ايران و افق خروج از ليست سياه FATF

پس از تلاش دولت چهاردهم براي طرح دوباره FATF؛ لازم است ابعاد و زواياي گوناگون اين امر از منظر تحليلي مورد بررسي قرار بگيرد. مرتبط‌ترين كار و مهم‌ترين ابزار FATF به اصطلاح توصيه‌هاي FATF است. اين توصيه‌ها براي خود سابقه بلندبالايي دارند و تبعاتي قابل توجهي را ايجاد مي‌كنند. سال 1990 سالي است كه FATF براي اولين‌بار 40 توصيه اوليه خود را در مورد پولشويي صادر كرد. اين ابزار اصلي سياست صادر شده توسط FATF بوده و هست. اين توصيه‌ها در سطح جهاني به عنوان استاندارد جهاني در مبارزه با پولشويي ديده مي‌شود . بسياري از كشورها متعهد شده‌اند كه چهل توصيه را اجرا كنند. اين توصيه‌ها سيستم عدالت كيفري و اجراي قانون، همكاري بين‌المللي و سيستم مالي و مقررات آن را پوشش مي‌دهد. در مورد تاريخچه توصيه‌ها، FATF در سال‌هاي 1996 و 2003 چهل توصيه را به‌طور كامل بازنگري كرد. در اكتبر 2001، پس از حملات تروريستي 11 سپتامبر در ايالات متحده، هشت توصيه ويژه در مورد تأمين مالي تروريسم صادر كرد. بعدا يك توصيه ويژه ديگر اضافه شد. 40 توصيه در مورد پولشويي و 9 توصيه ويژه در مورد تامين مالي تروريسم با هم استاندارد بين‌المللي را براي اقدامات ضد پولشويي و مبارزه با تامين مالي تروريسم و اقدامات تروريستي تعيين مي‌كند. هر دو مجموعه از توصيه‌هاي FATF قرار است در سطح ملي از طريق قوانين و ساير اقدامات الزام‌آور قانوني اجرا شوند. در مقطعي يادداشت‌هاي تفسيري براي توصيه‌هاي خود صادر كرد و در نهايت در سال 2012، FATF توصيه‌ها و يادداشت‌هاي تفسيري خود را در يك سند تدوين كرد. كارگروه ويژه اقدام مالي همچنين پيشرفت در اجراي توصيه‌هاي خود را از طريق بررسي همتايان كشورهاي عضو نظارت مي‌كند. اين همان چيزي است كه FATF آن را ارزيابي متقابل مي‌نامد. FATF عملكرد يك كشور را بر اساس روش ارزيابي خود ارزيابي مي‌كند كه دو عنصر را در بر مي‌گيرد. اولين مورد انطباق فني است كه در مورد چارچوب قانوني و نهادي و اختيارات و رويه‌هاي مراجع ذيصلاح است. دوم ارزيابي اثربخشي است كه در مورد ميزاني است كه چارچوب قانوني و نهادي نتايج مورد انتظار را توليد مي‌كند.

FATFحوزه‌ها و كشورهايي را كه در فهرست سياه قرار دارند، به عنوان كمبودهاي استراتژيك قابل توجهي در رژيم‌هاي خود براي مقابله با پولشويي، تأمين مالي تروريسم و ​​تأمين مالي اشاعه توصيف مي‌كند. در واقع وقتي ايران و كره شمالي در ليست سياه FATF قرار مي‌گيرند، تنها توصيه‌هايي به ساير اعضا در مورد ابهامات موجود در فعاليت‌هاي اين دو كشور ارايه مي‌شود. توصيه‌هاي FATF هيچ الزامي ندارند، اما كشورها با توجه به اعتبار اين نهاد، از توصيه‌هاي ارايه شده توسط او استفاده كاملي مي‌كنند. FATF در مورد همه كشورهايي كه در ليست سياه قرار دارند، از همه اعضا و از همه حوزه‌هاي قضايي مي‌خواهد نسبت به آنها دقت لازم را افزايش دهند. در واقع‌FATF فشار خاصي را بر مشاغل و اقتصاد اين كشورها تحميل مي‌كند. در جدي‌ترين موارد، از كشورها خواسته مي‌شود تا اقدامات متقابلي را براي محافظت از سيستم مالي بين‌المللي در برابر خطرات جاري پولشويي، تأمين مالي تروريسم و ​​تأمين مالي اشاعه از اين كشورها اعمال كنند. با گذشت سال‌ها، ليست سياه به ميزان قابل توجهي كاهش يافته است و در حال حاضر تنها ايران و كره شمالي و ميانمار در اين ليست باقي مانده‌اند. FATF، بدون شك مرتبط‌ترين نهاد تنظيم استاندارد بين‌المللي در زمينه مبارزه با پولشويي و تامين مالي تروريسم است. تنها مهم‌ترين هدف تعيين استانداردها و ترويج اجراي موثر اقدامات قانوني، نظارتي و عملياتي براي مبارزه با پولشويي، تأمين مالي تروريسم و ​​ساير تهديدات مرتبط با يكپارچگي نظام مالي بين‌المللي است. ذكر اين نكته حائز اهميت است كه FATF يك سازمان بين دولتي و يك «سازمان سياست‌گذار» است كه براي ايجاد اراده سياسي لازم براي ايجاد اصلاحات قانوني و نظارتي ملي در حوزه پولشويي فعاليت مي‌كند. بنابراين تلاش دولت ايران براي دوري از ليست‌سياه FATF و قرار گرفتن در ليست خاكستري و سفيد اين گروه، زمينه‌هاي لازم براي توسعه مناسبات ارتباطي ميان ايران و ساير كشورهاي جهان را فراهم مي‌كند. در واقع FATF اين پالس را به ساير اعضا و جامعه جهاني ارسال مي‌كند كه مراوده مالي و اقتصادي و تجاري با ايران نه تنها مشكلي ندارد، بلكه از سوي اين نهاد توصيه مي‌شود.