گام‌هاي هوش مصنوعي در ايران
هوش مصنوعي به عنوان يكي از بزرگ‌ترين تحولات فناوري، امروزه در حال تغييرات بنيادين در صنايع مختلف و تقويت جايگاه اقتصادي كشورها است. ايران نيز به‌دنبال بهره‌برداري از پتانسيل‌هاي اين فناوري براي توسعه اقتصادي و اجتماعي است.
هوش مصنوعي به عنوان يكي از بزرگ‌ترين تحولات فناوري، امروزه در حال تغييرات بنيادين در صنايع مختلف و تقويت جايگاه اقتصادي كشورها است. ايران نيز به‌دنبال بهره‌برداري از پتانسيل‌هاي اين فناوري براي توسعه اقتصادي و اجتماعي است. از آنجا كه زيرساخت‌هاي هوش مصنوعي به‌طور مستقيم بر رشد و نوآوري تأثير مي‌گذارد، مسوولان دولتي و بخش خصوصي در تلاش‌اند تا با سرمايه‌گذاري در اين حوزه، زمينه‌ساز تحولي بزرگ در كشور باشند. در دنياي امروز، هوش مصنوعي به عنوان يكي از تحولات بزرگ در عرصه فناوري و علم شناخته مي‌شود. اين تكنولوژي، كه روز به روز دامنه كاربردهاي آن در صنايع مختلف گسترش مي‌يابد، مي‌تواند به عنوان يك موتور محرك در رشد اقتصادي كشورها عمل كند. كشورهاي پيشرفته در جهان، مانند ايالات متحده و چين، با سرمايه‌گذاري‌هاي كلان در زمينه توسعه هوش مصنوعي، به‌طور مستقيم توانسته‌اند جايگاه خود را در اقتصاد جهاني تحكيم بخشند. هوش مصنوعي نه‌تنها مي‌تواند در بهبود عملكرد صنايع، بلكه در ايجاد شغل‌هاي جديد، افزايش بهره‌وري و كاهش هزينه‌ها نيز تأثيرگذار باشد. با توجه به روندهاي جهاني، ايران نيز در تلاش است تا از ظرفيت‌هاي هوش مصنوعي به‌منظور توسعه اقتصادي و اجتماعي بهره‌برداري كند. در اين راستا، ايجاد زيرساخت‌هاي مناسب و توجه به پرورش نيروي انساني متخصص در اين حوزه از اهميت ويژه‌اي برخوردار است. يكي از چالش‌هاي اصلي در توسعه هوش مصنوعي، كمبود نيروي متخصص و منابع تحقيقاتي كافي است. به همين دليل، توجه به تربيت نيروي انساني ماهر و ايجاد مراكز تحقيقاتي در دانشگاه‌ها و موسسات علمي كشور امري ضروري است. در اين ميان، حمايت‌هاي دولتي و همكاري با بخش خصوصي و شركت‌هاي دانش‌بنيان نقش حياتي در توسعه زيرساخت‌هاي هوش مصنوعي دارد. اين همكاري‌ها مي‌تواند به ايجاد پلتفرم‌هايي منجر شود كه به‌طور همزمان پاسخگوي نيازهاي بازار و تسهيل‌كننده نوآوري در كشور باشد. معاونت علمي و فناوري رياست‌جمهوري با راه‌اندازي پروژه‌هاي مختلف در اين زمينه، به‌ويژه در حوزه‌هاي مرتبط با انرژي، سلامت و بيمه، نشان داده است كه به دنبال ايجاد يك اكوسيستم پايدار براي رشد و شكوفايي فناوري‌هاي نوين است. يكي از مهم‌ترين اقدامات در اين راستا، ايجاد زيرساخت‌هاي متن‌باز است. اين رويكرد به استارتاپ‌ها و شركت‌هاي نوپا اين امكان را مي‌دهد تا به‌راحتي به منابع مورد نياز خود دسترسي پيدا كنند و از تجربيات جهاني بهره‌مند شوند. همچنين، حمايت از شركت‌هاي دانش‌بنيان در اين حوزه مي‌تواند منجر به توسعه محصولات و خدمات نوآورانه‌اي شود كه نه‌تنها بازار داخلي را تقويت مي‌كند، بلكه در سطح بين‌المللي نيز قابل رقابت خواهند بود. در دنياي امروز كه تحريم‌ها و محدوديت‌هاي مختلفي بر سر راه كشورها قرار دارد، توانايي عبور از اين موانع و ارايه راه‌حل‌هاي جايگزين يكي از الزامات اساسي در پيشبرد اهداف هوش مصنوعي است. ايران با توجه به منابع انساني توانمند و ظرفيت‌هاي داخلي، مي‌تواند به يكي از كشورهاي پيشرو در اين حوزه تبديل شود. اين امر مستلزم برنامه‌ريزي دقيق و سرمايه‌گذاري‌هاي مداوم در آموزش، پژوهش و ايجاد زيرساخت‌هاي فناوري است. در نهايت، هدف اصلي توسعه هوش مصنوعي در ايران، ايجاد بستري مناسب براي نوآوري، اشتغال‌زايي و ارتقاء كيفيت زندگي مردم است. با حمايت‌هاي دولتي و همكاري‌هاي بين‌المللي، ايران مي‌تواند در اين عرصه به رقابت با ساير كشورهاي پيشرفته بپردازد و از ظرفيت‌هاي بالقوه خود در اين زمينه بهره‌برداري كند.
