مالیات برای عدالت

روز گذشته همايش ملي سامانه موديان و صورتحساب الكترونيكي با حضور رييس‌جمهور، وزير اقتصاد و رييس سازمان امور مالياتي برگزار شد، همايشي كه در آن دولت از آخرين آمار و ارقام مربوط به سبد مالياتي كشور رونمايي كرد و آن طور كه معاون وزير اقتصاد گفت امروز 73 درصد از مخارج جاري كشور با استفاده از منابع مالياتي تامين مي‌شود. رييس‌جمهور نيز بار ديگر تاكيد كرد كه دولت در شرايط فعلي هيچ دغدغه‌اي بالاتر از معيشت مردم ندارد.

هرچند در سال‌هاي گذشته و در ميان دولت‌هاي مختلف، همواره بر اين موضوع تاكيد شده كه اتكا به درآمدهاي نفتي نه تنها از نظر بلندمدت براي اقتصاد كشور مطلوب نيست كه حتي وابستگي به آن مي‌تواند با مسائلي چون تحريم‌هاي اقتصادي به چالشي جدي بدل شود اما همواره اين مشكل نيز در اقتصاد ايران وجود داشته كه مقدمات براي افزايش درآمدهاي مالياتي فراهم نشده است. در سال‌هاي اخير و تحت تاثير تحريم‌ها، دولت‌ها در ايران مجبور شدند به گزينه ماليات به عنوان يك موضوع جدي‌تر نگاه كنند، هرچند هنوز چه در حوزه فرهنگ‌سازي و چه در حوزه‌هاي اجرايي كمبودهايي در اين حوزه مشاهده مي‌شود. با اين وجود اما آنطور كه رييس سازمان امور مالياتي مي‌گويد، اقدامات مثبتي در اين حوزه صورت گرفته كه خود را در آمارها نيز نشان مي‌دهد. محمد هادي سبحانيان - معاون وزير امور اقتصادي و دارايي- در همايش ملي سامانه موديان و صورتحساب الكترونيكي كه با حضور رييس‌جمهور برگزار شد اظهار كرد: نسبت ماليات بر توليد ناخالص داخلي از ۵.۷ درصد در سال ۱۴۰۰ هم‌اكنون به ۷.۷ درصد رسيده است. وي افزود: سال ۱۴۰۰ ماليات ۴۰ درصد هزينه جاري كشور را تشكيل مي‌داد كه هم‌اكنون اين عدد به ۷۳ درصد رسيده است. درآمد مالياتي نيز نسبت به سال ۱۴۰۰ به ميزان ۵۷ درصد رشد داشته است. رييس كل سازمان امور مالياتي با اشاره به نقش ماليات در دريافت عوارض وزارت كشور گفت: سال ۱۴۰۰ مبلغ ۲۴ هزار ميليارد تومان عوارض به وزارت كشور پرداخت كرديم كه در حال حاضر اين عدد به ۴۱ همت رسيده است. سبحانيان تصريح كرد: سال ۱۴۰۰ مبلغ عوارض كه به شهرداري پرداخت مي‌كرديم ۱۲ همت بود كه در ده ماهه سال جاري به 120 همت رسيده است. وي با اشاره به طرح نشاندار كردن ماليات گفت: در حال حاضر اشخاص حقيقي و حقوقي خودشان تعيين مي‌كنند كه ماليات پرداختي آنها در چه پروژه‌اي هزينه شود كه اين مساله در رضايتمندي موديان تاثير بسزايي داشته است. رييس كل سازمان امور مالياتي هدف اين سازمان را گذار از نظام مالياتي سنتي به سمت ماليات ستاني هوشمند و سيستمي دانست و يادآور شد: طبق قانون پايانه‌هاي فروشگاهي و سامانه موديان، دولت موظف بود در سال ۱۴۰۰ سامانه موديان را راه‌اندازي كند كه اين كار انجام نشده بود و در دي ماه ۱۴۰۰ اين سامانه راه‌اندازي شد. ايجاد اين سامانه باعث شد سرعت اخذ داده‌هاي مالياتي در كشور به‌شدت افزايش پيدا كند. سبحانيان درباره ماليات املاك اجاري خاطرنشان كرد: يك ميليون ملك در كشور مشمول پرداخت ماليات اجاره هستند كه در سال‌هاي گذشته نقشي در ماليات نداشتند اما امسال اين يك ميليون واحد ۱۰۰ درصد رسيدگي مالياتي شد. همچنين در حال حاضر ۷۰ درصد اظهارنامه اشخاص حقيقي به صورت سيستمي انجام مي‌شود و ۳۰ درصد توسط ماموران صورت مي‌گيرد. وي تاكيد كرد: قبلاً صدور صورتحساب الكترونيكي ۱۲۰ ميليون فقره در ماه بود كه هم‌اكنون به ۹۰۰ ميليون صورتحساب رسيده است. به حمدالله با سيستمي شدن ماليات در حال حاضر ۹۰۰ هزار اظهارنامه ماليات بر ارزش افزوده با يك دكمه انجام مي‌شود. رييس كل سازمان امور مالياتي بيان كرد: در سازمان، حركت پرشتابي از نظام مالياتي سنتي به سمت نظام سيستمي و هوشمند آغاز شده است كه هم‌اكنون در ابتداي اين مسير هستيم. به اين ترتيب مي‌توان انتظار داشت كه در سال آينده نيز روند افزايش درآمد دولت از حوزه ماليات رشد كرده و به اين ترتيب سهم درآمدهاي پايدار در اقتصاد ايران افزايش پيدا كند. با اين وجود دولت به شكل جدي پيگير اين موضوع است كه با افزايش درآمدهاي مالياتي، فشاري به اقشار كم درآمد وارد نشود. وزير اقتصاد گفت: بايد سيستم ماليات و يارانه‌ها يكي شود تا از خانوارهايي كه نيازمند يارانه هستند ماليات نگيريم. عبدالناصر همتي در همايش ملي سامانه موديان اظهار كرد: براي حل بحران‌هاي اقتصادي نيازمند تصميمات درست هستيم و در اصلاح حكمراني اقتصادي و اخذ تصميمات درست نيازمند داده هستيم. وي افزود: تمام كشورها بر اين باورند كه ماليات بهترين ابزار تامين مالي دولت‌ها است. وزير اقتصاد با اشاره به اهميت عدالت مالياتي در افزايش اعتماد به دولت گفت: عدالت مالياتي، اعتماد به دولت در هزينه كرد ماليات‌ها، سهل الوصول بودن ماليات و رعايت اصل هزينه و فايده، چهار اصل يك نظام مالياتي مطلوب است. رعايت اين اصول، تمكين مالياتي و كاهش فرارهاي مالياتي در وزارت اقتصاد دنبال شده است. همتي تصريح كرد: افزايش تمكين مالياتي و كاهش ريسك مستلزم حكمراني داده‌ در نظام مالياتي است و رسيدن به داده‌هاي قابل اتكا نيازمند استفاده از فناوري‌هاي نوين است. افزايش رقابت سالم، عدم تبعيض بين كسب و كارها و وصول عادلانه ماليات بسيار اهميت دارد. وي يادآور شد: براي كمك به توليد بايد فعاليت‌هاي سوداگري قابل شناسايي باشد و هزينه سوداگري را بالا ببريم چرا كه تا به حال هزينه بسيار كمي داشته و هزينه سوداگري را مردم مي‌پردازند.

