تاب‌آوري در برابر تحريم، برنامه براي توسعه روابط
هرچند به نظر مي‌رسد تا زماني كه دونالد ترامپ به‌طور كامل مستقر شده و طرح‌ها و برنامه‌هاي خود براي اقتصاد امريكا و البته طرح‌هايي كه براي تبادل با جهان دارد هنوز چند هفته‌اي زمان نياز خواهد داشت اما اقتصاد ايران نسبت به او خاطرات نه چندان خوبي دارد و همين موضوع نگراني‌هايي را در اين زمينه ايجاد كرده است.
هرچند به نظر مي‌رسد تا زماني كه دونالد ترامپ به‌طور كامل مستقر شده و طرح‌ها و برنامه‌هاي خود براي اقتصاد امريكا و البته طرح‌هايي كه براي تبادل با جهان دارد هنوز چند هفته‌اي زمان نياز خواهد داشت اما اقتصاد ايران نسبت به او خاطرات نه چندان خوبي دارد و همين موضوع نگراني‌هايي را در اين زمينه ايجاد كرده است. ترامپ در سال 97 و تنها چند ماه بعد از استقرار در كاخ سفيد، اعلام كرد كه از برجام خارج شده و تحريم‌هايي جديد را عليه ايران وضع مي‌كند، در چنين فضايي، هرچند كشورهاي اروپايي و ساير طرف‌هاي برجام اعلام كردند كه از اين برنامه يك جانبه تبعيت نمي‌كنند اما در نهايت با فشار ترامپ و تهديد ساير كشورها نسبت به همكاري با ايران، اقتصاد ايران موج جديدي از فشار اقتصادي را تجربه كرد كه هنوز و تا امروز نيز ادامه پيدا كرده است. در چنين فضايي با بازگشت دوباره او به كاخ سفيد اين نگراني به وجود آمده كه شايد اقتصاد ايران موج جديدي از مشكلات را تجربه كند. در همين موقعيت وزير اقتصاد با توضيحاتي گسترده، از ابعاد مختلف برنامه‌هاي اقتصادي كشور رونمايي و البته تاكيد كرد كه ضمن آمادگي براي سناريوهاي جديد، براي مذاكره و توسعه همكاري‌ها با كشورهاي مختلف نيز آمادگي لازم وجود دارد. وزير امور اقتصادي و دارايي ايران با بيان اينكه برخي بحث‌هايي مي‌كنند كه «ترامپ مي‌آيد و فشار حداكثري مي‌آورد و چه خواهد شد؟»، گفت: معتقدم اين افراد اشتباه مي‌كنند، چراكه ما فشار حداكثري آنان را ديده‌ايم و اين وضعيت را آزمون كرده‌ايم و اميدواريم آنها عاقلانه‌تر فكر كنند و تدبيري بينديشند كه به آن مراحل نرسيم، ما نگران آمدن ترامپ نيستيم و براي چنين شرايطي برنامه داريم. «عبدالناصر همتي» با بيان اين مطلب افزود: خب فشار حداكثري آنان (امريكايي‌ها) را ديده‌ايم، برنامه داريم براي آنها و جلسات متعددي در اين خصوص برگزار مي‌كنيم، ضمن اينكه اينها را آزمون كرده‌ايم و اميدواريم اولا عاقلانه‌تر فكر كنند و تدبيري بينديشند كه به آن مراحل، ديگر نرسيم اما بعد از فشار حداكثري در دولت اول ترامپ، دولت بعدي امريكا اعتراف كرد كه فشار حداكثري عليه ايران شكست خورد و اين اعتراف خود امريكايي‌ها بوده است نه مطلبي كه ما آن را مطرح كنيم. وي گفت: يك زماني در سال ۱۳۹۹، درآمد نفتي ما به هفت تا هشت ميليارد دلار كاهش يافت و كرونا هم به اضافه شد كه شرايط ترامپ كرونايي به حساب مي‌آمد اما ما توانستيم كشور را اداره كنيم و امريكايي‌ها نتوانستند به بسياري از شعارهايي