نگاه چرتكه‌اي به نرخ ارز
يكي از بزرگ‌ترين گرفتاري‌هاي نظام اداره كشور ما اين است كه مي‌خواهد مسائل را مورد به مورد رسيدگي كند و در تمام اين كوشش‌ها هم شكست خورده‌ايم. يكي از بارزترين و غم‌انگيزترين آنها، مساله تصميم‌گيري درباره نرخ ارز است. در ادبيات توسعه گفته مي‌شود مساله ارز و نرخ آن، از دريچه سطح توسعه با نگاه‌هاي خرد و كلان زمين تا آسمان فرق مي‌كند، اما در نگاه توسعه‌اي بايد مساله ارز به صورت ميان رشته‌اي و در كادر تغيير اعتلابخش ديده شود.
يكي از بزرگ‌ترين گرفتاري‌هاي نظام اداره كشور ما اين است كه مي‌خواهد مسائل را مورد به مورد رسيدگي كند و در تمام اين كوشش‌ها هم شكست خورده‌ايم. يكي از بارزترين و غم‌انگيزترين آنها، مساله تصميم‌گيري درباره نرخ ارز است. در ادبيات توسعه گفته مي‌شود مساله ارز و نرخ آن، از دريچه سطح توسعه با نگاه‌هاي خرد و كلان زمين تا آسمان فرق مي‌كند، اما در نگاه توسعه‌اي بايد مساله ارز به صورت ميان رشته‌اي و در كادر تغيير اعتلابخش ديده شود. اكنون نظام تصميم‌گيري‌هاي اساسي كشور به ارز، نگاه چرتكه‌اي دارد. در اين نگاه، ارز فرصتي است كه مي‌توان آن را گران‌تر فروخت و پول بيشتري به دست آورد، در نگاه كلان، گفته مي‌شود حواست باشد در جامعه‌اي كه دولت در آن بزرگ‌ترين مصرف‌كننده و سرمايه‌گذار است، اگر از درون آن تورم ايجاد كنيد، خودت بزرگ‌ترين زيان‌بيننده خواهي شد.
فرشاد مومني، اقتصادددان با بيان اينكه از سال 1384 تا امروز، هر كس گفته كه مي‌خواهد عدالت اجرا كند، آن را از طريق سياست‌هاي تورم‌زا دنبال كرده است، تاكيد كرد: از نظر انديشه‌اي، كمتر چيزي را به اين درجه پوچ و توهمي و پرت و پلا مي‌توان يافت. اقتصاد سياسي تورم مي‌گويد تورم ظالمانه‌ترين مالياتي است كه بشر ابداع كرده كه شيره جان فقرا را بكشد و به اغنيا تقديم كند. نابرابرسازترين و ضدتوسعه‌اي‌ترين و غيرعادلانه‌ترين سياست، سياست تورم‌زاست، اما در كشور ما افرادي پيدا مي‌شوند كه مي‌گويند، مي‌خواهيم از طريق سياست تورم‌زا به عدالت برسيم!
به گزارش جماران، فرشاد مومني، استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبايي در اتاق فكر سازمان برنامه استان هرمزگان، با بيان اينكه رقابت بين كشورها و شركت‌ها شكل تجسد يافته رقابت بين انديشه‌هاست و وضع كنوني ما محصول ضعف انديشه‌اي‌مان است، خطاب به اعضاي اتاق فكر اين استان تصريح كرد: از اين دريچه مي‌توان رقابت بين منطقه‌ها را هم اضافه كرد. اگر مي‌خواهيد استان‌تان جايگاه بهتري داشته باشد، بايد انديشه‌هاي‌تان را تقويت كنيد، راه نجات از آنجا درمي‌آيد. در كتاب «اصول فلسفه و روش رئاليسم» زنده‌ياد علامه طباطبايي با حاشيه‌نويسي‌هاي مرحوم آقاي مطهري را ببينيد كه عنوان مي‌كند بشر اگر بخواهد به شايستگي خداگونگي دست يابد، بايد بفهمد كه هر امري در اين دنيا يك سلسله مقدمات ادراكي دارد و ما ابتدا بايد فهم‌مان را ارتقا دهيم تا بتوانيم نجات پيدا كنيم.
مومني گفت: يكي از بزرگ‌ترين گرفتاري‌هاي نظام اداره كشور ما اين است كه مي‌خواهد مسائل را مورد به مورد رسيدگي كند و در تمام اين كوشش‌ها هم شكست خورده‌ايم. يكي از بارزترين و غم‌انگيزترين آنها، مساله تصميم‌گيري درباره نرخ ارز است. در ادبيات توسعه گفته مي‌شود مساله ارز و نرخ آن، از دريچه سطح توسعه با نگاه‌هاي خرد و كلان زمين تا آسمان فرق مي‌كند، اما در نگاه توسعه‌اي بايد مساله ارز به صورت ميان رشته‌اي و در كادر تغيير اعتلابخش ديده شود. اكنون نظام تصميم‌گيري‌هاي اساسي كشور به ارز، نگاه چرتكه‌اي دارد. در اين نگاه، ارز فرصتي است كه مي‌توان آن را گران‌تر فروخت و پول بيشتري به دست آورد، در نگاه كلان، گفته مي‌شود حواست باشد در جامعه‌اي كه دولت در آن بزرگ‌ترين مصرف‌كننده و سرمايه‌گذار است، اگر از درون آن تورم ايجاد كنيد، خودت بزرگ‌ترين زيان‌بيننده خواهي شد.
