سناريوهاي پيش‌روي تيك‌تاك در امريكا
تيك‌تاك، به عنوان يكي از موفق‌ترين پلتفرم‌هاي اجتماعي جهان، به كانون يك مناقشه گسترده ژئوپليتيك ميان ايالات متحده و چين تبديل شده است. به گزارش مهر، مساله اصلي در اين منازعه، ادعاي نگراني‌هاي امنيت ملي امريكا درباره مديريت داده‌هاي كاربران و مالكيت چيني اين اپليكيشن محسوب مي‌شود.
تيك‌تاك، به عنوان يكي از موفق‌ترين پلتفرم‌هاي اجتماعي جهان، به كانون يك مناقشه گسترده ژئوپليتيك ميان ايالات متحده و چين تبديل شده است. به گزارش مهر، مساله اصلي در اين منازعه، ادعاي نگراني‌هاي امنيت ملي امريكا درباره مديريت داده‌هاي كاربران و مالكيت چيني اين اپليكيشن محسوب مي‌شود. واشنگتن اين پلتفرم را به عنوان يك تهديد بالقوه در حوزه امنيت سايبري و حفاظت از حريم خصوصي كاربران ارزيابي كرده و به دنبال تغيير در ساختار مالكيتي آن است. در مقابل، پكن نيز بارها اتهامات مطرح شده از سوي مقامات امريكايي را تكذيب كرده و بي‌اساس خوانده است. اين نوشتار كوتاه ضمن بررسي ابعاد حقوقي، اقتصادي و سياسي اين پرونده، به تحليل تأثيرات ژئوپليتيكي آن پرداخته و امكان‌سنجي سناريوهاي مختلف براي آينده تيك‌تاك را مورد بحث قرار مي‌دهد. همچنين، پيامدهاي احتمالي اين رويارويي در چشم‌انداز حكمراني ديجيتال، روابط اقتصادي چين و امريكا و مدل‌هاي نوين نظارت دولتي بر پلتفرم‌هاي فناوري نيز در اين گزارش مورد بررسي قرار گرفته است. با افزايش وابستگي جهاني به فناوري‌هاي ديجيتال، مناقشات پيرامون حكمراني داده‌ها، امنيت سايبري و استقلال ديجيتال به يكي از مهم‌ترين چالش‌هاي بين‌المللي تبديل شده است. رقابت قدرت‌هاي جهاني بر سر كنترل داده‌ها و حكمراني فناوري، به‌ويژه در حوزه‌هاي هوش مصنوعي و كلان‌داده، به گسترش محدوديت‌هاي اقتصادي و امنيتي منجر گشته است. در اين ميان، تيك‌تاك، اپليكيشني متعلق به شركت بايت‌دنس، به عنوان نمونه‌اي برجسته از اين منازعه، در كانون تنش‌هاي اقتصادي و استراتژيك ميان ايالات متحده و چين قرار دارد. اين پلتفرم، با بيش از يك ميليارد كاربر فعال در سراسر جهان، طي سال‌هاي اخير نه‌تنها از منظر اقتصادي، بلكه از جنبه‌هاي فرهنگي و امنيتي نيز اهميت فزاينده‌اي يافته است. دولت ايالات متحده، با استناد به خطرات بالقوه امنيتي ناشي از مديريت داده‌هاي كاربران توسط يك شركت چيني، سياست‌هايي را براي محدودسازي يا تغيير ساختار مالكيتي اين اپليكيشن اتخاذ نموده است. از ديدگاه بسياري از كارشناسان، اين تصميمات در چارچوب گسترده‌تر رقابت فناوري ميان امريكا و چين ارزيابي مي‌شود؛ رقابتي كه فراتر از يك مناقشه تجاري صرف بوده و به بستر وسيع‌تري از مسائل حكمراني ديجيتال و امنيت سايبري مرتبط است. اكنون طيف گسترده‌اي از متخصصان در پي پاسخ به اين پرسش هستند كه آيا انتقال مالكيت تيك‌تاك به يك نهاد امريكايي مي‌تواند نگراني‌هاي امنيتي واشنگتن و چالش‌هاي ژئوپلتيك امريكا با چين را برطرف كند، يا اينكه گزينه‌هاي ديگري مانند ممنوعيت كامل اين پلتفرم و اعمال نظارت شديدتر بر آن اجتناب ناپذير هستند؟
ابعاد حقوقي و تجاري انتقال مالكيت تيك‌تاك
انتقال مالكيت تيك‌تاك يكي از پيچيده‌ترين موضوعات در حوزه حقوق فناوري و تجارت بين‌المللي به شمار مي‌رود. از يك سو، اين فرآيند مي‌تواند به عنوان يك راهكار موقت براي رفع نگراني‌هاي امنيتي دولت امريكا مطرح شود، اما از سوي ديگر، موانع متعددي از جمله قوانين مالكيت فكري، محدوديت‌هاي دولت چين و ارزش‌گذاري اقتصادي اين پلتفرم، روند معامله را دشوار ساخته‌اند. راوي رامامورتي، استاد استراتژي كسب‌وكار در دانشگاه نورت‌ايسترن، تأكيد دارد كه موفقيت اين معامله به تفكيك مالكيت از دارايي‌هاي فناورانه كليدي تيك‌تاك، به‌ويژه الگوريتم