چت‌جي‌پي‌تي و ديپ‌سيك در دو كفه ترازو

هوش مصنوعي جديد چيني، ديپ‌سيك (DeepSeek)، به سرعت جايگاه خود را در عرصه جهاني پيدا كرده و هم‌اكنون در رقابت با پيشرفته‌ترين مدل‌هاي شركت اوپن‌اي‌آي قرار دارد. اين هوش مصنوعي كه به زبان فارسي نيز پشتيباني مي‌كند، در حالي كه هزينه‌هاي كمتري نسبت به رقباي امريكايي دارد، آنطور كه رسانه‌ها در روزهاي گذشته به آن اشاره كرده‌اند، با مشكلاتي جدي در زمينه سانسور مواجه است.

چت‌جي‌پي‌تي و ديپ‌سيك دو سيستم پيشرفته هوش مصنوعي در حوزه پردازش زبان طبيعي هستند كه در سال‌هاي اخير توانسته‌اند توجه زيادي را به خود جلب كنند. چت‌جي‌پي‌تي، ساخته‌شده توسط شركت اوپن‌اي‌آي (OpenAI)، يكي از معروف‌ترين و پيشرفته‌ترين مدل‌هاي هوش مصنوعي در جهان است كه به‌ويژه در زمينه مكالمات طبيعي و توليد محتوا مورد استفاده قرار مي‌گيرد. اين ابزار، با استفاده از الگوريتم‌هاي يادگيري عميق، قادر به درك و توليد متن به صورتي مشابه با انسان است و مي‌تواند پاسخ‌هايي منطقي و متنوع در برابر سوالات مختلف ارايه دهد. چت‌جي‌پي‌تي نه تنها در مكالمات متني، بلكه در نوشتن مقالات، كدنويسي، ترجمه زبان‌ها و تحليل داده‌ها نيز عملكرد قابل‌توجهي دارد و در حال حاضر يكي از پيشگامان صنعت هوش مصنوعي محسوب مي‌شود. در سوي ديگر، ديپ‌سيك (DeepSeek) هوش مصنوعي جديدي است كه توسط يك استارت‌آپ چيني ساخته شده و به سرعت توانسته است خود را در رقابت با مدل‌هاي پيشرفته غربي قرار دهد. اين مدل هوش مصنوعي، كه به‌ويژه در چين و برخي ديگر از كشورهاي آسيا محبوبيت يافته است، با كمترين هزينه نسبت به مدل‌هاي مشابه، قابليت‌هايي مشابه به چت‌جي‌پي‌تي ارايه مي‌دهد. ديپ‌سيك از زبان‌هاي مختلف از جمله زبان فارسي پشتيباني مي‌كند و به‌ويژه به دليل هزينه‌هاي پايين‌تر در مقايسه با رقباي خود، توجه زيادي را در صنعت هوش مصنوعي جلب كرده است. با اين حال، يكي از چالش‌هاي اصلي اين هوش مصنوعي، سانسور محتواي سياسي و اجتماعي است كه باعث شده تا برخي از مباحث حساس، به ويژه در زبان‌هاي خاص، توسط ديپ‌سيك مسكوت بماند يا پاسخي به آنها داده نشود.

سانسور مباحث سياسي چين در ديپ‌سيك

ديپ‌سيك حالا براساس بنچ‌مارك‌هاي مختلف حالا در يك قدمي پيشرفته‌ترين مدل‌هاي شركت اوپن‌اي‌آي، پيشتاز هوش مصنوعي جهان و استارت‌آپ ۱۵۰ ميليارد دلاري امريكا، قرار مي‌گيرد و ادعا مي‌كند كه تنها با كسري از مخارج شركت‌هاي امريكايي به چنين هدفي دست پيدا كرده است. اين ابزار كه از زبان فارسي هم پشتيباني مي‌كند و امكان استفاده را براي كاربران كشور ما نيز، بدون ابزاري براي دور زدن تحريم، فراهم كرده است اما علي‌رغم عملكرد خيره‌كننده با مشكلاتي از لحاظ سانسور همراه است. تقريبا تمام خبرگزاري‌هاي انگليسي زبان به بحث سانسور در هوش مصنوعي چيني اشاره كرده‌اند. نيويورك تايمز مي‌گويد اين ابزارها حتي به اين سوال كه شي‌جين‌پينگ چيست هم پاسخ نمي‌دهد، مقاله‌اي از مجله فوربز نشان مي‌دهد كه ديپ‌سيك سوالات مختلف از جمله درمورد اعتراضات و سركوب اويغور‌ها و ماجراي اعتراضات ميدان تيان‌آن‌من را بي‌جواب مي‌گذارد و از ارايه پاسخ طفره مي‌‌رود. با اين حال چت‌بات چيني به نظر در پاسخ به سوالات مشابه درمورد شخصيت‌هاي خارجي مثل جو بايدن، رييس‌جمهور پيشين امريكا، يا دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا، دست باز‌تري دارد. فوربز مي‌گويد ديپ‌سيك در پاسخ به سوالاتي پيرامون انتقادات موجود درمورد بايدن يا ترامپ، جوابي ۵۰۰ كلمه‌اي در اختيار آنها گذاشته است و حتي به انتقادات مطرح شده در مورد ضعف بايدن در برابر چين اشاره كرده است. در برخي موارد حتي مدل‌ استدلال‌محور اين شركت تا مراحل پاياني ارايه يك پاسخ و نگارش آن پيش مي‌رود اما درست پيش از پايان، تمام پاسخ خود را لغو كرده و مي‌گويد بياييد درمورد چيز ديگري صحبت كنيم. اما با وجود گزارش منابع انگليسي زبان درمورد سانسور كامل برخي از مباحث در زبان انگليسي، بررسي‌هاي پيوست نشان مي‌دهد كه اين هوش مصنوعي رويكرد متفاوتي نسبت به زبان فارسي دارد.

