عبور از تلاطم‌هاي جهاني، بازگشت به ثبات داخلي
دولت چهاردهم جدا از مسائل و مشكلاتي كه در فضاي داخلي اقتصاد با آن رو به رو شده و البته ميراثي كه از عملكرد دولت‌هاي گذشته دراختيار گرفته، در فضاي جهاني نيز با چالش‌ها و اما و اگرهايي رو به رو شده است. در منطقه خاورميانه تلاطم‌هايي وجود داشته كه براي سال‌هاي طولاني از آنها خبري نبوده و در سطح جهاني نيز در كنار مسائلي چون جنگ روسيه و اوكراين، بازگشت ترامپ خود به عاملي جدي براي تغييرات در فضاي اقتصادي بدل شده است.
جواد هاشمي|
دولت چهاردهم جدا از مسائل و مشكلاتي كه در فضاي داخلي اقتصاد با آن رو به رو شده و البته ميراثي كه از عملكرد دولت‌هاي گذشته دراختيار گرفته، در فضاي جهاني نيز با چالش‌ها و اما و اگرهايي رو به رو شده است. در منطقه خاورميانه تلاطم‌هايي وجود داشته كه براي سال‌هاي طولاني از آنها خبري نبوده و در سطح جهاني نيز در كنار مسائلي چون جنگ روسيه و اوكراين، بازگشت ترامپ خود به عاملي جدي براي تغييرات در فضاي اقتصادي بدل شده است.
هرچند در روزهاي گذشته ترامپ تلاش كرده برخلاف عملكرد خود در دور نخست رياست‌جمهوري، سياست‌هاي تازه را قدري دست به عصاتر رقم بزند اما در اين ترديدي وجود ندارد كه بسياري از كشورهاي دنيا در انتظار آن هستند تا ببينند دولت جديد امريكا چه ايده و روشي براي تعامل انتخاب خواهد كرد و به اين ترتيب سياست‌ها و ايده‌هاي كلان خود را در اين چارچوب جديد تنظيم كنند. همين موضوع باعث شده تا بازارهاي جهاني در حوزه‌هايي چون طلا و ارز تغييراتي را تجربه كند و طلاي جهاني براي مدتي نسبتا طولاني به ركوردشكني‌هاي خود ادامه دهد.
قيمت طلا روز (۲۴ ژانويه) در بازار جهاني افزايش يافت و در مسير چهارمين افزايش هفتگي متوالي قرار گرفت، زيرا عدم اطمينان در مورد برنامه‌هاي تجاري دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات‌متحده، منجر به ضعف دلار شد و تقاضا براي اين دارايي امن را افزايش داد. هر اونس طلا با ۰.۲درصد افزايش به ۲۷۶۰ دلار و ۴۰ سنت در هر اونس رسيد و تا اين هفته بيش از ۲ درصد افزايش يافت. معاملات آتي طلاي امريكا ۰.۱درصد افزايش يافت و به ۲۷۶۷ دلار و ۶۰ سنت رسيد. دلار امريكا پس از اظهارات ترامپ مبني بر كاهش فوري نرخ بهره درحالي كه هيچ شفافيتي در مورد تعرفه‌ها وجود نداشت، درحالي كه سرمايه‌گذاران منتظر اعلاميه‌هاي سياستي بانك‌هاي مركزي جهاني بودند، روز پنجشنبه كاهش يافت.
انتظار مي‌رود بانك مركزي ژاپن در پايان نشست دو روزه روز جمعه، نرخ بهره را افزايش دهد. تصميمات نرخ بهره فدرال رزرو امريكا و بانك مركزي اروپا به ترتيب براي چهارشنبه و پنجشنبه هفته آينده برنامه‌ريزي شده است. عدم اطمينان در مورد برنامه‌هاي تجاري ترامپ غالب شد زيرا او گفت كه تعرفه‌هاي واردات از كانادا، مكزيك، چين و اتحاديه اروپا ممكن است در اول فوريه اعلام شود. عدم شفافيت در مورد سياست‌هاي آينده باعث شده است كه فعالان بازار به سمت دارايي‌هاي امن مانند طلا براي محافظت در برابر نوسانات هجوم ببرند. طبق گزارش رويترز، در بازار ساير فلزات ارزشمند، هر اونس نقره با ۰.۱درصد افزايش به ۳۰.۴۷ دلار رسيد، پالاديوم با ۰.۲ درصد افزايش به ۹۹۳دلار و ۴۶ سنت رسيد و پلاتين ۰.۴درصد افزايش يافت و به ۹۴۵دلار و ۸۵ سنت رسيد.
