رونمايي از ۳ ماهواره بومي ايراني
مراسم روز ملي فناوري فضايي با حضور رييس‌جمهور، وزير ارتباطات، وزير دفاع، رييس سازمان فضايي و جمعي از مسوولان حوزه فضايي كشور برگزار شد. در اين مراسم دستاوردهاي يك سال اخير در حوزه فناوري فضايي و همچنين برنامه‌هايي كه كشور در حوزه توسعه فضايي پيش رو دارد، اعلام شد.
مراسم روز ملي فناوري فضايي با حضور رييس‌جمهور، وزير ارتباطات، وزير دفاع، رييس سازمان فضايي و جمعي از مسوولان حوزه فضايي كشور برگزار شد. در اين مراسم دستاوردهاي يك سال اخير در حوزه فناوري فضايي و همچنين برنامه‌هايي كه كشور در حوزه توسعه فضايي پيش رو دارد، اعلام شد. معرفي و رونمايي از سه ماهواره جديدي كه وزارت دفاع و پژوهشگاه فضايي ساخته‌اند، بخش ديگري از مراسم روز فناوري فضايي بود.
همزمان با روز ملي فناوري فضايي با حضور رييس‌جمهور، از برخي دستاوردهاي فضايي طي مراسمي در وزارت ارتباطات رونمايي مي‌شود. نمونه ارتقاء يافته ماهواره «پارس ۱» كه نسبت به نمونه قبلي خود بهبودهاي قابل‌توجهي داشته است. همچنين ماهواره «پارس ۲» با دقت تصويربرداري بسيار بالاتر در طيف رنگي (۸ متر) و سياه و سفيد (۴ متر) رونمايي خواهد شد. اين ماهواره داراي دقت تصويربرداري ۲ متر است. ماهواره «پارس ۳» كه در دستور كار پژوهشگاه فضايي است، با دقت ۲متر است. ماهواره مخابراتي «ناوك» نيز با هدف تقويت ارتباطات مخابراتي در ارتفاع بالا طراحي شده، اين ماهواره با قابليت تست ارتباطات در مدار بيضوي كشيده ساخته شده كه براي اولين‌بار در چنين مداري قرار خواهد گرفت.
اجراي ۴ برنامه از سوي وزارت ارتباطات براي توسعه صنعت فضايي كشور
وزير ارتباطات و فناوري اطلاعات با اشاره به تكاليف اين وزارتخانه براي توسعه صنعت فضايي در برنامه هفتم توسعه از در دستور كار قرار داشتن اجراي طرح‌هاي دستيابي به مدار بالا (ژئو)، تكميل پايگاه فضايي چابهار، ايجاد ۲ ايستگاه ماهواره‌اي در سلماس و چناران و تكميل منظومه شهيد سليماني در اين وزارتخانه خبر داد. سيد ستار هاشمي در مراسم روز ملي فناوري فضايي كه روز گذشته با حضور رييس‌جمهور در محل وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات برگزار شد، با اشاره به جزييات سه ماهواره ايراني، اظهار كرد: يكي از اين ماهواره‌ها نمونه ارتقاءيافته پارس- ۱ است كه شامل يك ماهواره سنجشي با دقت تصويربرداري ۱۵ متر مي‌شود.