كه مي‌دانند برسند البته به مردم ما فشار آمد و هنوز هم فشار مي‌آيد و الان هم تحريم‌هاي ظالمانه امريكا به مردم ما فشار آورده است و زندگي آنها را سخت كرده است و قدرت خريد مردم كاهش يافته است. همتي با بيان اينكه اقدامات امريكا مشكلات جدي براي مردم ايران ايجاد كرده است كه ما در اين خصوص بحثي نداريم، گفت: نبايد فكر كرد اين مسائل را ناديده مي‌گيريم اما اگر آنها (امريكايي‌ها) فكر مي‌كنند ما آمادگي نداريم بايد بگويم ما آمادگي لازم را داريم و پيش‌بيني‌هاي لازم انديشيده شده است. وي گفت: اينها بازي‌هاي حيثيتي است و كشورما هم مي‌خواهد اراده خود را نشان دهد و آنها هم مي‌خواهند فشار را بيشتر كنند و فكر مي‌كنم همان‌طور كه در سال‌هاي ۹۷، ۹۸ و ۹۹ توانستيم برنامه‌ريزي كرده و آن دوران را بگذرانم، ان‌شاء‌الله اين دوران را هم خواهيم گذراند هرچند فكر مي‌كنم امريكايي‌ها اين‌بار بايد يك مقدار عاقلانه‌تر عمل كنند، چراكه يك فرد وقتي چيزي كه يك‌بار آزموده را نبايد دوباره بيازمايد بنابراين تصوراتي كه مطرح مي‌شود شايد اتفاق نيفتد. وزير اقتصاد در بخش ديگري از سخنان خود گفت: روابط اقتصادي ايران با همسايگان در دولت چهاردهم روزبه‌رو بهتر شده است و با ادامه اين روند، اميدواريم هر روز تراز تجاري ايران با همسايگان بهبود يابد ضمن اينكه گسترش همكاري با كشورهاي منطقه در دستور كار دولت است. وي افزود: همكاري‌هاي اقتصادي با كشورهاي دوست و همسايه را گسترش داده‌ايم و راهبرد اقتصادي ما اين است و تلاش داريم با پيوند دادن اقتصاد ايران به كشورهاي منطقه وضعيت اقتصادي كشور را بهبود بخشيم و در همين راستا براي اجلاس دي هشت به مصر رفتيم و ديدارهاي خوبي با مقامات اين كشور داشتيم و بنا شد روابط اقتصادي با اين كشور نيز گسترش يابد، تاجيكستان ديگر سفري بود كه در اين چارچوب انجام شد، در يك سال گذشته ۵۰ درصد رشد اقتصادي ما با اين كشور بوده و به ۳۸۰ ميليون دلار رسيده است، روابط ما با اين كشور بسيار خوب است و فكر مي‌كنيم مي‌توانيم آن را بيشتر از اينها گسترش دهيم. وي گفت: پيمانكاران ما در اين كشور فعال هستند و پتانسيل بالايي براي گسترش روابط با اين كشور داريم، از طرفي مقامات اين كشور نيز بنا دارند روابط گسترش يابد و حتي قرار است رفت و آمد مردم دو كشور بيشتر شود و اين موضوع مي‌تواند به روابط اقتصادي كمك كند، هدف‌گذاري در دولت قبل نيم ميليارد دلار بود و فكر مي‌كنم تا چهار سال آينده بتوانيم آن را به يك ميليارد دلار برسانيم. همتي گفت: تاجيكستان درخصوص هرگونه اموري كه به امور ساختمان و مهندسي مربوط است به تكنولوژي ايران نياز دارد و با فعالان اقتصادي ايراني هم در اين كشور صحبت كردم، دو ماه پيش هم در ازبكستان بودم و زمينه‌هاي زيادي براي مشاركت داريم، اگر بتوانيم تراز تجاري در تاجيكستان را به يك ميليارد دلار برسانيم جمع همكاري‌هاي تجاري با اين كشورها به رقم قابل‌توجهي خواهد رسيد.
