نقش داده‌هاي فضايي در رونق اقتصاد ديجيتال
داده‌هاي مبتني بر فضا در سال‌هاي اخير نقش فزاينده‌اي در شكل‌دهي و تقويت اقتصاد ديجيتال ايفا كرده‌اند. به گزارش مهر، رشد فناوري پرتاب‌گرهاي قابل استفاده مجدد و توسعه شبكه‌هاي ماهواره‌اي، هزينه‌هاي پرتاب و نگهداري ماهواره‌ها را به ميزان چشمگيري كاهش داده است.
ادغام هوش مصنوعي با داده‌هاي فضايي
از سوي ديگر، ادغام هوش مصنوعي با معماري‌هاي رايانش ابري و لبه نه‌تنها امكان تحليل بلادرنگ داده‌هاي فضايي را فراهم ساخته، بلكه بستري گسترده براي خلق ارزش‌افزوده در حوزه‌هاي گوناگون، از كشاورزي و محيط‌زيست گرفته تا خدمات مالي و ارتباطات، ايجاد كرده است. همزمان با اين تحولات، «اقتصاد فضا» نيز توجه فزاينده‌اي را از سوي دولت‌ها و بخش خصوصي به خود جلب كرده است. بر اساس برآوردهاي صورت گرفته، پيش‌بيني مي‌شود طي دهه آينده، حجم مبادلات مالي، تحقيقاتي و صنعتي مرتبط با داده‌هاي مبتني بر فضا رشد چشمگيري داشته باشد. در اين يادداشت تحليلي، نگاهي خواهيم داشت به مهم‌ترين روندهاي فناوري و كاربردي در حوزه داده‌هاي فضامحور و بررسي خواهيم كرد كه چگونه اين داده‌ها، هم‌گام با زيرساخت‌هاي نوين اقتصاد ديجيتال، مي‌توانند خدمات نوآورانه را پيش ببرند و رقابت‌پذيري كسب‌وكارها را تقويت كنند. همچنين، چشم‌اندازي از فرصت‌ها و چالش‌هاي پيش رو ارايه مي‌دهيم تا روشن شود همگرايي داده‌هاي فضايي و فناوري‌هاي پيشرفته چه نقشي در توسعه و رشد بلندمدت اقتصاد ديجيتال ايفا خواهد كرد.
حجم داده‌هاي فضايي به ۲۳۰ پتابايت داده مي‌رسد
بر اساس گزارش «ABI Research»، يك موسسه تحقيقاتي و تحليلي فعال در زمينه فناوري‌هاي نوظهور، درباره «منظومه‌هاي ماهواره‌اي و برنامه‌هاي پرتاب ۲۰۲۴»، اكنون بيش از ۱۰ هزار ماهواره فعال در مدار زمين قرار دارند كه بيش از ۹۰۰ عدد از آنها به رصد زمين (شامل اپتيك، رادار و هواشناسي) اختصاص يافته‌اند. پيش‌بيني مي‌شود تا سال ۲۰۳۲، اين تعداد به بيش از ۲۳۰۰ ماهواره افزايش پيدا كند. همچنين برآوردهاي صنعتي حاكي از آن است كه هر ماهواره رصد زمين (EO) به‌طور ميانگين روزانه تا ۱۰۰ ترابايت داده توليد مي‌كند؛ رقمي كه در سال ۲۰۳۲ مي‌تواند به مجموع ۲۳۰ پتابايت داده در روز برسد. اين حجم انبوه از داده، با توسعه مدل‌هاي هوش مصنوعي و پلتفرم‌هاي پردازش پيشرفته، بستري مناسب براي تحليل‌هاي گسترده در حوزه‌هاي گوناگون فراهم مي‌سازد. بر اساس گزارش‌هاي منتشر شده، به موازات رشد حجم داده‌هاي فضايي، توان پردازشي در حوزه هوش مصنوعي نيز به سرعت افزايش يافته است. اپراتورهاي رصد زمين و شركت‌هاي تحليل داده، مدل‌هاي قدرتمند هوش مصنوعي را توسعه داده‌اند تا بتوانند از داده‌هاي ماهواره‌اي با دقت و