وي دومين دستاورد فضايي كشور كه امروز با حضور رييس‌جمهور رونمايي مي‌شود را ماهواره پارس- ۲ دانست كه يك ماهواره سنجشي با دقت تصويربرداري ۸ متري رنگي است و يادآور شد: اين ماهواره توسط وزارت دفاع و مجموعه صاايران ساخته شده است. سومين ماهواره با نام «ناوك» و يك ماهواره مخابراتي است. هاشمي با اشاره به حضور رييس‌جمهور در اين مراسم، اين اقدام را نشان‌دهنده اعتقاد جدي دولت چهاردهم به توسعه صنعت فضايي در كشور دانست و ادامه داد: در برنامه هفتم توسعه تكاليفي براي صنعت فضايي و توسعه اين صنعت تعيين شده است و تكليف وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات در اين زمينه تثبيت جايگاه كشور در مدار ۵۰۰ كيلومتري و دستيابي به مدار بالاي ۳۶ هزار كيلومتري است. وي از در دستور كار قرار داشتن اجراي طرح‌هاي دستيابي به مدار بالا (ژئو)، تكميل پايگاه فضايي چابهار و توجه ويژه به سواحل مكران كه نقش اساسي در توسعه توان فضايي كشور خواهد داشت، ايجاد ۲ ايستگاه ماهواره‌اي در سلماس و چناران و تكميل منظومه شهيد سليماني در اين وزارتخانه خبر داد. توسعه منظومه ماهواره‌اي شهيد سليماني در راستاي دستيابي به منظومه مخابراتي و ارتباطي كشور طراحي شده و نگاهي جديد به آينده صنعت فضايي ترسيم مي‌كند. وزير ارتباطات و فناوري اطلاعات ادامه داد: در اين راستا در اين مدت كوتاه دولت چهاردهم، توفيقات خوبي در حوزه صنعت فضايي حاصل شده است كه اين موفقيت‌ها نتيجه كار تيمي خوب در بين حوزه‌هاي مختلف است. هاشمي با اشاره به حضور بخش‌هاي مختلف دولتي و خصوصي در صنعت فضايي، خاطرنشان كرد: بخش خصوصي به دلايل مختلف مي‌تواند به روند توسعه صنعت فضايي كشور شتاب ببخشد؛ چرا كه اين بخش مي‌تواند از ظرفيت‌هاي بي‌نظير و توانمند نيروي انساني كشور استفاده كند، ضمن آنكه محققان بخش خصوصي نقش موثري در توسعه تعاملات بين‌المللي دارند. وي با تاكيد بر اينكه باور ما اين است كه بهره‌وري يكي از موضوعاتي است كه مي‌تواند ما را به سمت رشد اقتصادي ۸ درصد رهنمود كند، افزود: تكليف ماست كه اين فضا را براي بخش خصوصي مهيا كنيم. وزير ارتباطات و فناوري اطلاعات با تاكيد بر ضرورت توسعه كاربردهاي صنعت فضايي در ساير بخش‌ها، يادآور شد: يكي از زمينه‌هاي مهم اين كاربرد، تهيه نقشه‌هاي پوشش كشور است، چرا كه داده‌هاي آن ما را در مديريت بهينه سرزمين ياري خواهد كرد. اگر مي‌خواهيم از دست‌اندازي و تعرض به اراضي ملي و تغيير غيرمجاز كاربري اراضي جلوگيري كنيم، تنها راه آن استفاده و بهره‌برداري از صنعت فضايي است. هاشمي با اشاره به حمايت دولت از صنعت فضايي كشور به ظرفيت‌هاي بي‌بديل صنعت فضايي تاكيد كرد و گفت: مديريت پيكره‌هاي آبي و منابع آب كشور يكي از حوزه‌هايي است كه مي‌توان از ظرفيت‌هاي صنعت فضايي براي آن بهره برد. وي كاربرد ديگر صنعت فضايي را در حوزه محيط زيست عنوان كرد و ادامه داد: استفاده از صنعت فضايي و ظرفيت‌هاي سنجشي كه در اين صنعت وجود دارد، مي‌تواند به ما كمك شاياني در اين زمينه كند و به ما كمك مي‌كند تا در زمينه شناسايي كانون‌هاي ريزگردي عملكرد بهتري داشته باشيم.
