آيا پرداخت وام براي سفر، راهگشاست؟

زهره علامي|

اگر نگاهي به سايت‌هاي ارايه خدمات مسافرتي از جمله علي بابا، سفريار، سفر ماركت و ... بيندازيد، در همان نگاه اول با پكيج‌هاي مختلف تورهاي قسطي مواجه مي‌شويد كه اغلب آنها بدون ضامن، فقط با اعتبارسنجي حساب بانكي شما يا با داشتن چك صيادي يا سفته الكترونيك، تورهاي داخلي و خارجي را به صورت اقساطي به مشتريان ارايه مي‌دهند.پرونده سفرها و تورهاي قسطي، تازگي ندارد سال ۹۷ و همگام با گراني هزينه خدمات سفر و كاهش مسافران، وزارت ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي، آن را مطرح كرد. البته ابتدا قرار بود كه اين طرح براي ارزان‌سازي سفر اجرا شود، اما بعد از مدتي نام طرح به «آسان‌سازي سفر» تغيير داده شد، پس از آن هم اعلام شد كه هدف از اين طرح‌، همان سفر‌هاي قسطي بوده است. در اين ميان صداي منتقدان بلند شد، آنها ارايه اينگونه طرح‌ها را ناكارآمد مي‌دانستند چون بدهكار كردن و زير قرض و قسط بردن مردم براي سفر در شرايط معيشتي و اقتصادي را فرمول درستي نمي‌دانستند در همان زمان بسياري از كارشناسان گردشگري پيشنهاد دادند بهتر است كه نسخه‌كشور‌هاي ديگر در اين زمينه اجرايي شود و با تخصيص يارانه و بودجه‌هاي رفاهي به گروه‌هاي كم‌درآمد، سفر ارزان شود. اما وزارت ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي به كار خود ادامه داد و حتي تعدادي از آژانس‌هاي دولتي و وابسته را مامور اجراي طرح سفر‌هاي قسطي كرد، به گفته برخي از اين آژانس‌ها از اين طرح براي مسير‌هاي مثل مشهد و كيش، بسيار استقبال شده است، البته اين طرح هم با شيوع كرونا متوقف شد. اما ماجرا به همين جا ختم نمي‌شود در مهرماه سال ۹۹ و زماني كه كشور با شيوع كرونا دست و پنجه نرم مي‌كرد، كانون جهانگردي و اتومبيلراني به عنوان يكي از شركت‌هاي زيرمجموعه وزارت ميراث فرهنگي و گردشگري، از توافق با يكي از بانك‌ها براي پرداخت ۲۰ ميليون وام سفر خبر دادكه اين طرح با واكنش‌هاي منفي مواجه شد و به نتيجه نرسيد.

سفر، كالايي لوكس

حالا و در شرايطي كه چند سالي از همه‌گيري كرونا گذشته است، نه تنها تعداد وب‌سايت‌ها و آژانس‌هايي كه خدمات قسطي سفر را عرضه مي‌كنند درحال افزايش است بلكه تعداد سفرهاي قسطي اين سايت‌ها هم در روندي صعودي را طي مي‌كنند. البته همانطور كه گفته شد اين شيوه سفر در گذشته هم رواج داشته، اما در دو سه سال‌ اخير و به دنبال تورم و افزايش قيمت‌ها، متقاضي بيشتري داشته است. در همين راستا، رييس هيات‌مديره انجمن صنفي دفاتر سفر هوايي، گردشگري و زيارتي استان تهران به اثرگذاري نرخ ارز و بليت هواپيما در سفرهاي خارجي و داخلي اشاره مي‌كند و مي‌گويد: سفر به كالايي لوكس تبديل شده كه مصرف‌كننده آن قشر متمول است. امير پويان رفيعي شاد مي‌افزايد: از سويي، وقتي مردم بودجه پرداخت يكجاي هزينه سفر را ندارند، به سفر اقساطي رو مي‌آورند. ميل به اين سفرها بيشتر شده و آژانس‌هاي مسافرتي متعاقب اين تقاضا، اين بسته سفر را طراحي كرده‌اند. رفيعي شاد ادامه مي‌دهد: وقتي قيمت كالا و خدمات افزايش مي‌يابد سفر از آن ماهيت تأمين نياز جسم و روح و آرامش ذهني خارج شده و به كالايي لوكس تبديل مي‌شود. طبيعتا با اين دلار ۹۰ هزار توماني و هتلي كه اقامت در آن شبي ۲۰۰ دلار هزينه دارد، فقط قشري كه متمول است و بضاعت مالي دارد مي‌تواند سفر برود. او اضافه مي‌كند: اين وضعيت فقط شامل سفرهاي خارجي نمي‌شود، سفرهاي داخلي را هم دربرمي‌گيرد؛ درنظر بگيريد يك خانواده چهار پنج نفره براي يك سفر قشم و كيش با بليت پرواز هفت ميليون توماني، چقدر بايد هزينه كند؟ رييس هيات‌مديره انجمن صنفي دفاتر سفر هوايي تصريح مي‌كند: درآمد اين خانواده چقدر است كه آن را براي سفر كوتاه خرج كند؟ هزينه سفر كه صرفا بليت حمل و نقل و اقامت نيست، هزينه‌هاي ديگر مثل خوراك و خريد هم بايد درنظر گرفت.