همتي ادامه داد: براي كاهش فشار مالياتي براي حقوق بگيران و بخش توليد نيازمند اطلاعات دقيق هستيم. بايد سيستم ماليات و يارانه‌ها يكي شود تا از خانوارهايي كه نيازمند يارانه هستند ماليات نگيريم. وزير امور اقتصادي و دارايي با بيان اينكه قانون پايانه‌هاي فروشگاهي و سامانه موديان بستر اجرايي توليد داده‌هاي با كيفيت است، گفت: نظام مالياتي براي تحول و ايجاد شفافيت راهي جز حركت در اين مسير ندارد. ماليات‌ستاني در بستر ايجاد شده موجب كاهش هزينه‌هاي وصول ماليات مي‌شود. گلايه‌هاي موديان بايد شنيده و لحاظ شود؛ چرا كه اعتماد موديان پيش نياز تحول و تحقق نظام مالياتي عادلانه و هوشمند است. وي بيان كرد: سازمان امور مالياتي بايد فرآيندها را به گونه‌اي طراحي كند كه كار كسب و كارها تسهيل شود. سازمان امور مالياتي بايد با همكاري بانك مركزي زمينه شناسايي فرارهاي مالياتي را فراهم كند.

دولت و دغدغه معيشت

همزمان با اين اظهارات، رييس‌جمهور نيز به عنوان مهمان اصلي اين همايش سخناني را درباره اولويت‌هاي اقتصادي فعلي كشور مطرح و البته بر روي اين موضوع تاكيد كرد كه امروز دغدغه معيشت، اصلي‌ترين موضوعي است كه از سوي دولت چهاردهم پيگيري مي‌شود. مسعود پزشكيان در همايش ملي سامانه موديان و صورتحساب‌هاي الكترونيكي، خطاب به حاضرين در اين همايش اظهار كرد: كارهاي خوبي انجام داديد و راه درازي را آمديد، اما راه درازي براي رفتن باقي مانده است. زماني نماينده بوديم‌ و تصميم گرفتيم در رابطه با رانت، فساد و رشوه قانون بنويسيم، اما پيگيري كرديم و ديديم قانون هست، اما اجرا نمي‌شود. مواردي كه من فكر مي‌كردم مي‌تواند مشكل ما را حل كند، كد ملي، كد پستي و كد زمين به علاوه ماده ۱۶۹ مكرر ماليات‌ها بود. وي اظهار كرد: بحثي كه اكنون مطرح شد مبني بر اينكه ما از موديان بزرگ شروع كرديم كه اين كار خوبي است، اما بدن ما يكسري ارگان‌هاي بزرگ مثل قلب و ريه دارد و يكسري ارگان‌هاي جزئي هم داريم كه نقش آنان در سلامت مهم است. عدم توجه به ارگان‌هاي ريز بدن آدم را گرفتار مي‌كند. رشوه‌هاي ريز نيز اقتصاد را بيمار مي‌كند، اين رشوه، رانت و فساد الزاما به پولدارها باز نمي‌گردد. رييس‌جمهور تصريح كرد: زماني در اداره مي‌رويم و مي‌بينيم يك نفر چيزي مي‌گيرد و كاري را انجام مي‌دهد، عدد بالايي نيست، اما نارضايتي مردم از همين موارد كوچك است كه مي‌بينيم و كاري نمي‌كنيم. وي تاكيد كرد: هر موجود زنده‌اي يك مودي ماليات است. اعتبار هر فردي در كشور بايد از نظر مالياتي مشخص شود. ماده ۱۶۹ مكرر قانون ماليات‌ها اين را مشخص مي‌كند كه سقف پرداخت ماليات من چقدر است. درآمد هر فرد مشخص است. اطلاعات درست شامل درآمد و اموال هر فرد است. يك كد زمين داريم و يك ساختمان داريم. سه دوره است كه بحث اخذ ماليات از خانه خالي مطرح مي‌شود.

پزشكيان خاطرنشان كرد: داده و اطلاعات يعني قدرت؛ ما زماني مي‌توانيم براي مريص نسخه درست بنويسم كه داده‌هاي درستي جمع‌آوري كنيم. اطلاعات درست جمع كنيم و بعد تجزيه و تحليل كنيم كه مشكل بيمار به كدام ارگان باز مي‌گردد. اگر داده نداشته باشيم، تشخيص غلط است. سيستم مالياتي بايد داده‌ها را داشته باشد، بعد تصميم‌گيري كند. قوي‌ترين سازمان‌ها از ماليات نبايد فرار كنند. وي بيان كرد: اگر داده‌ها جمع شود به اين سادگي امكان ندارد پولي به حساب من يا فرزندانم بيايد و سيستم مالياتي نفهمد. فرزند يا نوه من كه كار ندارد اين پول از كجا به حسابش آمد؟ اين را شما بايد ارزيابي كنيد. رييس‌جمهور بيان كرد: در هر كشوري سيستم مي‌داند پول هر فردي از كجا آمده است. پول براي فرد است، خرج كند اما بايد شفاف باشد. شفافيت چرخش داده خيلي مهم است. دوست من از كانادا باز مي‌گشت، يك ماه به بازگشت با همسرش رفت يك اجاق گاز به صورت قسطي خريد. يك ماه بعد در زمان برگشت گفتند اول بايد پول اجاق گاز را بدهيد بعد برويد. در دنياي ما همه اپليكيشن‌ها با داده كار مي‌كنند.

