ترامپ: ديپ‌سيك، زنگ هشدار براي شركت‌هاي فناوري امريكا است

رييس‌جمهور امريكا، دونالد ترامپ، ظهور شركت چيني ديپ‌سيك (DeepSeek) را «زنگ هشدار» براي صنعت فناوري ايالات متحده توصيف كرد. مدل هوش مصنوعي اين شركت كه تكان‌هاي شديدي در بازار وال‌استريت ايجاد كرده، نگراني‌هايي درباره آينده تسلط امريكا بر هوش مصنوعي برانگيخته است. سهام شركت‌هاي بزرگ فناوري مانند انويديا به‌شدت افت كرد و اين غول تراشه‌سازي نزديك به ۶۰۰ ميليارد دلار از ارزش بازار خود را از دست داد. آنچه صنعت را متحير كرده، ادعاي ديپ‌سيك است كه مدل R1 خود را با هزينه‌اي بسيار كمتر از رقبا توسعه داده است. اين موضوع پرسش‌هايي درباره آينده تسلط امريكا بر هوش مصنوعي و مقياس سرمايه‌گذاري‌هاي برنامه‌ريزي‌شده شركت‌هاي امريكايي مطرح كرده است.

تحول هوش مصنوعي DeepSeek در بازار سرمايه و فناوري

ديپ‌سيك تنها يك هفته پس از عرضه، به پر دانلودترين اپليكيشن رايگان در امريكا تبديل شد.

ترامپ در واكنش به اين خبر، پيشرفت‌هاي اخير در صنعت هوش مصنوعي چين را براي توسعه روش‌هاي هوش مصنوعي سريع‌تر و ارزان‌تر در امريكا مثبت مي‌داند و همچنين بر اهميت «رقابت براي پيروزي» تأكيد مي‌كند. او در مصاحبه‌اي در هواپيماي رياست‌جمهوري بيان كرد: «اگر بتوانيد با هزينه كمتر و كارايي مشابه اين كار را انجام دهيد، فكر مي‌كنم اين براي ما اتفاق بهتري است». او همچنين تأكيد كرد كه نگران اين پيشرفت نيست و امريكا همچنان در اين حوزه پيشرو خواهد بود. ديپ‌سيك از مدل متن‌باز DeepSeek-V3 استفاده مي‌كند. محققان اين شركت مدعي هستند كه اين مدل با هزينه‌اي حدود ۶ ميليون دلار آموزش داده شده است؛ رقمي كه بسيار كمتر از ميلياردها دلاري است كه رقبا خرج كرده‌اند. البته اين ادعا از سوي برخي متخصصان هوش مصنوعي به چالش كشيده شده است. ظهور ديپ‌سيك در حالي اتفاق مي‌افتد كه امريكا فروش فناوري‌هاي پيشرفته تراشه كه نيروي محرك هوش مصنوعي هستند را به چين محدود كرده است. با وجود اين محدوديت‌ها، توسعه‌دهندگان هوش مصنوعي چيني با اشتراك‌گذاري دانش و آزمايش روش‌هاي جديد، مدل‌هايي ايجاد كرده‌اند كه به قدرت پردازش كمتري نياز دارند. اين پيشرفت باعث شده هزينه توسعه مدل‌هاي هوش مصنوعي بسيار كمتر از آنچه تصور مي‌شد، باشد و اين موضوع مي‌تواند صنعت هوش مصنوعي را دگرگون كند.