توسعه زيرساخت‌هاي فضايي در دستور كار سازمان فضايي
همچنين رييس سازمان فضايي ايران از توسعه زيرساخت‌هاي مهم صنعت فضايي خبر داد و گفت: اين برنامه در دستور كار سازمان قرار دارد و طي آن توسعه پايگاه فضايي چابهار و آزمايشگاه‌هاي فضايي صورت خواهد گرفت و در حال حاضر ۸۰ درصد از فاز اول اين پايگاه پايان يافته است. حسن سالاريه گزارشي از فعاليت‌هاي سازمان فضايي در يك سال گذشته ارايه كرد. وي پرتاب موفقيت‌آميز ماهواره پارس ۱ در اسفند سال ۱۴۰۲ را يكي از اقدامات كشور در حوزه فضايي دانست و گفت: ماهواره پارس ۱ يك ماهواره سنجشي با قابليت تصويربرداري با دقت ۱۵ متر و با قابليت تصويربرداري از سطح زمين است. اين ماهواره كه براي مديريت منابع طبيعي مورد استفاده قرار مي‌گيرد، با موفقيت در مدار تزريق شد و تست‌هاي آن به صورت موفقيت‌آميزي پاس شده است. سالاريه با تاكيد بر اينكه ساخت نمونه دوم اين ماهواره كه نمونه ارتقاءيافته آن است، در همين مراسم رونمايي مي‌شود، يادآور شد: پرتاب موفقيت‌آميز ماهواره چمران-۱ از ديگر دستاوردهاي دانشمندان فضايي كشور است. اين ماهواره يك ماهواره تحقيقاتي است كه با هدف تست عملكرد زيرسيستم‌هاي مربوط به كنترل و اصلاح مدار توسط ماهواره‌بر قائم ۱۰۰ پرتاب شد. ماهواره بر قائم ۱۰۰، يك ماهواره‌بر با سوخت جامد است. رييس سازمان فضايي ايران با بيان اينكه ماهواره چمران از دو جنبه داراي اهميت است، خاطرنشان كرد: جنبه اول آن پرتاب سه‌باره متوالي ماهواره‌بر قائم ۱۰۰ است كه با موفقيت صورت گرفت و با اين اقدام تثبيت آن در مدار تضمين شد و جنبه ديگر اين ماهواره عملكرد موفقيت‌آميز ماهواره چمران بود كه براي نخستين‌بار تست‌هاي اصلاح مداري توسط اين ماهواره انجام گرفت. اين مساله براي ساخت منظومه‌هاي ماهواره‌اي بسيار حائز اهميت خواهد بود. وي با اشاره به پرتاب دو ماهواره بخش خصوصي هدهد و كوثر در آبان‌ماه ۱۴۰۳، يادآور شد: براي نخستين‌بار بخش خصوصي يك سيستم كاملا ماهواره‌اي را ساخت. در گذشته زيرساخت‌ها توسط بخش خصوصي ساخته مي‌شدند، اما اين براي نخستين‌بار است كه ماهواره‌اي توسط بخش خصوصي ساخته و در يك تعامل بين‌المللي به فضا پرتاب مي‌شود.
سالاريه خاطرنشان كرد: آذر سال جاري با همكاري صنايع دفاع عمليات موفق تزريق ۳۰۰ گرم جرم را به ارتفاع مدار پايين انجام داديم. اين اتفاق با دومين پرتاب موفق ماهواره‌بر سيمرغ انجام شد كه به همراه بلوك انتقال مداري سامان بوده است. رييس سازمان فضايي ايران با تاكيد بر اينكه براي دستيابي به مدارهاي ارتفاع بالا به بلوك انتقال مداري نياز داريم، اضافه كرد: در يك سال اخير چند زيرساخت مهم فضايي در كشور در حال تكميل است كه يكي از اين زير ساخت‌هاي مهم، پايگاه فضايي چابهار است كه ۸۰ درصد از فاز نخست آن به بهره‌برداري رسيده و مي‌توان از آن براي پرتاب استفاده كرد. به گفته وي، اين پايگاه فضايي دروازه پرتاب‌هاي بين‌المللي ايران در آينده خواهد بود. سالاريه، توسعه زيرساخت‌هاي آزمايشگاهي را از ديگر برنامه‌هاي اين سازمان نام برد و گفت: امسال توانستيم آزمايشگاهي با ظرفيت يك تن را در دستور كار پژوهشگاه فضايي قرار بدهيم. علاوه بر آن آغاز ساخت ۲ پايگاه دريافت تصاوير ماهواره‌اي را در حال انجام داريم.