كاهش تقاضا براي سفر

رفيعي شاد مي‌گويد: در سنوات گذشته وقتي وارد ماه بهمن مي‌شديم در واقع بازار كار عيد آغاز شده بود، ولي امسال در ماه بهمن، شاهد آن شور و هيجان گذشته نبوديم و در تقاضا براي سفر فاصله معناداري با گذشته داريم. رييس هيات‌مديره انجمن صنفي دفاتر سفر هوايي وگردشگري، درباره سفرهاي اقساطي كه به بسته خدمات بسياري از دفاتر خدمات مسافرتي اضافه شده است، مي‌گويد: ميل به سفرهاي اقساطي، افزايش يافته است، طبيعتا وقتي مردم بودجه پرداخت يكجاي هزينه سفر را ندارند، به سفر اقساطي رو مي‌آورند. او ادامه مي‌دهد: البته بايد نكاتي را هنگام خريد اقساطي سفر مورد توجه قرار داد؛ نسبت به ميزان سود اقساطي كه گرفته مي‌شود دقت شود و مسافر در نظر داشته باشد به جهت خريد اقساط، قدرت انتخاب خود را از دست ندهد. رفيعي شاد اظهار مي‌كند: چالش پرواز در سفرهاي داخلي هم وجود دارد، با آنكه مي‌گويند افزايش قيمت در بليت پروازها رخ نداده است اما با افزايش نرخ مجدد مواجهيم. درواقع آنچه سيستم‌ فروش بليت به ما نشان مي‌دهد اين است كه قيمت بليت پروازها در مسيرهاي داخلي تغيير كرده و افزايش داشته است. رييس هيات‌مديره انجمن صنفي دفاتر سفر هوايي وگردشگري اظهار مي‌كند: البته كه قيمت‌هاي روزهاي تعطيل را نمي‌توانيم ملاك قرار دهيم، ولي در مجموع با چالش جدي در پرواز مواجهيم؛ سواي موضوع قيمت، تعداد هواپيماها هم كم است و در تهيه بليت براي گردشگران خارجي كه اين مدت به ايران سفر كرده‌اند و البته جزو كشورهاي سودآور نيستند، دچار چالش هستيم. به گفته رفيعي شاد حتي براي شيراز و كرمان خيلي سخت بليت هواپيما پيدا مي‌شود و گاهي هم اصلا پيدا نمي‌شود و فوق‌العاده ما را به زحمت مي‌اندازند. او ادامه مي‌دهد: ميزان عرضه و تقاضا در صندلي پرواز همخواني ندارد. مادامي كه بحث رقابت نباشد نمي‌توانيم در صنعت هواپيمايي درباره دلايل اين اتفاق صحبت كنيم. درنظر بگيريد هواپيمايي عراقي، كشور همسايه ما را كه ۷۰ فروند هواپيما دارد، شركت هواپيمايي ايران (ايران اير) چه تعداد هواپيماي عملياتي در اختيار دارد؟ رييس هيات‌مديره انجمن صنفي دفاتر سفر هوايي وگردشگري معتقد است كه اين دو كشور از نظر سابقه هوانوردي اصلا قابل قياس نيستند، اما دقت كنيد كه اينجا بحث هواپيمايي امارات، قطر يا تركيه نيست كه ما در مقابل آنها اصلا حرفي براي گفتن نداريم. رفيعي شاد اظهار مي‌كند: البته كه مي‌دانيم بخش عمده اين مساله به تحريم‌ها برمي‌گردد اما معتقدم براي بخش‌هاي ديگر بايد خيلي وقت پيش فكري مي‌شد تا با اين چالش مواجه نشويم. عمر ناوگان هواپيمايي ما بسيار بالاست، هواپيماها بسيار فرسوده هستند و كارايي زيادي ندارند و نهايتا با اين شرايط مواجه مي‌شويم كه صندلي هواپيما كمياب است و سفر با آن گران تمام مي‌شود.