افت سهام در آسيا و تأثير ديپ‌سيك بر بازارهاي جهاني

در اين دوره، سهام شركت‌هاي هوش مصنوعي ژاپني مانند Advantest، Softbank و Tokyo Electron كاهش قابل توجهي داشت و باعث شد شاخص نيكي ۲۲۵، يكي از مهم‌ترين شاخص‌هاي بازار بورس ژاپن، حدود يك درصد افت كند.‌ در همين حال، بازارهاي مالي برخي كشورهاي آسيايي به دليل تعطيلات سال نو اين منطقه بسته بودند. بازارهاي مالي چين از روز سه‌شنبه تعطيل شدند و تا ۵ فوريه بازگشايي نخواهند شد. همچنين بورس‌هاي تايوان و كره جنوبي، كه هر دو از توليدكنندگان بزرگ تراشه در جهان هستند، در اين بازه زماني تعطيل هستند. ديپ‌سيك R1 كه در ابتداي ماه جاري معرفي شد، توانايي خود را با عملكردي مشابه يكي از مدل‌هاي پيشرفته OpenAI در حوزه‌هايي مانند رياضيات، كدنويسي و استدلال زبان طبيعي نشان داد. اين مدل به دليل توانمندي‌ها و هزينه پايين خود مورد توجه قرار گرفت. اين فناوري توسط شخصيت‌هاي برجسته‌اي مانند سم آلتمن، مديرعامل OpenAI، تحسين شد. آلتمن اين مدل را با توجه به قيمت مناسب آن «تأثيرگذار» توصيف كرد، اما تأكيد كرد كه OpenAI در آينده مدل‌هاي بهتري ارايه خواهد داد. مارينا ژانگ، استاد دانشگاه فناوري سيدني و متخصص صنايع پيشرفته چين، گفت: «توانايي ديپ‌سيك در رقابت با مدل‌هاي امريكايي، علي‌رغم دسترسي محدود به سخت‌افزارهاي پيشرفته، نشان مي‌دهد كه نوآوري در نرم‌افزار و بهينه‌سازي داده مي‌تواند جاي خالي سخت‌افزارهاي پيشرفته را پر كند.» آيون استويكا، بنيان‌گذار و رييس اجرايي شركت هوش مصنوعي Databricks، نيز گفت كه هزينه پايين ديپ‌سيك مي‌تواند شركت‌هاي بيشتري را به استفاده از هوش مصنوعي در كسب‌وكارهايشان ترغيب كند. او افزود: «اگر اين اتفاق بيفتد، كاهش هزينه‌ها مي‌تواند سرعت پيشرفت هوش مصنوعي را افزايش دهد و در نتيجه، بازار سريع‌تر گسترش پيدا كند و ارزش آن بيشتر شود.» ديپ‌سيك ادعا كرده است كه مدل آن مي‌تواند با دو هزار تراشه تخصصي آموزش داده شود، در حالي كه مدل‌هاي پيشرو به حدود ۱۶ هزار تراشه نياز دارند. با اين حال، برخي اين ادعا را زير سوال برده‌اند. ايلان ماسك، از جمله افرادي است كه به اين موضوع شك دارد. او در واكنش به پستي كه مدعي بود ديپ‌سيك در واقع از ۵۰,۰۰۰ تراشه انويديا استفاده مي‌كند (كه صادرات آن به چين ممنوع شده است) گفت: «كاملاً بديهي است.»

رقابت بين امريكا و چين در ميدان نبرد AI

چين با پروژه‌هايي مانند DeepSeek به دنبال ايجاد نظمي نوين است كه در آن داده‌ها، هوش مصنوعي و فناوري به محور اصلي تصميم‌گيري و حكمراني تبديل شوند. اين فناوري‌ها نه‌تنها بهره‌وري را افزايش مي‌دهند، بلكه امكان كنترل دقيق‌تر جوامع را نيز فراهم مي‌كنند. از اين ديدگاه، هوش مصنوعي به ابزاري براي مشروعيت‌بخشي ايدئولوژيك و تثبيت نفوذ ژئوپليتيكي چين تبديل شده است. در مقابل، امريكا، به عنوان مهد فناوري مدرن و ميراث‌دار عصر روشنگري، تلاش مي‌كند تا اين نظم جديد را به چالش بكشد و آزادي‌هاي فردي و خلاقيت غيرمتمركز را به عنوان ارزش‌هاي اساسي خود حفظ كند. رقابت در حوزه هوش مصنوعي بازتابي از دو جهان‌بيني متضاد است: مدرنيته كنترلي چين در برابر مدرنيته آزاد امريكا. در اين نبرد، هوش مصنوعي ديگر فقط يك ابزار نيست؛ بلكه نمادي از رقابت براي تعريف آينده است. اين سوال مطرح مي‌شود كه آيا آينده جهاني متمركز و داده‌محور خواهد بود يا انعطاف‌پذير و متكي بر تنوع انساني؟ پاسخ به اين پرسش، شكل‌دهنده مسير تمدن ما خواهد بود.