالي (FATF) اقدامات جهاني را براي مقابله با پولشويي، تروريسم و تامين مالي اشاعه رهبري ميكند. اين نهاد استانداردهاي بينالمللي پولشويي را تعيين ميكند تا اطمينان حاصل كند كه مقامات ملي ميتوانند بهطور موثر به دنبال وجوه غيرقانوني مرتبط با قاچاق مواد مخدر، تجارت غيرقانوني اسلحه، كلاهبرداري سايبري و ساير جرايم جدي نباشند. كارگروه ويژه اقدام مالي (FATF) درباره نحوه پولشويي و تامين مالي تروريسم تحقيق ميكند، استانداردهاي جهاني را براي كاهش خطرات ترويج ميكند و ارزيابي ميكند كه آيا كشورها اقدامات موثري انجام ميدهند يا خير. در مجموع بيش از دويست كشور و حوزه قضايي متعهد به عنوان بخشي از يك ساز و كار هماهنگ جهاني براي پيشگيري از جرايم سازمانيافته، فساد و تروريسم متعهد شدهاند. كشورها و حوزههاي قضايي با كمك ساير شركاي جهاني، صندوق بينالمللي پول و بانك جهاني و خود كارگروه ارزيابي ميشوند. نهاد تصميمگير FATF، سه بار در سال تشكيل جلسه ميدهد و كشورها را در صورت عدم رعايت استانداردها مورد بازخواست قرار ميدهد. در واقع ايران در صورت تصويب لوايح مرتبط با پولشويي بايد منتظر باشد تا طي يكي از اين جلسات پرونده ايران مورد بررسي ويژه قرار گرفته و احتمالا از ليست سياه وارد ليست خاكستري و نهايتا ليست سفيد شود. همچنين بايد توجه داشت كه گروه ويژه اقدام مالي (FATF) يك نهاد كليدي بين دولتي است كه در سال 1989 براي مبارزه با پولشويي و تامين مالي تروريسم از طريق استانداردها و توصيههاي جهاني تأسيس شد. گروه ويژه اقدام مالي (FATF) يك سازمان بين دولتي است كه استانداردها و قوانين بينالمللي را براي جلوگيري از جرايم مالي و فعاليتهاي غيرقانوني مانند پولشويي و تامين مالي تروريسم تعيين ميكند. به عنوان يك نهاد سياستگذار، با هدف ايجاد استانداردهاي جهاني براي جلوگيري از جرايم مالي و بسيج اراده سياسي لازم براي ايجاد اصلاحات قانوني و نظارتي ملي در اين زمينهها است.
تاريخچه FATF: در پاسخ به نگراني فزاينده در مورد پولشويي، اجلاس G-7 كه در سال 1989 در پاريس برگزار شد، گروه ويژه اقدام مالي (FATF) را تأسيسكرد.FATF در ابتدا شامل كميسيون اروپا، كشورهاي G7 و هشت كشور ديگر بود. اين گروه 39 عضوي استانداردهاي بينالمللي را ايجاد ميكند تا تضمين كند كه مجريان قانون ملي ميتوانند وجوه غيرقانوني مرتبط با جرايم جدي مانند جرايم سايبري، تجارت غيرقانوني اسلحه، و قاچاق مواد مخدر را بهطور موثر پيگيري كنند. در مجموع، بيش از 200 كشور و حوزه قضايي متعهد به اجراي استانداردهاي FATF به عنوان بخشي از يك واكنش هماهنگ جهاني براي پيشگيري از جرايم سازمانيافته، فساد و تروريسم شدهاند. اهداف FATF عبارتند از: ايجاد رهنمودها، تعيين استانداردها و تشويق اجراي موثر اقدامات قانوني، اداري و عملياتي براي مبارزه با پولشويي، تأمين مالي تروريسم و ساير تهديدات عليه يكپارچگي نظام مالي جهاني. اين كارگروه، پيشرفت كشورها را در اجراي توصيهها نظارت ميكند و پذيرش جهاني اجراي توصيههاي FATF را ترويج ميكند. توصيههاي FATF چارچوبي جامع و منسجم از اقداماتي است كه كشورها بايد براي مبارزه با پولشويي و تامين مالي تروريسم و همچنين تامين مالي اشاعه سلاحهاي كشتار جمعي اجرا كنند. رويكرد مبتني بر ريسك براي اجراي موثر و مديريت انطباق با جرايم مالي (FCC) مركزي است . كشورها داراي چارچوبهاي قانوني، اداري، عملياتي و سيستمهاي مالي متفاوتي هستند. بنابراين، همه كشورها نميتوانند اقدامات يكساني براي مقابله با اين تهديدها انجام دهند.
ليست FATF يا ليست انتشار چيست؟در سال 2000، FATF اولين فهرست خود را از « كشورها يا سرزمينهاي غيرهمكار » منتشر كرد. رايجترين نقض دستور FATF، عدم تمايل يا ناتواني يك حوزه قضايي در ارايه اطلاعات مربوط به تحقيقات در حال انجام مشكوك به پولشويي بينالمللي، مانند جزييات مشتري يا حساب بانكي، به ساير مقامات خارجي است. كارگروه ويژه اقدام مالي داراي سه نوع فهرست است:
ليست سفيد - ليستي از افراد و نهادهايي كه ويژگيهاي آنها باعث ميشود AST (ابزار غربالگري خودكار) به آنها ضربه بزند يا به آنها هشدار دهد، اما مطابق با فهرست تحريمها يافت نشده است. برخي از ASTها به كاربران اجازه ميدهند اطلاعات بيشتري را ضميمه كنند كه اين نتيجه را تاييد ميكند كه اين شخص يا نهاد هدف تحريم نيست و بايد به ليست سفيد اضافه شود.
ليست سياه - كشورهايي كه به عنوان كشورهاي يا سرزمينهاي غير تعاوني (NCCT) شناخته ميشوند در ليست سياه قرار ميگيرند. اين كشورها در تامين مالي تروريسم و پولشويي كمك ميكنند. FATF ليست سياه را بهطور مرتب به روز ميكند و وروديها را اضافه و حذف ميكند.
ليست خاكستري – كشورهايي كه بهشتي براي حمايت از بودجه تروريسم و پولشويي در نظر گرفته ميشوند در ليست خاكستري FATF قرار ميگيرند كه همچنين هشداري براي كشورهايي است كه ممكن است وارد ليست سياه شوند. ايران در حال حاضر در ليست سياه اين نهاد قرار دارد. گروه ويژه اقدام مالي، FATF، بدون شك مرتبطترين نهاد تنظيم استاندارد بينالمللي در زمينه مبارزه با پولشويي و تامين مالي تروريسم است. تنها مهمترين هدف تعيين استانداردها و ترويج اجراي موثر اقدامات قانوني، نظارتي و عملياتي براي مبارزه با پولشويي، تأمين مالي تروريسم و ساير تهديدات مرتبط با يكپارچگي نظام مالي بينالمللي است. ذكر اين نكته حائز اهميت است كه FATF يك سازمان بيندولتي و يك «سازمان سياستگذار» است كه براي ايجاد اراده سياسي لازم براي ايجاد اصلاحات قانوني و نظارتي ملي در حوزه پولشويي فعاليت ميكند.