نگاهي به پكيج‌هاي قسطي سفر

براي ارزيابي بهتر پرونده سفرهاي قسطي، تعادل به بررسي پكيج‌هاي ارايه شده توسط دو سايت علي بابا و سفرماركت پرداخته است، علي بابا به مشتريان خود بدون ضامن، بدون نياز به مراجعه حضوري، وام خريد سفر با نرخ سود 23 درصد (اقساط 12 ماهه) را به صورت سه طرح آبي، نقره‌اي و طلايي ارايه مي‌دهد. در طرح آبي مشتري مي‌تواند با وام 25 ميليون توماني، سفر مورد نظر خود را خريداري كند و هر ماه مبلغ 2 ميليون و 351 هزار و 908 تومان قسط بپردازد، در طرح بعدي كه پكيج نقره‌اي است، وام خريد سفر تا سقف ۵۰ ميليون تومان ارايه مي‌شود و مشتري با پرداخت ماهانه 4 ميليون و 703 هزار و 817 تومان، از خدمات سفر علي بابا استفاده كند. اما در طرح طلايي، 75 ميليون تومان به مشتري وام خريد سفر داده مي‌شود و مشتري بايد ماهانه 7,055,725 تومان را قسط بپردازد. علي بابا براي اجراي اين طرح‌ها اعتبارسنجي رايگان و همچنين پيك رايگان و اختصاصي براي دريافت مدارك وام هم ارايه مي‌دهد. سايت سفر ماركت هم خدمات سفر قسطي را به صورت دو مدل به كارمندان شركت‌ها و سازمان‌ها ارايه مي‌دهد، در مدل اول براي استفاده از خدمات قسطي اين سايت بايد ۳۰ درصد مبلغ تور را در هنگام رزرو تور توسط كاركنان شركت و سازمان درخواست‌كننده به صورت نقد پرداخت شود و الباقي مبلغ تور با ارايه يك ضمانت به ميزان مبلغ كل قرارداد توسط شركت و سازمان متقاضي به صورت ماهانه انجام شود. در مدل دوم، ۳۰ درصد مبلغ تور در هنگام رزرو تور توسط كاركنان شركت و سازمان درخواست‌كننده به صورت نقد پرداخت مي‌شود و الباقي مبلغ، براي تورهاي داخلي طي ۴ فقره چك صياد و تورهاي خارجي طي ۶ فقره چك صيادي پس از رزور تور به عاملين فروش سفرماركت تحويل داده مي‌شود. بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه با توجه به گران شدن نرخ ارز و به تبع آن خدمات مربوط به حمل و نقل، اقامتگاه و ... سفرهاي قسطي، يكي از راهكارهاي پيش روي مردم براي انجام سفر است و در اين ميان يكي از بهترين راهكارها، ارزان كردن هزينه خدمات و حتي ارايه تخفيف به قشر كم درآمد است تا شايد سفر از سبد هزينه اين خانوارها برداشته نشود .