دانش‌آموزان، نسلي با تاب‌آوري شكننده
عليرضا كاظمي؛ وزير آموزش و پرورش، اخيرا در جلسه «نظام مراقبت از دانش‌آموزان در برابر آسيب‌هاي اجتماعي»، خودكشي را به عنوان مهم‌ترين آسيب اجتماعي در ميان دانش‌آموزان معرفي و بر كاهش چشمگير «تاب‌آوري» در اين نسل تأكيد كرد.
عليرضا كاظمي؛ وزير آموزش و پرورش، اخيرا در جلسه «نظام مراقبت از دانش‌آموزان در برابر آسيب‌هاي اجتماعي»، خودكشي را به عنوان مهم‌ترين آسيب اجتماعي در ميان دانش‌آموزان معرفي و بر كاهش چشمگير «تاب‌آوري» در اين نسل تأكيد كرد. او با بيان اينكه «اگر به دانش‌آموزان گفته شود بالاي چشمت ابروست، ممكن است مدرسه را رها كنند »، ضرورت توجيه مديران مدارس و پرهيز از برخوردهاي ناهنجار با دانش‌آموزان را يادآور شد. وزير آموزش و پرورش همچنين بر لزوم افزايش صبر و تحمل كادر آموزشي و خودداري از برخوردهاي تند به دليل انجام ندادن تكاليف تأكيد كرد و افزود: «اين دانش‌آموزان تاب‌آوري پاييني دارند و ما بايد برخوردمان را با آنها تنظيم كنيم.»
برخي از صاحب‌نظران معتقدند كه نسل جديد دانش‌آموزان به دلايل گوناگون، واكنش‌هاي شديدتري در برابر فشارها و مشكلات نشان مي‌دهند كه از جمله آنها مي‌توان به ترك تحصيل، قهر از مدرسه و حتي خودكشي اشاره كرد. اين موضوع نشان مي‌دهد كه روش‌هاي سنتي تربيتي و آموزشي ديگر پاسخگوي نيازهاي اين نسل نيست و نيازمند بازنگري و اصلاح است.رفتارهايي مانند تحقير، توهين و سخت‌گيري‌هاي غيرمنطقي از سوي معلمان، مديران و معاونان، مي‌تواند به كاهش اعتماد به نفس و در نتيجه، كاهش تاب‌آوري دانش‌آموزان منجر شود.
تاب آوري كاهش يافته اما...
مهدي حكم آبادي دكتراي روانشناسي تربيتي درباره كاهش تاب آوري دانش‌آموزان به تسنيم گفت: درست است تاب‌آوري كاهش يافته، اما اين تعبير كه «تا به دانش‌آموز مي‌گوييم بالاي چشم ابرو است، مدرسه را رها مي‌كند» درست نيست. كاهش تاب‌آوري ممكن است يكي از عوامل باشد، اما به‌تنهايي دليل اصلي نيست.
تبعات كاهش تاب‌آوري
او افزود: رفتار مديران، معاونان و معلمان در مدارس نقش مهمي در ايجاد تاب‌آوري در دانش‌آموزان دارد. وزير آموزش و پرورش نيز به‌درستي به اين موضوع اشاره كرده است. تاب‌آوري به معناي غلبه بر مشكلات است، اما كاهش آن مي‌تواند منجر به بروز رفتارهايي خاص در دانش‌آموزان شود.
كاهش تاب‌آوري نيازمند مطالعات پژوهشي
اين روانشناس تربيتي با اشاره به اينكه با وجود نبود جامعه آماري دقيق و پژوهش‌هاي علمي در اين زمينه، مي‌توان گفت كه در ميان جامعه 16 ميليوني دانش‌آموزان، احتمالا ميزان تاب‌آوري برخي از آنها كاهش يافته است اما اين موضوع نيازمند بررسي و پژوهش‌هاي جامع است، گفت: آموزش و پرورش بايد در اين زمينه سرمايه‌گذاري كند و پژوهش‌هاي علمي را در دستور كار قرار دهد. وقتي وزير آموزش و پرورش درباره كاهش تاب‌آوري به عنوان يك آسيب اجتماعي صحبت مي‌كند، دستگاه‌هاي ذي‌ربط بايد با انجام مطالعات پژوهشي، وضعيت واقعي تاب‌آوري دانش‌آموزان را مشخص كنند.