وزير اقتصاد گفت: روندي كه با روسيه آغاز كرده‌ايم مي‌تواند شرايط را بهتر از قبل كند و همگي اينها به اقتصاد ايران كمك مي‌كند، توافق جامع بلندمدتي كه با روسيه داشتيم، پايه محكمي براي توسعه روابط سياسي، اقتصادي، فرهنگي و اجتماعي است و باعث سرمايه‌گذاري خارجي در دو كشور مي‌شود ضمن اينكه باعث بهبود روابط بانكي مي‌شود و پلتفرم همكاري‌هاي متنوع ايجاد شده است ودر بخش اقتصادي آن‌گونه كه دو كشور آمادگي دارند روابط خود را در همه حوزه‌ها گسترش مي‌دهند. وي گفت: قبلا روس‌ها خط اعتباري پنج ميليارد دلاري به ايران داده بودند، اما پيگيري‌هاي داخلي در ايران جدي نبود و نتوانستيم از آن استفاده كنيم، پروژه ريل رشت- آستارا را داريم، نيروگاه سيريك و فاز دو و سه نيروگاه هسته‌اي بوشهر را داريم كه قرار شد از اين خط اعتباري براي آنها استفاده كنيم، رشت و آستارا جزو اولويت‌هاي ما است كه در چارچوب كريدور شمال و جنوب قرار مي‌گيرد كه به دنبال آن هستيم و گلايه ولاديمير پوتين رييس‌جمهوري روسيه نيز همين بود كه چرا اين پروژه كند پيش مي‌رود. وزير امور اقتصادي و دارايي گفت: به نظر من كندي اين پروژه به تملك زمين‌ها در ايران است كه به طرف ايراني برمي‌گردد كه رييس‌جمهور ايران دستور دادند به سرعت اين موضوع حل شود و باتوجه به اينكه مبالغي از ۵ ميليارد دلار اعتبار مي‌ماند را مي‌توانيم آن را در پروژه‌هاي ديگر ادامه دهيم، پنج پروژه نفتي در شمال و جنوب يك مقدار كند بود كه امروز سرعت بيشتري گرفته است. وزير اقتصاد در ادامه درخصوص حجم تبادلات تجاري با كشورهاي عضو اوراسيا گفت: امروز حجم تبادلات اقتصادي ما با روسيه چهار ميليارد دلار است و برقراري تعادل بين صادرات ما و روسيه مورد تاكيد ما است و در حال حاضر واردات از روسيه به ايران سه برابر ايران به روسيه است كه ما به دنبال آن هستيم كه توازني دراين زمينه ايجاد كنيم چرا كه ماموريت اصلي وزارت اقتصاد افزايش توليد و بزرگ كردن كيك اقتصاد ايران است ضمن اينكه به روند اقتصادي كشور خوش‌بين هستم و ذخاير استراتژيك طلاي كشور را افزايش داديم. همتي تصريح كرد: مهم‌ترين محور كار ما توليد است و بايد كيك اقتصاد را بزرگ كنيم و ماموريت اصلي وزارت اقتصاد اين است و براي بزرگ كردن كيك اقتصاد و افزايش صادرات لازم است كه اول محيط كسب و كار را فراهم كنيد، دوم اقتصاد را رقابتي كنيم و سوم از انحصار و قيمت دستوري دوري كنيم و اينها راهبردهاي است كه مي‌خواهيم در چارچوب آن به توليد توجه شود.
وي درخصوص درآمدهاي مالياتي نيز گفت: عدم تحقق دريافت‌هاي مالياتي به چهارماه اول سال برمي‌گردد كه به شهادت رييس‌جمهوري و چهار ماهي كشور به دليل دچار بلاتكليفي شد، برمي‌گردد، ما پس از آغاز كار دولت جديد سريع شروع كرديم حل و فصل مشكل و قول داديم كه درآمدها در اين خصوص را به ۹۵ درصد برسانيم و همكاران ما به‌شدت مشغول كار هستند. طبق آمار امروز ۹۱درصد نسبت به بودجه ۱۰ ماهه اين موضوع تحقق يافته است و فكر مي‌كنم بهمن و اسفند به رقم قابل‌توجهي برسيم و نگراني از بابت تحقق درآمدهاي مالياتي نداريم. وزير اقتصاد گفت: اخذ ماليات سيستمي شده است و تنها پنج درصد به صورت مميزي و مراجعه‌اي صورت مي‌گيرد، كار مميزي ما كم نشده است بلكه هوشمند شده است و فعاليت مالياتي دارد پيگيري مي‌شود و تاكنون ۱۳۰ همت عوارض توزيعي به وزارت كشور و شهرداري‌ها داشتيم و ۲۲ همت استرداد ماليات واردكنندگان را داشتيم و امروز ماليات‌دهنده‌ها را به پروژه‌ها وصل كرده‌ايم و خودشان مي‌توانند انتخاب كنند ماليات‌ها كجا خرج شود و ماليات‌دهندگان بسياري خودشان انتخاب كرده‌اند كه ماليات‌شان در كدام پروژه‌ها خرج شود.
همتي گفت: تمام تلاش همكاران ما اين است كه اخذ ماليات سيستمي شود، امروز ۸۰ درصد اصناف سيستمي ماليات مي‌دهند و مابقي صددرصد به صورت سيستمي است و در تمام حوزه‌ها خوب پيش رفته‌ايم و خيلي‌ها خوداظهاري شده است و ما به شكل پايدار بر بودجه روي ماليات تاكيد داريم و برنامه هفتم هم برهمين موضوع تاكيد مي‌كند و وزارت اقتصاد هم تاكيد دارد اين موضوع تحقق ياد و رشد هشت درصدي كشور نيز قابل اجراست.