وضعيت متفاوت در زبان فارسي

هوش مصنوعي ديپ‌سيك به وضوح دست باز‌تري در زبان فارسي دارد و به سوالات متعددي پاسخ مي‌دهد. براي مثال نه تنها برخلاف زبان انگليسي در پاسخ به سوال شي جين پينگ كيست با خطا مواجه نمي‌شويد، بلكه اين چت‌بات حتي به سوال ديگر ما درمورد انتقادات موجود از رييس‌جمهور چين نيز با عناويني مثل فساد و نابرابري اقتصادي پاسخ داد. اما به نظر مي‌رسد كه لحن و نحوه پاسخگويي اين چت‌بات همچنان در رابطه با شخصيت‌هاي چيني و موضوعات حساس اين كشور متفاوت از نسخه‌هاي غربي است. برخي از كاربران اشاره كرده‌اند كه پاسخ‌هاي اين هوش مصنوعي گاه در مسائل حساس تا حدي با واقعيت ماجرا فاصله دارد. براي مثال چت‌بات چيني در پاسخ به سوال «در سال ۲۰۲۲ براي هو جينتائو چه اتفاقي افتاد؟» مي‌گويد جينتائو به‌طور غيرمنتظره‌اي از سالن خارج شد و با اينكه به گمانه‌زني تحليلگران در مورد علت اين ماجرا اشاره مي‌كند اما هيچ اشاره‌اي به‌حضور ماموران امنيتي و اجبار به خروج از اين جلسه نمي‌كند. اين در حالي است كه ChatGPT، چت‌بات ساخته شركت اوپن‌اي‌آي، در پاسخي متفاوت به «اخراج» به جاي خروج غيرمنتظره اشاره مي‌كند و حتي به تصاوير منتشر شده از اين واقع ارجاع مي‌دهد كه در آن «ماموران امنيتي به سمت هو جينتائو آمدند و او را مجبور كردند از صندلي خود بلند شود.» همچنين ديپ‌سيك به نظر پاسخ كامل‌تري در معرفي رييس‌جمهور امريكا در مقايسه با رييس‌جمهور چين ارايه مي‌كند. ديپ‌سيك در پاسخ به سوال «دونالد ترامپ كيست؟» حدود سه پاراگراف درمورد او و پيشينه تلويزيوني رييس‌جمهور امريكا توضيح مي‌دهد و به جنجال‌هاي مهاجرتي و خروج از توافق اقليمي پاريس اشاره مي‌كند. اما در پاسخ به سوال «شي جين‌پينگ كيست؟»، ، تنها به يك پاراگراف بسنده مي‌كند و در اين پاسخ كوتاه هم پس از اشاره تاريخ آغاز رياست‌جمهوري او، نكات مثبت و نقش مهم او در پيشبرد سياست‌هاي داخلي و بين‌المللي و توسعه اقتصادي چين را توضيح مي‌دهد. نيويورك تايمز مي‌گويد توسعه‌دهندگان اين هوش مصنوعي حالا در تلاشند تا به انتقادات نسبت به‌سانسور محتوايي پاسخ دهند و با يك سري تغييرات دسترسي آزاد‌تري را براي كاربران فراهم كنند اما هنوز تغيير بزرگي در اين زمينه، به ويژه در زبان انگليسي، گزارش نشده است.