روايتي از پيشرفت‌ها و چالش‌هاي صنعت فضايي نهمين كشور صاحب چرخه فضايي
روز ۱۴ بهمن در تقويم ايران به عنوان «روز ملي فناوري فضايي» نام‌گذاري شده است. اين نام‌گذاري به مناسبت پرتاب موفقيت‌آميز نخستين ماهواره بومي ايران، به نام «اميد»، در ۱۴ بهمن سال ۱۳۸۷ صورت گرفت. با اين دستاورد، ايران به جمع كشورهاي داراي توانايي پرتاب ماهواره پيوست و اكنون عنوان نهمين كشور داراي چرخه فضايي كامل را يدك مي‌كشد. هشت كشور ديگر كه پيش از ايران به‌طور مستقل موفق به پرتاب ماهواره شدند، شامل كشورهاي شوروي سابق، امريكا، فرانسه، ژاپن، چين، انگلستان، هند و رژيم اشغالگر قدس مي‌شود. ماهواره اميد به عنوان نخستين ماهواره ساخت ايران، در ۱۴ بهمن ۱۳۸۷ توسط ماهواره‌بر «سفير ۲» به فضا پرتاب شد و پس از سه ماه فعاليت، ماموريت خود را به پايان رساند. ماهواره رصد-۱ نخستين ماهواه تصويربرداري ايران كه در ۲۵ خرداد ۱۳۹۰ توسط ماهواره‌بر سفير به فضا پرتاب شد و پس از سه هفته فعاليت به كار خود پايان داد. ماهواره نويد در ۱۴ بهمن ۱۳۹۰، ماهواره «نويد» با موفقيت در مدار قرار گرفت. ماموريت اين ماهواره تصويربرداري از زمين با وضوح تصوير ۷۵۰ متر بود. ماهواره فجر در ۱۳ بهمن ۱۳۹۳، ماهواره «فجر» با ماهواره‌بر «سفير ۱-ب» به فضا پرتاب شد. اين ماهواره اولين ماهواره با ماموريت انتقال مداري در ايران بود كه قابليت تغيير مدار از ۲۵۰ تا ۴۵۰ كيلومتر بيضوي به مدار ۴۵۰ كيلومتر دايره‌اي را داشت. ماهواره پيام ماهواره پيام از سوي محققان دانشگاه اميركبير به سفارش سازمان فضايي ايران طراحي و ساخته شد. بررسي پوشش گياهي، بهبود پايش گرد و غبار، حريق و اراضي كشاورزي، ذخيره و ارسال داده، بررسي اثر پرتوهاي كيهاني و عملكرد ماهواره از جمله ماموريت‌هاي «پيام» بوده است. بر اساس طراحي‌هاي صورت گرفته قرار بود در صورت در مدار قرار گرفتن «پيام» ۱۵ گذر در هر روز داشته باشد. اين ماهواره در بامداد ۲۵ دي ۱۳۹۷ پرتاب ناموفق داشت. ظفر-۱ و ظفر-۲، ماهواره‌هاي سنجشي با قابليت تصويربرداري با وضوح ۲۵ متر كه توسط دانشگاه علم و صنعت ايران ساخته شدند. پرتاب ظفر-۱ در بهمن ۱۳۹۸ ناموفق بود و برنامه‌ريزي براي پرتاب ظفر-۲ ادامه دارد. خيام (۱۴۰۱) ماهواره سنجشي با دقت تصويربرداري يك متر كه در ۱۸ مرداد ۱۴۰۱ توسط ماهواره‌بر سايوز از پايگاه فضايي بايكونور قزاقستان به فضا پرتاب شد. ماهواره پارس-۱ ماهواره پارس-۱ روز جمعه، ۱۰ اسفند ۱۴۰۲ از روسيه پرتاب شد. اين ماهواره، ماهواره سنجش از دور ساخت پژوهشگاه فضايي ايران است كه سه نوع كاربرد داده‌برداري از سطح زمين را دارد، محموله اول طيف رنگي با دقت ۱۵ متر، محموله دوم با دقت ۱۵۰ متر جهت تصويربرداري حرارتي و محموله‌اي با دقت ۳۰۰ متر براي تصويربرداري با طيف‌هاي مادون قرمز موج كوتاه است كه در شناسايي آفات گياهي و جنگل‌داري مورد استفاده قرار مي‌گيرد. ماهواره‌هاي هدهد و كوثر، ساعت 48: 2 دقيقه بامداد روز سه‌شنبه ۱۵ آبان ۱۴۰۳ دو ماهواره ايراني «هدهد» و «كوثر» كه از سوي محققان بخش خصوصي طراحي شده‌اند، با فضاپيماي سايوز در مدار قرار گرفتند. ايران همچنان در حال توسعه و پرتاب ماهواره‌هاي جديد است و برنامه‌هاي متعددي براي آينده در دست دارد، به گونه‌اي كه به گفته دكتر حسن سالاريه، رييس سازمان فضايي در حال حاضر ۲۵ ماهواره در حال ساخت است و ۸ ماهواره آماده پرتاب است.