اين كاهش ارزش دلار در حالي رقم خورده كه بسياري پيش از اين توقع داشتند كه با بازگشت ترامپ اين ارز ركوردهايي جديد را به ثبت برساند. در ايران نيز تحت تاثير همين شرايط دولت ضمن حفظ آمادگي خود براي واكنش نسبت به سياست‌هاي جديد، از ايده مذاكراتي كه بتواند منافع ملي ايران را تامين كند استقبال كرده است. وزير اقتصاد و دارايي گفت: ممكن است مسائل خارجي مشكلاتي را براي اقتصاد ايجاد كند اما قطعا عزت و شرف ملي را نمي‌شود در مقابل فشارهايي كه دشمنان وارد مي‌كنند، در نظر نگيريم. ما براي همه مشكلاتي كه ممكن است ايجاد شود، برنامه داريم. وي اقتصاد دريا محور را اولويت اول دولت براي توسعه دانست و تصريح كرد: اين اقتصاد براي رهبر معظم انقلاب، مسوولان نظام و رييس‌جمهور حائز اهميت است و چابهار و سواحل زيباي مكران هم در اولويت اين مجموعه قرار دارد. وزير امور اقتصادي و دارايي ادامه داد: بنابراين ما بدون توجه و توسعه به اين منطقه نمي‌توانيم به رشد اقتصادي كشور فكر كنيم، به همين علت توجه جدي دولت به اين موضوع معطوف شده و ما هم به عنوان مسوول در وزارت اقتصاد و باتوجه به مسووليت مناطق آزاد سعي بر پيگيري اين ايده و راهبرد نظام داريم. وي با اشاره به ارزش‌افزوده اين مناطق بيان كرد: اين مناطق به همراه سواحل شمال و جنوب از لحاظ برآورد غيرنفتي تنها ۲ درصد در حيطه ماست كه وضعيت خوبي نيست، در برخي كشورها ۳۰ تا ۴۰ درصد توليد ناخالص ملي آنها از اقتصاد دريا محور است كه كشور ما نيز مي‌تواند اين ۲ درصد را تا ۱۰ درصد با سرمايه‌گذاري و توجه جدي افزايش دهد.
همتي با بيان اينكه ناراحت‌كننده است وقتي شنيده شد كه صادرات مجدد از چابهار با عمر ۲۰ساله اين منطقه آزاد در مقايسه با سواحل جنوب خليج‌فارس صفر به ۱۰۰ است، عنوان كرد: در واقع اين موضوع نشان مي‌دهد كه تاكنون كار اساسي انجام نشده كه سياست دولت در اين راستا و براي حل اين موضوع طي خواهد شد. وي به تاكيدات روز گذشته رهبر معظم انقلاب درخصوص ميدان دادن و سرمايه‌گذاري بخش خصوصي اشاره كرد و افزود: بايد پذيرفت كه بخش خصوصي يكي از بازيگران اصلي توسعه است كه با ايجاد ارزش، توسعه پايدار را در كشور به وجود مي‌آورد و مي‌تواند ضمن شكل‌دادن به بازارها، فضاي كسب و كار را نيز توسعه دهد، بدون بخش خصوصي به اين موارد نخواهيم رسيد.
وي ادامه داد: توسعه فعاليت‌هاي اقتصادي و رشد اقتصادي در گرو فعاليت بخش خصوصي است كه با انگيزه‌ها، نوآوري و ابتكارات را ايجاد مي‌كند و اين موضوع را كل دنيا تجربه كرده است. بنابراين ما اين موضوع را به عنوان يك محور اساسي در مناطق آزاد مورد توجه قرار خواهيم داد تا به هدف اوليه مناطق آزاد كه محور صادراتي است و نه وارداتي محقق شود و بتواند براي مردم رشد و رفاه ايجاد كند و كشور را توسعه دهد. همتي با تقدير از زحمات حميرا ريگي مديرعامل قبلي منطقه آزاد چابهار؛ در خصوص علت اين تغيير مديريتي گفت: به‌هرحال تصميم دولت است كه جهت هماهنگي بيشتر تغييراتي در مديريت‌ها انجام دهد. نقدهاي من راجع به سياست‌هاست چرا كه سياست‌هاي ما بايد به نحوي باشد كه به نفع استان باشد. وي علت ساخت مناطق آزاد را آزادسازي از يك سري قيد و بندها عنوان كرد و دستور اين موضوع را داد تا در بخش مالياتي و بخش‌هاي ديگر به‌تدريج اين قيدوبندها رفع شوند و به هدف اوليه براي مناطق آزاد برسيم.