وي افزود: همين «نشان» يا «بلد» كوچه‌هايي را نشان مي‌دهد كه يك فرد كه مدت‌ها در آن محل زندگي مي‌كرد شناختي از آن ندارد، اين قدرت داده است. اگر ما به اين قدرت داده دست پيدا كنيم، هيچ بي‌عدالتي شكل نمي‌گيرد. حاكميت به هر فردي كه بايد كمك مي‌كند. ما امروز هم به پولدار و هم به فقير يارانه مي‌دهيم، حتي پولدارها يارانه بيشتري مي‌گيرند. خدا وكيلي بايد اينگونه باشد؟ به فردي كه زندگي آن نمي‌چرخد بايد كمك كرد. پزشكيان در ادامه خاطرنشان كرد: دغدغه اصلي ما در دولت معيشت مردم است. بايد مشكلات معيشتي مردم را حل كنيم. مردم در حوزه مسكن مشكل دارند. يك فرد ۴، ۵ يا ۱۰ مسكن دارد ولي فردي يكي هم ندارد. يك عمر دنبال خانه‌هاي خالي مي‌گرديم. براي مديريت درست به داده، اطلاعات و شفافيت نياز داريم. به يك فرد با سوبسيت برق رايگان و آب رايگان مي‌دهيم، بعد يك آدم براي اجاره خانه پول كم مي‌آورد. يارانه بايد به اين فرد برسد. شما بايد داده‌ها را جمع‌آوري كنيد. رييس‌جمهور بيان كرد: در كشورها زماني كه درآمد يك خانواده بالا مي‌رود ماليات مي‌گيرند اما از درآمد پايين ماليات نمي‌گيرند. ماليات براي حل مشكلات مردم و كمك به افراد كم برخوردار است. چيزهايي كه يك مدير بايد به آن فكر كند برطرف كردن فقر و بيماري و حقوق برابر است. من خود به خود قرآن را مرور مي‌كردم كمك به يتيم و فقير به ذهنم مي‌آمد. مسلمان كسي است كه فقرا را ببيند. امروز در دنيا روساي كشورهاي مختلف فكر مي‌كنند مي‌رسند به اينكه بايد فقر را از بين ببرند و به محرومان كمك كنند. وي خاطرنشان كرد: وظيفه ما ديدن فقرا است. شما مي‌توانيد به ما كمك كنيد و داده‌ها را به ما دهيد. در هر اداره‌اي ما وظيفه داريم مشكل مردم را حل كنيم، نه اينكه تقاضاي ديگري از مردم شود. رانت، رشوه و فساد با داشتن داده‌ها و مديريت داده شكل نمي‌گيرد. پيشرفت‌هاي زيادي داشتيم. هر قانون و مقرراتي كه به رفع محرومين و برقراري عدالت و امنيت بينجامد ما از آن استقبال مي‌كنيم و در اين مسير گام برخواهيم داشت. تلاش مي‌كنيم منابع را عادلانه مديريت كنيم. شكاف بزرگي كه بين بالا و پايين ايجاد شده با مديريت داده قابل رفع است. پزشكيان افزود: مردم در حوزه معيشت و مسكن و شغل گرفتار هستند. با دادن داده درست مي‌توان مديريت درست انجام داد. الان به هر موردي دست بزنيد مي‌گويد من؟! اگر داده باشد ديگر كسي نمي‌تواند اينگونه بگويد. ماده ۱۶۹ مكرر مالياتي براي همه ايرانيان است. اصلا در بانك نياز به ضامن نيست. اعتبار هر ايراني مشخص است. سقف درآمد و دارايي‌هاي هر فرد مشخص است. كسي كه ماليات نداده چه كارت بازرگاني؟ كسي كه دخل و خرج آن چرخش ندارد چه ورود ماشين وارداتي؟ اين نشان مي‌دهد ما از داده‌ها بي‌خبر هستيم. اين همه فرارهاي مالياتي همه به مديريت داده باز مي‌گردد. اميدوارم با قدرت پيش برويد و سعي كنيد در كشور هيچ انساني از ديد شما خارج نباشد. وي بيان كرد: پزشك خانواده يعني چه كسي چه خدماتي و به چه كيفيتي دريافت مي‌كند. هيچ فردي از چشم مدير سلامت نبايد بيرون باشد. فقرا و محرومان را بايد بيشتر ديد. همه بحث‌هاي مالياتي براي همين است. به كسي كه ندارد بايد كمك كنيم نه اينكه در حق وي بي‌عدالتي كنيم. بر اساس آنچه كه تا امروز از بودجه سال آينده مشخص شده، ماليات در سال آينده نيز به عنوان يك اولويت درآمدي در دستور كار دولت خواهد بود، درآمدي كه بناست با شفافيت و كارآمدي بيشتر، عصاي دولت در اجراي بودجه و پيگيري هزينه‌هاي جاري ايران باشد.