روي ديگر معاملات بورس تهران
در روزهاي اخير، بازار بورس ايران با افت قابل‌توجهي مواجه شده و ارزش معاملات كاهش چشمگيري داشته است. اين وضعيت باعث نگراني سهامداران و سرمايه‌گذاران شده است.
در روزهاي اخير، بازار بورس ايران با افت قابل‌توجهي مواجه شده و ارزش معاملات كاهش چشمگيري داشته است. اين وضعيت باعث نگراني سهامداران و سرمايه‌گذاران شده است. يكي از دلايل اصلي اين افت، رشد سريع نرخ دلار رسمي و در پي آن، بروز هيجانات منفي در بازار بوده است. به علاوه، تنگناي نقدينگي و فشارهاي اقتصادي نيز مزيد بر علت شده‌اند. به منظور مقابله با كاهش ارزش معاملات و بازگرداندن ثبات به بازار، راهكارهاي مختلفي مي‌توان مطرح كرد، از جمله تنظيم حجم مبنا، رفع قوانين بازدارنده و ايجاد شفافيت بيشتر در عملكرد شركت‌ها و نهادهاي مرتبط با بازار سرمايه.
در سه هفته ابتدايي سال ۱۴۰۳ شاخص كل بورس رشد ۶۰ هزار واحدي را تجربه كــرد و به بيــش از ۲.۲ ميليون واحد رســيد. در مدت مذكور شــاخص هم وزن رشد يك درصدي را تجربه كــرد و به محدوده ۷۵۰ هزار واحدي رســيد؛ در مــدت مذكور ارزش معامــات خرد كمتــر از ۴۵۰۰ ميليارد تومان بود.
در ابتداي ســال ۱۴۰۳ به ســنت هر ســاله بازار با رشــد كم حجم، كار خود را آغاز و انتظــار تداوم روند را تا انتهاي فروردين ماه به فعالان بازار تلقين كرد. افزايش هزينه اعتبار كارگزاري‌هــا از چالش‌هــاي پيش روي بازار در ابتداي ســال بود كه از طريق بانك‌ها به شــركت‌هاي كارگزاري ابلاغ شــد. در حالي كه بازار روند رو به رشــد خود را دنبال مي‌كرد ناگهان حمله رژيم صهيونيســتي به ساختمان كنسولگري ايران در سوريه در روز دوشــنبه ۱۳ فروردين ماه روند معادلات را به عوض كرد به نحوي كه در روز شنبه ۱۸ فروردين ماه شاهد خروج بيش از ۱۲۵۰ ميليارد توماني پول اشخاص حقيقي از بازار سهام بوديم. اما تنها بعد از يك هفته شاخص كل با افت ۶۰ هــزار واحدي و معادل ۲.۵ درصدي به محدوده ۲ ميليون واحدي رســيد و شاخص هم وزن هم افــت ۳.۷ درصــدي را تجربه كــرد. بعد از اين تحولات سياســي، ســازمان بورس و اوراق بهادار به كاهش دامنه نوســان ســهام به يك درصد و صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري به دو درصد اقــدام كرد كه همين امر باعث كم شــدن تغييرات قيمت‌ها در طول هفته شد.
ارديبهشت ماه اما با شيبي تند رشد بازار آغاز شد هرچند چندان طول نكشيد و يكشنبه‌اي كه سياه نامگذاري شد گريبان سهامداران بازار را گرفت و آن روند صعودي كه معلوم نبود چرا اصلا وجود داشت با شكست مواجه شد و كام سهامداران را زهر كرد. البته كه «يكشنبه سياه» بدترين روز اين ماه نبود و در ۳۰ام ارديبهشت‌ماه هم خبر سقوط بالگرد رييس‌جمهور همه بازاريان را شوكه كرد تا جايي كه شايد بتوان اين ماه را يكي از بدترين ماه‌ها در تاريخ بازار سرمايه دانست. پس از اين حادثه، بسياري از كارشناسان و فعالان بازار حدس مي‌زدند كه برگزاري يك انتخابات زود هنگام مي‌تواند شوك مثبت و خوبي را به بازار وارد كند اما آنچه در عمل ديده شد چيز ديگري بود؛ نه تنها برگزاري انتخابات به بورس سيگنال مثبتي نداد كه حتي كانديد شدن فرد اصلاح‌طلب و ميانه‌رويي مثل مسعود پزشكيان نيز مرهمي بر حال خراب بازار نشد. دست روزگار خروج ۶ميليارد دلاري از بازار را در يك ماه به دنبال داشت.
روند ريزشي متعادلي كه در خرداد وجود داشت تا اواخر شهريور هم تغيير زيادي نكرد اما در پايان اين ماه بازار روند سرعتي نزولي در پيش گرفت و حجم زيادي از نقدينگي روانه صندوق‌هاي درآمد ثابت شد تا جايي كه ديگر رمقي براي فعالان بازار نماند. درست در اين مقطع همه‌چيز تغيير كرد و ورق بازار برگشت و دقيقا مصداق «پايان شب سيه، سفيد است»، رخ داد. ارزش بازار تا ۱۰۴ ميليارد دلار بالارفت، هرچند همه فكر مي‌كردند مقاومت ۱۰۰ ميليارد دلاري نيز شكسته مي‌شود و خود را در ۲ رقم خلاصه مي‌كند اما آنطور كه توقع مي‌رفت پيش نرفت. انتخابات امريكا در ۱۵ آبان ماه سال جاري روند را تغيير داد و با مشخص شدن نتيجه آن بازار تنها يك روز منفي را سپري كرد و هماي سعادت چنان بر سر بازار نشست كه ارزش بازار ۱۴۵ ميليارد دلاري شد؛ نقدينگي زيادي به صندوق‌هاي اهرمي راه يافت و به نظر، اعتماد نيز تا حدود زيادي به بازار برگشت كه بخش زيادي از آن منشعب از دامنه نوسان ۳ درصدي بود كه حداقل ضرر را براي مردم عادي به ارمغان مي‌آورد.