وزير امور اقتصادي و دارايي خطاب به مديرعامل جديد منطقه آزاد چابهار تاكيد كرد: من براي چابهار خيلي اميد دارم چرا كه اربابي (مديرعامل جديد منطقه آزاد چابهار) بلوچ است و اميد دارم كارهاي خوب و اساسي در اينجا انجام دهد و بر اين كار نيز آقاي رييس‌جمهور مصمم است. وي با اشاره به جلسه روز گذشته هيات دولت گفت: رييس‌جمهور به من تأكيد كردند تا در سفر به چابهار تمام موارد تاكيد شده توسط ايشان از جمله مدرسه‌سازي و مسائل بهداشت پيگيري شود.
همتي ادامه داد: رييس‌جمهور اكنون حامي اصلي توسعه مناطق آزاد است بنابراين برنامه توسعه، خاموش نخواهد شد، چون دايم در حال پيگيري است. وي با بيان اينكه موضوع سواحل مكران و چابهار و سيستان و بلوچستان براي آقاي پزشكيان اهميت دارد و چندين بار تاكيد كردند، افزود: بنابراين از نظر انگيزه و فرمان‌هاي حكومتي مشكلي براي پيشبرد كار نداريم و اين به همت مديران استاني برمي‌گردد. وزير امور اقتصادي و دارايي با اشاره به تحريم‌هاي ظالمانه و تحت‌فشار بودن كشور يادآور شد: شرايط سختي براي مردم ما به وجود آمده و رفاه مردم دچار آسيب شده است، اقتصاد كشور از نظر رشد اقتصادي دچار مشكلاتي شده ولي ما مي‌توانيم اقداماتي را براي حل مشكلات انجام دهيم. وي بيان كرد: خيلي به اين حرف‌ها گوش ندهيم كه با ورود ترامپ رييس‌جمهور امريكا چه اتفاقاتي قرار است براي كشور رخ دهد، ما براي همه اين موارد برنامه داريم.
همتي درباره حواشي كه بعد از گفت‌وگوي تلويزيوني او درباره نرخ طلا در فضاي مجازي ايجاد شد، گفت: بنده گفته‌ام كه الحمدلله واردات طلاي ما زياد شده و بالطبع ذخاير طلاي بانك مركزي در حال افزايش است، مجري از من پرسيد «ارزش طلا پايين نمي‌آيد» من گفتم: نه پايين نمياد؛ بنده روند جهاني طلا را مدنظر دارم يعني وقتي بانك مركزي ذخاير طلا را جمع مي‌كند، قدرت و ظرفيت خود را بالا مي‌برد اما مفهومش اين نيست كه قيمت طلا در داخل بالا مي‌رود. وي ادامه داد: همه بانك‌هاي مركزي طلا ذخيره مي‌كنند پس چيز طبيعي است و بر اساس انس جهاني ارزشمند است. وزير امور اقتصادي و دارايي تاكيد كرد: كساني تهمت مي‌زنند كه وزير اقتصاد مي‌خواهد سيگنال براي افزايش قيمت طلا دهد بدانند كه وقتي ذخاير بانك‌هاي مركزي زياد مي‌شود، پتانسيل پايين آمدن قيمت طلا زياد مي‌شود. وي تصريح كرد: به‌هرحال بايد بپذيريم كه عده‌اي مي‌خواهند التهابات ادامه پيدا كند و شرايط كشور نامطلوب شود اما مطمئن باشيد كه دولت براي همه اينها برنامه دارد و ما با برنامه، فعاليت‌هاي اقتصادي خود را پيش مي‌بريم.
در چنين فضايي، رصد دايم شرايط بازار ارز و طلا همچنان به عنوان اولويت مهم دولت باقي مانده است هرچند به نظر مي‌رسد كه بازار طلا هنوز تحت تاثير تحولات جهاني قرار دارد. رييس اتحاديه طلا و جواهر تهران ضمن اشاره به افزايش قيمت طلا در بازار جهاني و نوسانات افزايشي نرخ ارز در داخل و دست به دست هم دادن اين عوامل براي ركوردشكني سكه و طلا در افزايش قيمت هفتگي پيشنهاد داد كه با ورود بانك مركزي، نرخ ارز را كنترل كنيم. نادر بذرافشان در رابطه با وضعيت يك هفته اخير بازار سكه و طلا، اظهار كرد: در طول هفته‌اي كه گذشت از شنبه تا روز (جمعه) افزايش نسبتا بالايي در قيمت اونس جهاني طلا را داشتيم و در مجموع ۷۰ دلار افزايش را شاهد بوديم كه در آخرين قيمت به ۲۷۷۳ دلار رسيد. رييس اتحاديه طلا و جواهر تهران، ادامه داد: در بازارهاي داخلي نيز با توجه افزايش اونس جهاني و نوسانات افزايشي بازار ارز، روند افزايشي قيمت طلا و سكه داشتيم و سكه و طلا، كانال‌هاي جديد قيمتي را تجربه كرد. وي افزود: در مجموع هر گرم طلاي ۱۸ با ۲۴۵ هزار تومان افزايش در آخرين قيمت، به پنج ميليون و ۵۰۰ هزار تومان رسيد. سكه تمام طرح جديد با چهار ميليون و ١٠٠ هزار تومان افزايش در آخرين معاملات بازار روز پنجشنبه، ۶۰ ميليون و ۳۰۰ هزار تومان قيمت داشت. سكه تمام طرح قديم با سه ميليون و ۵۰۰ هزار تومان افزايش ۵۷ ميليون و ۴۰۰ هزار تومان، نيم سكه با يك ميليون و ۴٠٠ هزار تومان افزايش آخرين قيمت ٣٢ ميليون و ۶٠٠ هزار تومان، ربع سكه با يك ميليون و ۵۰ هزار تومان افزايش ۱۸ ميليون و ۴۵۰ هزار و سكه‌هاي يك گرمي بانك مركزي هم با ۷۰۰ هزار تومان افزايش ۹ ميليون و ۴۰۰ هزار تومان در پايان هفته قيمت داشت.