پيشنهادي آن، بستگي دارد. اين الگوريتم كه راز موفقيت پلتفرم مذكور محسوب مي‌شود، نقش اساسي در حفظ تجربه كاربري و درآمدزايي تيك‌تاك دارد. چين اين الگوريتم را بخشي از «دارايي‌هاي فكري راهبردي» خود قلمداد كرده و انتقال آن را ممنوع ساخته است، امري كه مي‌تواند جذابيت خريد اين پلتفرم را براي شركت‌هاي امريكايي به شكل محسوسي كاهش دهد. افزون بر اين، چالش‌هاي حقوقي مرتبط با حاكميت داده‌ها نيز بر پيچيدگي اين معامله افزوده است. ايالات متحده به دنبال اجراي قوانيني است كه تضمين كند داده‌هاي كاربران امريكايي تحت مديريت شركت‌هاي داخلي باقي بماند. با اين حال، هنوز مشخص نيست كه صرف توافق براي انتقال مالكيت بتواند چنين تضميني را فراهم كند. در نتيجه، خريداران بالقوه نه‌تنها با مسائل فناورانه و امنيتي، بلكه با چالش‌هاي پيچيده حقوقي نيز روبرو هستند؛ شرايطي كه ارزش‌گذاري اين پلتفرم را به يك مساله چندوجهي تبديل كرده است.دولت ايالات متحده تيك‌تاك را به عنوان يك تهديد بالقوه براي امنيت ملي معرفي كرده و معتقد است كه اين پلتفرم مي‌تواند به عنوان ابزاري براي جمع‌آوري اطلاعات كاربران امريكايي مورد استفاده قرار گيرد. نگراني واشنگتن عمدتاً بر قوانين چين متمركز است كه شركت‌هاي فناوري را ملزم به همكاري با دولت در امور اطلاعاتي و امنيتي مي‌كنند. همين نگراني‌ها منجر به اعمال فشار فزاينده بر بايت‌دنس براي فروش بخش امريكايي اين پلتفرم شده است. كارشناسان امنيت سايبري همچون ليندزي گورمن از سازمان غيرانتفاعي «اتحاد براي دموكراسي» بر اين باورند كه انتقال داده‌هاي كاربران امريكايي به شركت‌هاي داخل اين كشور ممكن است تا حدودي خطرات را كاهش دهد، اما لزوماً تهديدات مرتبط با امكان نفوذ دولت چين را به‌طور كامل از بين نمي‌برد. از ديدگاه آنان، مدل حكمراني چين بر فضاي ديجيتال و كنترل سخت‌گيرانه بر شركت‌هاي فناوري، همچنان مخاطرات بالقوه‌اي براي حريم خصوصي و امنيت ملي امريكا ايجاد خواهد كرد.
چشم‌انداز خريد تيك‌تاك و رقابت ميان خريداران بالقوه
با نزديك شدن به موعد نهايي براي تعيين تكليف اين پلتفرم، نام‌هايي همچون ايلان ماسك، مديرعامل تسلا، لري اليسون، رييس اوراكل، شركت مايكروسافت و حتي سرمايه‌گذاراني مستقل مانند جيمي دونالدسون يوتيوبر معروف به «MrBeast» به عنوان گزينه‌هاي احتمالي خريد اين اپليكيشن مطرح شده‌اند. با اين حال، معامله‌اي در اين مقياس با چالش‌هاي متعددي مواجه است. همانطور كه ذكر شد، مهم‌ترين مانع، سياست‌هاي محدودكننده دولت چين در خصوص انتقال الگوريتم اصلي تيك‌تاك است كه بخش عمده‌اي از ارزش اين پلتفرم را تشكيل مي‌دهد. تحليلگران بر اين باورند كه بدون اين الگوريتم، خريداران تنها به يك پايگاه كاربري گسترده دست خواهند يافت كه مديريت و توسعه آن مستلزم سرمايه‌گذاري هنگفتي در بخش فناوري و تحليل داده‌ها خواهد بود. در اين ميان، برخي شركت‌ها، از جمله اوراكل و مايكروسافت، به دنبال استفاده از توانايي‌هاي خود در پردازش ابري و هوش مصنوعي براي جايگزيني الگوريتم بايت‌دنس هستند، اما موفقيت چنين پروژه‌اي در هاله‌اي از ابهام قرار دارد. از سوي ديگر، ارزش اقتصادي اين پلتفرم بدون سيستم تحليل محتواي پيشرفته آن، به‌شدت كاهش خواهد يافت، زيرا همين فناوري است كه تعاملات كاربران را بهينه كرده و موجب حفظ جذابيت تيك‌تاك شده است. در همين حال، دولت امريكا نيز در نظر دارد نظارت سخت‌گيرانه‌تري بر فرآيند فروش و كنترل داده‌هاي كاربران اعمال كند. برخي از سياست‌گذاران پيشنهاد كرده‌اند كه علاوه بر تغيير مالكيت، تدابيري همچون الزام به ذخيره‌سازي داده‌هاي كاربران امريكايي بر سرورهاي داخلي و نظارت مداوم بر نحوه عملكرد الگوريتم‌هاي پيشنهادي نيز در نظر گرفته شود.