فاجعه‌اي تمام عيار به نام ارز نيمايي

وحید شقاقی شهری

تصميم وزارت اقتصاد براي حذف ارز نيمايي و ايجاد بازار ارز توافقي آيا كمكي به بهبود شاخص‌ها در اقتصاد ايران كرده است؟ آيا ريزش چند روز اخير بورس پس از دوره‌اي از ثبات را مي‌توان مرتبط با حضور ترامپ دانست؟ حضور ترامپ در كاخ سفيد تا چه اندازه باعث بروز نوسان يا ثبات در اقتصاد ايران خواهد شد؟ اين 3 ابهام، مهم‌ترين پرسش‌هايي است كه اين روزها در افكار عمومي و ميان فعالان اقتصادي دست به دست مي‌شوند. بنابراين لازم است درباره آنها بحث و تبادل نظر و به ابهامات جامعه پاسخ داده شود.

1) نمي‌توان انكار كرد كه ارز نيمايي در اقتصاد ايران يك فاجعه تمام عيار بود. از اين منظر فاجعه بود، چون باعث تشديد واردات و مصرف‌گرايي در اقتصاد ايران شد . به عبارت روشن‌تر، شكافي كه نرخ نيما با نرخ تعادلي ارز داشت، باعث شد تا شركت‌ها تا حد امكان دست به خروج سرمايه‌هاي‌شان بزنند. نرخ نيمايي محركي براي توليد و صادرات نبود، هر اندازه فاصله نرخ ارز توافقي با نرخ ارز آزاد كمتر شود، رويكردهاي مولد در اقتصاد بيشتر تشويق شده و فضا براي بهبود شاخص‌هاي كلان اقتصادي بيشتر فراهم مي‌شود. بنابراين به صورت كلي مي‌توان گفت كه تصميم وزارت اقتصاد براي حذف ارز نيمايي، تصميمي در راستاي بهبود شاخص‌هاي اقتصادي در كشورمان بوده است.

2) فكر نمي‌كنم تحولات اخير در بازارهاي كشورمان از جمله تحولات بازار سهام ‌مرتبط با حضور ترامپ ‌در كاخ سفيد باشد. طي 2 الي ۳روز اخير بازار طلا و ارز هم واكنش خاصي به رخدادهاي امريكا و حضور ترامپ نشان ندادند. بازار سهام كشورمان طي دو ماه اخير رشد قابل توجهي را تجربه كرد. بر اساس بررسي‌هاي من، سهم‌هاي بورس به‌طور ميانگين ۵۰درصد رشد را تجربه كردند. برخي سهم‌ها حتي رشدهاي بالاتري را از سر گذراندند و ۸۰ تا ۹۰ درصد رشد كردند. برخي شركت‌ها به دليل ضعف بنياد شركت با رشد پايين‌تري مواجه شدند. اما همان‌طور كه گفته شد سهام شركت‌هاي بازار سرمايه به‌طور ميانگين ۵۰درصد صعودي شد. شاخص كل هم از حدود حوالي ۲ميليون و ۲۰۰هزار به محدوده ۳ميليون واحدي رسيد.هر چند نهايتا نتوانست از مقاومت ۳ميليوني شاخص عبور كند و به محدوده بالاي ۳ميليون واحدي برسد. طبيعتا فعالان بازار سرمايه پيش‌بيني مي‌كردند كه شاخص كل چنين اصلاح زماني و اصلاح قيمتي را تجربه كند. واقع آن است كه بازار ايران ارزندگي خوبي دارد و بررسي‌هايي كه شخصا انجام دادم، نشان داد كه بسياري از شركت‌هاي ايران با توجه به فاصله‌اي كه نسبت به ساير دارايي‌ها پيدا كرده‌اند، ارزنده شده و جاي رشد بيشتري را نيز دارند. حتي شاخص كل مي‌تواند تا ۳.۵ميليون واحد هم رشد و ركوردهاي تازه‌اي ثبت كند. واقع آن است كه نگراني خاصي در بازار سرمايه وجود ندارد.

3) موضوع افزايش نرخ دلار و حذف دلار نيمايي محرك اثرگذاري براي اين رشد در بازارهاي مختلف و ايجاد يك ثبات نسبي بود. بنابراين كاهش دو روزه‌اي كه در بازار سهام اتفاق افتاده، مشكل حادي نيست. امروز هم بررسي‌هاي بازار سرمايه به عنوان يك نماد مهم نشان مي‌دهد، سهم‌ها در حال خريد و فروش هستند و استقبال قابل توجهي از بازار وجود دارد . وقتي بازاري حداقل ۵۰درصد رشد را به صورت بي‌وقفه طي ۱ الي ۲ماه، تجربه مي‌كند، طبيعي است كه مدتي هم برخي سهم‌ها به استراحت نياز دارند. برخي سهم‌ها كه سود خوبي داشتند اقدام به سيو سود كرده و شروع به فروش سهام‌ مي‌كنند. تنفسي لازم است تا بازار بازگردد مسير روتين خود را طي كند. شخصا تبعات و آثاري از نگراني به دليل حضور ترامپ را نديدم.

4) بازار طلا هم واكنش تندي نسبت به حضور ترامپ نداشت. البته بايد توجه داشت كه برخي نوسانات در بازار طلا و دلار و...پيش‌خور شده بودند. ايران شناخت مناسبي را از پديده ترامپ دارد و مي‌داند چه احتمالاتي با حضور ترامپ ظهور و بروز مي‌يابند. در واقع اقتصاد ايران در برابر تصميمات ترامپ واكسينه شده و قبلا با فشار حداكثري و برخوردهاي تند ترامپ مواجه شده بود. اقتصاد ايران شناخت خوبي از پديده ترامپ و تصميمات احتمالي او براي تشديد تحريم‌ها، فشار بيشتر و...داشته است. معتقدم تحولات فعلي بازارهاي كشور از جمله بورس، ناشي از متغيرهاي داخلي است و عوامل بيروني هنوز آثار قابل توجهي در بازارها نداشته است. البته طبيعي است كه اين روند نيازمند اخبار و تحولات مثبت است. در صورتي كه اخبار ناخوشايندي از مذاكرات و توافق و...برسد، ممكن است اين روند تغيير كند.