سرعت بيشتري استفاده كنند. اين روند مي‌تواند به شكل‌گيري خوشه‌هاي تخصصي هوش مصنوعي منجر شود كه برخي بر داده‌هاي اينترنتي (مانند شركت‌هاي فعال در حوزه مدل‌هاي زباني بزرگ) متمركز هستند و برخي ديگر بر داده‌هاي بدون برچسب فضايي (نظير مدل‌هاي بنيادين يا FM؛ چنين مدل‌هايي مي‌توانند دقت تحليل تصاوير ماهواره‌اي را به‌مراتب افزايش دهند و بينش‌هاي راهبردي ارزشمندي در اختيار تصميم‌گيران قرار دهند. كارشناسان معتقدند كه تلفيق نقشه‌هاي سه‌بعدي فضاي شهري و جاده‌اي با داده‌هاي آني ماهواره‌اي و هوش مصنوعي، تحولي مهم در خودروهاي خودران، پهپادها و تاكسي‌هاي هوايي ايجاد خواهد كرد. علاوه بر موارد ذكر شده، اپراتورهاي خدمات ارتباطي (CSP) و شركت‌هاي مخابراتي نيز مي‌توانند به كمك اين داده‌ها، قطعي‌هاي شبكه يا حملات سايبري را پيش‌بيني كرده و شبكه‌هاي داراي قابليت خودترميمي را پياده‌سازي كنند.
كاربرد عملي داده‌هاي فضايي در افزايش امنيت و پايداري شبكه‌ها
بي ترديد با گسترش حملات سايبري و پيچيدگي روزافزون زيرساخت‌هاي ديجيتال، نياز به ابزارهاي پيشرفته براي نظارت، پيشگيري و واكنش سريع به تهديدات سايبري بيش از هر زمان ديگري احساس مي‌شود. داده‌هاي فضايي مي‌توانند به عنوان يك ابزار كليدي در شناسايي الگوهاي نامعمول، پيش‌بيني تهديدات و تقويت امنيت سايبري مورد استفاده قرار گيرند. اين داده‌ها امكان رصد فعاليت‌هاي غيرعادي، نظارت بر نقاط حساس و تشخيص رخدادهاي غيرمعمول را در مقياس جهاني فراهم مي‌سازند. اپراتورهاي مخابراتي و شركت‌هاي ارايه‌دهنده خدمات اينترنتي مي‌توانند با بهره‌گيري از داده‌هاي ماهواره‌اي، اقداماتي پيش‌دستانه براي مقابله با حملات سايبري اتخاذ كنند. تحليل داده‌هاي فضايي به فعالان اين عرصه كمك مي‌كند تا تغييرات ناگهاني در ترافيك شبكه، حملات توزيع‌شده منع سرويس (DDoS) و الگوهاي رفتاري مشكوك را شناسايي كرده و واكنش سريع‌تري به آنها نشان دهند. به‌علاوه، هوش مصنوعي و يادگيري ماشين مي‌توانند اين داده‌ها را تحليل كرده و سامانه‌هاي دفاعي خودكار را براي مقابله با تهديدات احتمالي تقويت كنند. از سوي ديگر، در مواقع بحران يا اختلالات گسترده، ماهواره‌ها مي‌توانند به عنوان يك لايه پشتيبان براي زيرساخت‌هاي زميني عمل كنند. در صورت وقوع حملات سايبري گسترده، بلاياي طبيعي يا خرابي‌هاي فني، ارتباطات ماهواره‌اي مي‌توانند به صورت مستقل به مديريت بخش‌هايي از شبكه و انتقال داده‌ها بپردازند. اين قابليت، اهميت استفاده از شبكه‌هاي ماهواره‌اي براي تقويت تاب‌آوري سيستم‌هاي ديجيتال را برجسته مي‌سازد و به شركت‌هاي فناوري، دولت‌ها و نهادهاي امنيتي امكان مي‌دهد در برابر تهديدات نوظهور، واكنشي سريع و كارآمد داشته باشند.