بذرافشان در رابطه با آخرين وضعيت حباب سكه در بازار نيز گفت: حباب سكه نيز اين هفته، حدود يك ميليون و ٣٠٠ هزار تومان افزايش داشت. در حال حاضر هر قطعه سكه شش ميليون و ۵۰۰ هزار تومان در بازارهاي داخلي داراي حباب است. رييس اتحاديه طلا و جواهر تهران در تشريح وضعيت بازار و چرايي اين افزايش قابل توجه قيمت‌ها، اظهار كرد: همانطور كه تحليلگران جهاني طي چند روز اخير تحليل داشته‌اند، روند آينده اونس جهاني و قيمت طلا روند صعودي قابل توجهي داشته است؛ در هفته آينده و هفته‌ها و ماه‌هاي آينده، در صورتيكه شرايط بازار جهاني به همين روال باشد، دنيا پيش‌بيني مي‌كند كه اونس جهاني طلا به كانال ۳۰۰۰ دلار هم برسد. در اين شرايط، بالطبع، بازارهاي داخلي كشورها هم تحت تاثير افزايش قيمت جهاني قرار خواهد گرفت. به گفته وي قيمت‌ها در بازارهاي داخلي كشورها هم تحت تاثير اين شرايط بازار جهاني، افزايش پيدا مي‌كند. اما بايد ديد در هفته‌ها و ماه‌هاي آينده بازار جهاني به كدام سمت و سوءاستفاده خواهد رفت. اين روند افزايشي همچون اين هفته‌اي كه ۷۰ دلار به‌صورت تدريجي افزايش داشتيم افزايش خواهيم داشت يا ممكن است نوسانات كمتري داشته باشيم؛ اما در مجموع چون تحليل و آينده طلا را در سطح دنيا، در افزايش اونس جهاني مي‌بينند، اين اتفاق بيفتد، بازارهاي داخلي كشور هم متاثر از آن افزايش، قطعا افزايش قيمت‌ها را تجربه خواهند كرد.
بذرافشان تصريح كرد: شرايط فعلي بازار سكه و طلاي داخلي درحالي است كه شرايط تقاضا در بازار تغييري نداشته و بازار همان روال عادي خود را طي مي‌كند؛ متاسفانه اين افزايش قيمت‌ها در طول سال جاري منجر به تشديد قابل توجه ركود بازار شده كه باعث شده كاهش تقاضا به تدريج رقم بخورد، اوج تجربه تلخ آن هم روز ولادت حضرت فاطمه (س) و روز مادر بود كه تقاضا در بازار وجود نداشت. اين‌تكرار سبب شده به‌ويژه واحدهاي توليدي صنعت طلا دچار مشكلاتي شوند. وي در پاسخ به اينكه پيشنهاد به دولت و بانك مركزي در اين شرايط براي كنترل بازار، چه مي‌تواند باشد، گفت: پيشنهادي كه مي‌توانيم داشته باشيم اين است كه مقداري با ورود بانك مركزي، نرخ ارز را كنترل كنيم؛ بانك مركزي بايد بتواند مقداري نقش محوري در رابطه با كنترل ارز داشته باشد.
به اين ترتيب در اين ترديدي وجود ندارد كه همزمان با رصد و آمادگي براي تحولات جهاني، بايد راهبرد ثبات در بازار داخلي را نيز به عنوان يك اولويت مهم دنبال كرد و در چنين مسيري يكي از دشوارترين ماموريت‌هاي اقتصادي دولت چهاردهم رقم خواهد خورد.