همتي گفت: هر اقدامي بتوانيم براي رشد هشت درصدي انجام دهيم بايد صورت گيرد، بايد به بهره‌وري برسيم و بايد بهره‌وري را افزايش دهيم اگر كار را به بخش خصوصي بدهيم بهره‌وري خود به خود بالا مي‌رود. وزير اقتصاد اظهار داشت: براي بالا بردن بهره‌وري نياز به آموزش و توجه به توليدهاي دانش‌بنيان داريم و بر همين اساس بانك‌هاي ما به توليد‌كنندگان دانش‌بنيان توجه ويژه مي‌كنند، رهبر معظم انقلاب اسلامي نيز به اين موضوع تاكيد كرده‌اند، هر چند به وضعيت كسب و كار انتقادهايي داشته‌اند و ما هم داريم، در چند وقت اخير هر چه منتظر شديم دستگاه‌هاي مربوطه در اين رابطه مجوز صادر كنند، اتفاقي نيفتاد و درنهايت مجبور شديم ۱۸ هزار مجوز صادر كنيم چرا كه روند كند بود. وي افزود: براي رشد اقتصادي بايد سرمايه‌گذاري كنيم، امروز بايد مولد‌سازي را جدي بگيريم، دو هفته پيش اولين رقم مولد‌سازي بالاي ۳۵ همتي را در اصفهان تحقق بخشيديم كه براي آب شرب مردم اصفهان محقق خواهد شد، براي امسال ۴۵ همت در نظر گرفته شده بود كه تنها يك مورد ۳۵ همت شد. همتي گفت: ارزش افزوده‌اي كه مولد‌سازي ايجاد مي‌كند بسيار مهم است و دولت بايد اين كار را بكند و امسال اين موضوع تحقق پيدا مي‌كند. وزير اقتصاد گفت: رشد هشت درصدي امسال اتفاق نمي‌افتد چرا كه بر اساس منابعي كه داريم مي‌توانيم امور را پيش ببريم اما روش‌هايي كه مي‌توانيم بهره‌وري را بالا ببريم را تقويت خواهيم كرد. امروز بهره‌وري نقشي در افزايش رشد هشت درصدي كشور ندارد اما وقتي مي‌گوييم مي‌خواهيم سرمايه‌گذاري بياوريم اين كمك مي‌كند چرا كه هدف ما بهره‌وري است و در اين مسير گام بر مي‌داريم. وزير اقتصاد گفت: برخي اوقات مي‌بينم برخي دوستان وقتي بازار بورس دو روز قرمز مي‌شود، نگران مي‌شوند در حالي كه اين وضعيت در بورس طبيعتي است چرا كه نمي‌شود انتظار داشت هر روز بازار بورس سبز باشد و ريسك‌هايي در اين بازار وجود دارد و بورس زماني نياز به استراحت دارد و به قول تكنيكال هاي (متخصصان) بازار، بورس هميشه در حالت رشد به سقفي مي‌خورد و برمي‌گردد و باز اين مسير را ادامه مي‌دهد. همتي گفت: بنابراين به نظر من روند بورس خوب است و هر كمكي لازم باشد به آن مي‌كنيم. وي افزود: از اول هم گفتم حمايت جدي از بورس خواهيم كرد و اين حمايت پايدار خواهد بود و فعالان بورسي مطمئن باشند كه در كنار آنها هستيم و از شهريور تاكنون بورس ايران ۳۵ درصد رشد داشته است و البته برخي سهام‌ها بيشتر شده‌اند هر چند صندوق‌هاي سهامي خيلي بيشتر رشده داشته‌اند. وزير اقتصاد گفت: نمي‌خواهيم قول خاصي بدهم اما از بورس پيشتيباني مي‌كنيم وسياست دولت همين است چرا كه خيلي از مسائل ما را بورس حل مي‌كند البته نمي‌خواهم بگويم كه تامين مالي خود را مي‌خواهيم از بورس حل كنيم بلكه مي‌خواهم بگويم وقتي بورس عميق شود اقتصاد كشور رونق پيدا مي‌كند. به اين ترتيب دولت از سويي اميدوار است كه بتواند بر‌خلاف گذشته، فضاي تعامل را تغيير دهد و ازسوي ديگر براي فشارها نيز آمادگي دارد تا تمام گزينه‌هاي موجود خود را به كار گيرد، دو گانه‌اي كه شايد اقتصاد ايران را از تكرار تجربه سال‌هاي گذشته دور كند.