توسعه صنعت فضايي با ارتقاي جايگاه پژوهشگاه فضايي
همه دستاوردهاي فضايي به‌ويژه در حوزه زيرساخت مرهون دانشمندان فضايي در پژوهشگاه فضايي است و با يكي شدن رياست سازمان فضايي و اين پژوهشگاه اميد مي‌رفت كه توسعه فناوري‌هاي فضايي اوج بيشتري بگيرد، ولي اخيرا مجددا موضوع جداسازي اين پژوهشگاه از سازمان فضايي مطرح مي‌شود. پژوهشگاه فضايي ايران بر اساس مجوز شوراي عالي گسترش آموزش عالي در سال ۱۳۸۹ به منظور پاسخ‌گويي به بخشي از نيازهاي كشور در زمينه علوم و فنون فضايي راه‌اندازي شد. اين پژوهشگاه با ساختاري محصول‌محور و نوآور در عرصه اكتساب فناوري‌هاي صلح‌آميز فضايي در حوزه طراحي و ساخت ماهواره‌هاي مخابراتي و سنجشي، ناوبري و موقعيت‌يابي و زيست فضا فعال است. توسعه و گسترش پژوهش و دستيابي به علوم و فنون مورد نياز وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات و صنعت فضايي در راستاي چشم‌انداز بخش فضايي كشور، زمينه‌سازي مناسب براي ايجاد زير ساخت‌هاي مورد نياز فضا در كشور و به كارگيري دستاوردهاي پژوهشي و فناوري فضايي در راستاي تقويت بنيه صنعت هوافضا از طريق تجاري‌سازي يا انتقال و جذب فناوري از جمله اهداف اين پژوهشگاه تعريف شده است. بر اين اساس ماموريت‌هايي چون بررسي و شناسايي نيازهاي پژوهشي براي توسعه چرخه كامل فناوري‌هاي مورد نياز بخش فضايي كشور و اجراي طرح‌هاي پژوهشي بنيادي، كاربردي و توسعه‌اي به منظور تحقق اهداف پژوهشگاه در نظر گرفته شده است. براي اجراي اين ماموريت‌ها در پژوهشگاه فضايي ايران ۵ پژوهشكده كه دو پژوهشكده «سامانه‌هاي ماهواره» و «سامانه‌هاي حمل و نقل فضايي» در تهران و سه پژوهشكده «رانشگرهاي فضايي»، «مكانيك» و «مواد و انرژي» به ترتيب در تبريز، شيراز و اصفهان و يك مركز تحقيقاتي ايجاد شد. پژوهشگاه فضايي ايران در سال ۱۳۸۹ در راستاي مصوبه شوراي عالي اداري مبني بر منفك شدن سازمان فضايي از وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات و انتقال آن به زيرمجموعه نهاد رياست‌جمهوري و ادغام چندين پژوهشگاه و پژوهشكده تحقيقات فضايي با مجوز شوراي گسترش آموزش عالي تشكيل شد. اين پژوهشگاه ذيل سازمان فضايي ايران فعاليت دارد كه از بهمن ماه ۱۳۹۳ بر اساس ابلاغيه جديد شوراي عالي اداري مجددا به وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات منتقل شده است. تصميم‌گيري‌هاي آني و فوري درباره پژوهشگاه‌هاي مهم در حوزه فضايي موجب دلسرد شدن و بي‌اعتمادي دانشمندان نسبت به پايداري وضعيتشان مي‌شود و اين امر هل دادن آنها به سمت مهاجرت را سبب خواهد شد.