اوپن‌اي‌آي مي‌گويد ديپ‌سيك

از هوش مصنوعي اين شركت براي آموزش مدل خود استفاده كرده است

در اين ميان سازنده ChatGPT‌ مي‌گويد به شواهدي دست يافته است كه نشان مي‌دهد استارت‌آپ چيني ديپ‌سيك (DeepSeek) با خريد API مدل‌هاي اختصاصي اوپن‌اي‌آي، از هوش مصنوعي ساخته اين شركت امريكايي با وجود نقض قوانين دارايي ذهني، براي آموزش مدل متن‌باز خود استفاده كرده است. شركت امريكايي مي‌گويد به شواهدي مبني بر «distillation» يا «تقطير دانش» دست پيدا كرده است كه به نظر مربوط به استارت‌آپ چيني ديپ‌سيك است. تقطير دانش ترفندي در حوزه يادگيري ماشيني است كه با استفاده از آن از خروجي مدل‌هاي بزرگ‌تر و توانمندتر براي بهبود عملكرد و تقويت مدل‌هاي كوچك‌تر استفاده مي‌شود تا با هزينه بسيار پايين به نتايجي مشابه در وظايف خاص دست پيدا كنند. البته كه اين ترفند به وفور در صنعت هوش مصنوعي استفاده مي‌شود اما ديپ‌سيك احتمالا از اين ترفند براي ساخت رقيب اوپن‌اي‌آي استفاده كرده است كه ناقض شروط خدمت‌رساني اوپن‌اي‌آي است. فردي مطلع به شركت امريكايي به فايننشال تايمز مي‌گويد: «مساله زماني است كه شما [آن را از پلتفرم خارج و] از آن براي ساخت مدل خودتان براي اهداف خودتان استفاده مي‌كنيد.» براساس شروط استفاده از خدمات اوپن‌اي‌آي، كاربران نمي‌توانند از اين خدمات براي «نسخه‌برداري» استفاده كنند يا «خروجي را براي توسعه مدل‌هايي به كار گيرند كه با اوپن‌اي‌آي رقابت كند.» مدل استدلال محور R1 شركت ديپ‌سيك كه به تازگي روانه بازار شد بسياري از فعالان صنعت و كاربران را شگفت زده كرد. اين مدل با سرمايه محدود، عملكرد قابل قياس با مدل‌هاي پيشتاز امريكايي ارايه مي‌كند. عرضه اين هوش مصنوعي در چند روز اخير باعث شد تا بسياري از سرمايه‌گذاران در مورد اهميت زيرساخت هوش مصنوعي و ميزان سرمايه‌گذاري در اين صنعت تجديدنظر كنند و ارزش سهام شركت‌هاي بزرگ فناوري از جمله انويديا، ارايه‌دهنده پردازنده‌هاي پيشرفته هوش مصنوعي، ريزش سنگيني را متحمل شد. اوپن‌اي‌آي و مايكروسافت، شريك و حامي بزرگ استارت‌آپ هوش مصنوعي، معتقدند كه ديپ‌سيك سال گذشته از رابط برنامه‌نويسي (API) اوپن‌اي‌آي استفاده كرده است و حالا به نقل از افراد مطلع، حساب‌هاي كاربري مشكوك به دليل نقض شرايط استفاده از خدمات مسدود شده‌اند. پيش از اعلام اوپن‌اي‌آي و مايكروسافت، ديويد ساكس، سزار رمزارزي دولت دونالد ترامپ، نيز اعلام كرده بود كه به نظر يك سرقت دارايي ذهني (IP) را توسط ديپ‌سيك شاهد هستيم. ساكس در مصاحبه با شبكه خبري فاكس‌نيوز گفت: «در هوش مصنوعي ترفندي به نام تقطير دانش وجود دارد… وقتي كه يك مدل از مدل ديگري ياد مي‌گيرد [و] به نوعي دانش را از مدل والد بيرون مي‌كشد.» او مي‌گويد شواهد زيادي وجود دارد كه نشان مي‌دهد ديپ‌سيك دانش مدل‌هاي اوپن‌اي‌آي را استخراج كرده است و به نظر نمي‌رسد كه اوپن‌اي‌آي از اين مساله راضي باشد. ديپ‌سيك مي‌گويد تنها ۲۰۴۸ پردازنده انويديا H800 را با تنها ۵.۶ ميليون دلار هزينه براي آموزش مدل V3 با ۶۷۱ ميليارد پارامتر استفاده كرده است كه تنها كسري از سرمايه‌گذاري شركت‌هايي مثل اوپن‌اي‌آي و گوگل براي آموزش مدل‌هاي مشابه است. برخي از متخصصان مي‌گويند پاسخ‌هاي اين مدل هوش مصنوعي نشان مي‌دهد كه براساس خروجي4- GPT از اوپن‌اي‌آي آموزش ديده است. فعالان صنعتي امريكا مي‌گويند استفاده از خروجي شركت‌هاي بزرگي مثل اوپن‌اي‌آي يك رويه رايج صنعتي براي آزمايشگاه‌هاي هوش مصنوعي چين و امريكا است و آنها در عوض افرادي را براي انساني‌تر كردن پاسخ‌ها استخدام مي‌كنند. با اين حال چنين وضعيتي نشان مي‌دهد كه شركت‌هاي هوش مصنوعي به سختي مي‌توانند از پيشتازي فناورانه خود محافظت كنند. اوپن‌اي‌آي طي بيانيه‌اي در اين باره گفت: «ما مي‌دانيم كه شركت‌هاي مستقر [در چين] و ديگران دايم در حال تقطير مدل‌هاي شركت‌هاي پيشتاز امريكايي هستند.» اوپن‌اي‌آي مي‌گويد در حال مقابله با سرقت دارايي ذهني است و از جمله به دنبال فرآيند دقيقي براي انتخاب توانمندي‌هاي روز و عرضه آنها در مدل‌هاي هوش مصنوعي است و با دولت امريكا در اين باره همكاري مي‌كند.