حكم‌آبادي ادامه داد: اين پژوهش‌ها بايد پاسخگوي پرسش‌هاي اساسي باشند؛ آيا تاب‌آوري دانش‌آموزان واقعا كاهش يافته است؟ آيا اين كاهش در مقايسه با نسل‌هاي گذشته چشمگير است؟ چه عواملي در كاهش يا افزايش تاب‌آوري دانش‌آموزان تاثيرگذار بوده‌اند؟ نتايج اين پژوهش‌ها مي‌تواند مبناي برنامه‌ريزي و اقدامات عملي براي بهبود تاب‌آوري دانش‌آموزان و رفع اين چالش باشد.
رفتارهاي مدارس در كاهش تاب‌آوري
او ادامه داد: كاهش تاب‌آوري دلايل عميقي دارد كه از خانواده آغاز و به مدرسه و اجتماع ختم مي‌شود. مشكلات اقتصادي، اختلافات خانوادگي و رفتار نامناسب معلمان در مدارس از عوامل مهم هستند. به عنوان مثال، دانش‌آموزي كه شب قبل شاهد دعواي والدين به‌دليل مشكلات مالي بوده، ممكن است دچار استرس شود و نتواند تكاليفش را انجام دهد. چنين دانش‌آموزي در مدرسه با معلمي عصباني مواجه مي‌شود كه به‌جاي حمايت، او را تحقير مي‌كند. اين شرايط تحمل دانش‌آموز را كاهش مي‌دهد و باعث پرخاشگري يا خشونت مي‌شود.
اين روانشناس تربيتي بيان كرد: معتقدم نبايد صرفا دانش‌آموز را مقصر دانست و كاهش تاب‌آوري او را علت اصلي واكنش‌ها يا قهر سريع تلقي كرد. بلكه ضروري است دلايل اين موضوع به‌طور عميق بررسي شود تا ريشه‌هاي واقعي آن شناسايي و براي رفع آنها برنامه‌ريزي شود. وزارت آموزش و پرورش بايد پژوهش‌هايي جامع در زمينه تاب‌آوري انجام دهد و مشخص كند كه چگونه مي‌توان اين مهارت را در دانش‌آموزان تقويت كرد. مهارت‌هاي حل مساله، خودآگاهي و مديريت استرس بايد از طريق مشاوران و مددكاران به دانش‌آموزان آموزش داده شود.
موضوع تاب‌آوري دانش‌آموزان بايد به‌طور جدي بررسي شود
حكم‌آبادي متذكر شد: افرادي كه در حوزه علوم تربيتي در مدارس فعاليت مي‌كنند، اگر نگاه تربيتي مثبت داشته باشند، بايد پس از صحبت‌هاي وزير آموزش و پرورش، اين موضوع را به‌طور جدي بررسي كنند. پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش و ساير نهادهاي مرتبط بايد اقداماتي براي افزايش تاب‌آوري دانش‌آموزان طراحي كنند.
او افزود: اين اقدامات مي‌تواند شامل آموزش مهارت‌هاي خودآگاهي و حل مساله از طريق مشاوران و مددكاران باشد. بايد به دانش‌آموزان ياد داد كه مي‌توانند با غلبه بر مشكلات، آينده‌اي موفق داشته باشند و به اهداف بزرگي مانند ورود به رشته‌ها و دانشگاه‌هاي برتر دست يابند. چنين آموزش‌هايي مي‌توانند تاثير مثبتي بر تاب‌آوري و اعتماد به نفس دانش‌آموزان داشته باشند.
اين روانشناس تربيتي بيان كرد: معلمان نيز مي‌توانند نقش مهمي ايفا كنند. آنها بايد ضمن شناسايي دانش‌آموزان داراي مشكلات، اين موارد را به مشاوران و مددكاران ارجاع دهند. همچنين، آموزش مديريت استرس و تقويت اعتماد به نفس و عزت نفس در دانش‌آموزان ضروري است.
او گفت: متأسفانه، حوزه پرورشي در مدارس اين مسائل را رها كرده است. در حالي كه بايد برنامه‌هايي براي افزايش تاب‌آوري، مديريت استرس و حل مساله طراحي شود. استفاده از پرسشنامه‌ها براي ارزيابي وضعيت تاب‌آوري دانش‌آموزان و شناخت بهتر مشكلات آنها مي‌تواند يكي از راهكارها باشد.اگر اين اقدامات انجام نشود، كاهش تاب‌آوري مي‌تواند در آينده به نافرماني‌هاي اجتماعي منجر شود. برنامه‌ريزي دقيق و توجه جدي به اين موضوع از سوي آموزش و پرورش ضروري است.