اين اقتصاددان به گزارش اقتصادي سازمان برنامه در سال 1373 اشاره كرد كه در آن آمده بعد از 5 سال بازي با نرخ ارز، به ازاي هر يك واحد اضافه درآمد از ناحيه گران‌تر فروختن ارز، هزينه‌هاي مصرفي دولت 3.5 برابر بيشتر شده است، گفت: در تحليل سطح توسعه متغير ارز و نرخ ارز، جزو قيمت‌هاي كليدي هستند كه تغييرات آن هم كل قسمت عرضه اقتصاد و هم كل قسمت تقاضاي اقتصاد را تحت تاثير قرار مي‌دهد. بازي با نرخ ارز، بازي‌اي خطرناك است. متاسفانه ما ساختار قدرتي داريم كه به اين سياست معتاد و دچار دورهاي باطل چند لايه شده كه از درون آن، كار امروز را به فردا مي‌رساند، اما مافياها و غيرمولدها را روزمره چاق‌تر مي‌كند، مردم را به فلاكت و افلاس مي‌اندازد، بنگاه‌هاي توليدي را به ورشكستگي مي‌كشاند، آنها كه ورشكسته نشدند هم دوسوم ظرفيت توليدي‌شان بلااستفاده مي‌ماند و بازنده اصلي هم نهاد دولت است.
عالي‌ترين كارها را در غياب نگرش
سطح توسعه، به ضد خود تبديل مي‌كنيم
وي با بيان اينكه عدالت، توسعه، آزادي و مردم‌سالاري و ديگر مفاهيم كليدي در كشور ما نياز به ژرف‌كاوي دارند، اظهار داشت: اشتغال يك متغير سيستمي است، اما وقتي ما اسم مفهوم «آنتروپرونر» را كارآفرين مي‌گذاريم، گويا مسووليت خلق شغل با استانداردهاي سطح توسعه بر عهده فرد است و اين‌گونه كمك مي‌كنيم به اينكه دولت درباره مسووليت‌هاي سيستمي خود در خلق فرصت‌هاي شغلي، غفلت‌هاي فاحش داشته باشد. ما چون اصل ماجرا را گم كرده‌ايم، سراغ بزك كردن و ظاهرسازي مي‌رويم! ما عالي‌ترين كارها را در غياب نگرش سطح توسعه، به ضد خود تبديل مي‌كنيم.
اين اقتصاددان به سرمايه‌گذاري كه در زمينه آموزش عالي زنان ايراني شده و در عين حال سهم يك‌سومي آنها در ميانگين جهاني اشاره كرد و با تاكيد بر اينكه بايد بر مفاهيم تامل زيادي داشته باشيم، خاطرنشان كرد: اگر از دريچه‌هاي درستي مسائل‌مان را ببينيم، اصلا حق ما نيست كه اين ميزان بحران‌هاي حاد اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي و سياسي را داشته باشيم.
اين اقتصاددان گفت: از درون فرهنگ و مناسبات رانتي، اين شرايط بيرون مي‌آيد كه هر چه براي كشور خير دورمدت دارد، لجن‌مال و تخطئه شود. اكنون كاري كرده‌اند كه اگر بگوييد پايه نظري كارهايي كه با نرخ ارز مي‌كنيد را براي ما توضيح دهيد، مي‌گويند اينها دستي در اجرا ندارند و حرف‌هاي ذهني مي‌زنند. يك‌بار فردي اين حرف را به من زد و من به او گفتم وقتي شما تيله‌بازي مي‌كرديد، من در نخست وزيري بودم. بله، وقتي هيچ مبناي نظري وجود نداشته باشد، هر كس هر چه خواست، مي‌گويد!
مومني به نقش و اهميت استان‌هاي مرزي و كلانشهرها براي برعهده‌گيري مسووليت‌هاي حكومت مركزي در تعامل با دنياي خارج در قرن بيست و يكم اشاره كرد و گفت: در ادبيات توسعه گفته مي‌شود حياتي‌ترين ماموريت انديشه‌ورزان استان‌ها، اين است كه مهم‌ترين دورهاي باطل توسعه‌نيافتگي در استان را شناسايي كنند. من تاكنون هيچ مطالعه‌اي را در اين زمينه نديده‌ام. بعد از آن، بايد تمركز بر شناخت نااطميناني‌ها و نحوه نقش‌آفريني آنها بر سرنوشت توسعه باشد. وقتي نااطميناني‌ها از حدودي فراتر مي‌رود، انسان قادر به تصميم‌گيري و انتخاب نيست، بنابراين منفعل و تسليم آنچه مقدر مي‌شود، خواهد شد. اين نااطميناني‌ها مي‌توانند با منشا طبيعي يا انساني باشند.
رييس موسسه مطالعات دين و اقتصاد ضمن تاكيد بر اينكه حلقه وصل تمام دورهاي باطل بازتوليدكننده توسعه‌نيافتگي، در ضعف بنيه توليدي و بهره‌وري اندك متجلي مي‌شود، گفت: با در نظر گرفتن اين موضوع، بايد با نگاهي
بين‌رشته‌اي، اين دو را زير ذره‌بين قرار داد و تكليف را با مفهوم، پايه نظري و شاخص‌هاي اندازه‌گيري روشن كرد و از درون آن يك برنامه اعتلابخش براي برون‌رفت از شرايط توسعه‌نيافتگي فراهم كرد.