اثر منفي حجم مبنا
پرويز خالقي كارشناس بازار سرمايه در اين باره به بازار اظهار كرد: «حجم مبناي بسياري از سهام كوچك بازار بيش از ۰.۱ درصد از تعداد كل سهام آنها (و نه حتي سهام شناور) است، در حالي كه حجم مبناي سهامي مانند فملي ۰.۰۰۲ درصد از تعداد سهام آنها است. اين بدان معناست كه نسبت حجم مبنا به كل سهام در شركت‌هاي كوچك ۵۰ برابر همين نسبت در شركت‌هاي بزرگ است. اين موضوع در روند صعودي مانع رشد و در روند نزولي بازدارنده نيست. تا كي بايد جلو جبران ضرر سهامداران گرفته شود؟ نكته عجيب‌تر اين است كه چرا صندوق‌ها حجم مبناي يك دارند؟»
به گفته پرويز خالقي بسياري از نمادها طي روند صعودي پاييز به دليل حجم مبنا درجا زده‌اند حالا كه بازار متعادل شده حقوقي‌ها حجم مبنا را چندين برابر پر مي‌كنند و افت نمادها كامل است.
خالقي افزود: قانوني وضع شده بود كه در زمان ريزش بازار با افزايش غيرعادي حجم مبنا از ريزش بيش از حد سهام جلوگيري شود. اين قانون بلاي جان سهام در روند صعودي بود. بسياري از نمادها طي روند صعودي پاييز درجا زده‌اند حالا كه بازار متعادل شده حقوقي‌ها حجم مبنا را چندين برابر پر مي‌كنند. از طرف ديگر ريسك‌هاي سيستماتيك بازار از قبيل نرخ ارز نيما و قيمت‌گذاري دستوري از طرف دولت رفع مي‌شود، اما در داخل سازمان همچنان قوانين بازدارنده به قوت خود باقي است و اراده‌اي براي اصلاح وجود ندارد. باز و بسته شدن سليقه‌اي و بدون دليل نمادها همچنان ادامه دارد. به‌ويژه نماد خودرو كه مدام باز و بسته مي‌شود و كسي هم نه توضيحي مي‌دهد و نه پاسخگو است.»
بورس ايران همچنان در مسير هيجاني
بورس ايران همچنان به مسير هيجاني خود ادامه مي‌دهد، با اين تفاوت كه در چند روز اخير اين هيجان بيشتر به سمت منفي سوق يافته است. بورس ايران اغلب درگير هيجان است و كم پيش مي‌آيد كه معاملاتي بدون اين رفتارهاي هيجاني صورت گيرد. بعد از چند هفته رشد سريع كه ناشي از افزايش نرخ دلار رسمي بود، اكنون شرايط آرام‌تر شده و سهامداران اين‌بار هيجان خود را در جهت منفي بروز مي‌دهند.
حسن كاظم‌زاده معتقد است كه گزارش‌هاي پاييز دليل كافي براي خريد ارايه نكردند. هنوز اثرات تغيير نرخ ارز رسمي كشور در صورت‌هاي مالي منعكس نشده و انتظاري هم از پاييز نمي‌رفت.
همچنين به نظر مي‌رسد، ترامپ بازگشته و برنامه‌اي دارد تا با فشار اقتصادي، كاهش درآمدهاي نفتي ايران و دسترسي ايران به ارز صادراتي، ميز مذاكره و در نهايت توافق را به نتيجه برساند. احتمالا با توجه به سرعت عمل او، خيلي زود اين برنامه را اجرا خواهد كرد. ما نمي‌دانيم آيا او مي‌تواند مانند ۴ سال قبل در برنامه فشار اقتصادي موفق شود يا نه، اما در هر صورت دوراني با تورم و نرخ بهره بالا در پيش است. بورس مي‌تواند در چنين دوراني بازدهي داشته باشد، اما سوال اساسي اين است كه آيا بازدهي دلاري خواهد داشت يا نه؟ برخي سهم‌ها مي‌توانند بازدهي دلاري داشته باشند، اما به‌طور كلي با دوراني نوساني و سخت مواجه هستيم. با اين حال مي‌توان اميدوار بود كه بعد از دلار و طلا، جذاب‌ترين دارايي، سهام باشد. البته در مواقعي ابزارهاي سود بدون ريسك جذابيت بيشتري خواهند داشت. هر چيزي كه نقدشوندگي نداشته باشد، وضعيت بدي خواهد داشت.
ريسك‌هاي بورس در روزهاي اخير به‌شدت افزايش يافته‌اند و بازار سرمايه با افت قابل‌توجهي مواجه شده است. تغييرات سريع نرخ دلار رسمي، تنگناي نقدينگي و سياست‌هاي دولتي از جمله عواملي هستند كه به اين وضعيت دامن زده‌اند. بورس ايران همچنان با هيجانات منفي و رفتارهاي غيرمنطقي سهامداران دست‌وپنجه نرم مي‌كند. از طرفي، بازگشت ترامپ و برنامه‌هاي اقتصادي او نيز به عنوان يك ريسك سياسي مهم مطرح است.