با سوار شدن روي پوسته براي ساخت هوش مصنوعي مقابله مي‌كنيم
در اين راستا معاونت علمي رياست‌جمهوري پايه اوليه هوش مصنوعي را ايجاد كرده است. معاون علمي رياست‌جمهوري گفت كه سنگ بناي اوليه‌اي براي هوش مصنوعي ايجاد كرده‌ايم تا بتوانيم سكويي منحصربه‌فرد براي خودمان به وجود آوريم، اما تفاوت اساسي اين است كه ما قصد داريم اين زيرساخت را به صورت متن‌باز توسعه دهيم و با سوار شدن روي پوسته براي ساخت هوش مصنوعي مقابله مي‌كنيم. به گزارش پيوست، حسين افشين، معــاون علمي رياست‌جمهوري با اشــاره به موضوع ايجاد زيرســاخت هوش مصنوعي متن‌باز (Open Source) گفت: ما با تكيه بر اصول علمي و همگام با الگوهاي روز دنيا حركت مي‌كنيم؛ درحال حاضر سنگ بناي اوليه‌اي را بنا كرده‌ايم تا بتوانيم سكويي منحصربه‌فرد براي خودمان ايجاد كنيم، اما تفاوت اساسي اين است كه ما قصد داريم اين زيرساخت را به صورت متن‌باز توسعه دهيم. افشين در حاشيه افتتاحيه پروژه هوشمندسازي نيروگاه سيكل‌تركيبي شريعتي مشهد تاكيد كرد كه اين زيرساخت با مشاركت شركت‌هاي دانش‌بنيان باعث توسعه اين پلتفرم مي‌شود. ما فراخوان داده‌ايم كه شركت‌هاي توانمند در حوزه هوش مصنوعي در اين فرايند همراه ما باشند. طبق گفته افشين در لايه بالاتر اين سكو يك بازارگاه يا استوديو ايجاد مي‌شود. در اين بخش، حوزه‌هاي مختلفي مانند انرژي، سلامت، تامين اجتماعي و بيمه تعريف شده‌اند. او گفت: براي هر يك از اين حوزه‌ها فراخوان داده‌ايم و از شركت‌هاي دانش‌بنيان خواسته‌ايم تا در اين بخش‌ها مشاركت كنند. حمايت معاونت علمي نيز به صورت گرنت به اين شركت‌ها تعلق مي‌گيرد؛ البته اين حمايت به شرطي است كه خروجي كار به صورت متن‌باز ارايه شود. معاون علمي رياست‌جمهوري ادامه داد: بعد از اين مرحله، دو لايه ديگر نيز وجود دارد كه مربوط به كسب‌وكارهاي خرد است. مثلا فردي مي‌خواهد در حوزه هوش مصنوعي فعاليت كند، اما برنامه‌نويس نيست؛ يا فردي يك بازار دارد و مي‌خواهد كسب‌وكارش را توسعه دهد. در اين بازارگاه‌ها يا استوديوها، جعبه ابزارهايي وجود دارد كه به افراد كمك مي‌كنند. مثلاً در حوزه انرژي، داده‌هايم را وارد مي‌كنم، مدل مناسب را انتخاب مي‌كنم و پس از يادگيري، خروجي مورد نيازم را دريافت مي‌شود. اين لايه‌ها مختص كسب‌وكارها هستند و ما در اين حوزه‌ها نيز فراخوان داده‌ايم. او همچنين با اشاره به دسترسي به لايه‌هاي اصلي و عدم امكان تحريم آنها، از رونمايي قريب‌الوقوع زيرساخت GPU خبر داد. او درباره حمايت‌هاي دولت توضيح داد: در لايه‌هاي اول و دوم، معمولا هزينه‌ها توسط حاكميت تامين مي‌شود، زيرا اين بخش‌ها درآمدزايي مستقيم ندارند. واگذاري اين بازارگاه‌ها به شركت‌هاي خاص ممكن بود، اما سياست ما حفظ اين پلتفرم به صورت متن‌باز است. شركت‌هايي كه در اين پروژه مشاركت مي‌كنند، بايد خروجي كار خود را به شكل متن‌باز تحويل دهند. هدف ما جذب شركت‌هاي متعدد به اين پروژه است. در ابتداي كار، برخي شركت‌ها ممكن است درباره سهم خود سوال كنند و ما مي‌‌گوييم كه زيربناي اوليه را ريخته‌ايم و براي ايده‌ها و مشاركت‌هاي آنها نياز به افراد داريم. افشين با اشاره به توسعه ۲۰ ساله هوش مصنوعي در دنيا ادامه داد: هوش مصنوعي از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۲ رشد چشمگيري كرده است ولي در ايران اين حوزه به تازگي در حال رشد است. البته براي اين كار به مديران جسور نياز داريم. در حوزه هوش مصنوعي ممكن است با محدوديت‌هايي مواجه شويم. مثلا اگر آي‌پي‌ها مسدود شوند، ما بايد راه‌حل‌هايي داشته باشيم تا بتوانيم از اين محدوديت‌ها عبور كنيم. اين لايه‌ها هستند كه ممكن است تحت تاثير تحريم‌ها قرار بگيرند.
هوش مصنوعي پروژه نيست، فرايند است
افشين گفت: هدف ما ايجاد يك سكوي مردمي است، نه تصدي‌گري؛ اين سكو متعلق به مردم است و ما در حال گسترش آن هستيم تا نخبگان و عموم بتوانند از آن بهره‌مند شوند. هوش مصنوعي موجودي زنده است و نيازمند به‌روزرساني مداوم دارد. همچنين پروژه هوش مصنوعي رويكردي پايدار و بلندمدت است نه يك پروژه موقت. او درباره با اشاره به انعقاد قراردادهاي هوش مصنوعي با ۱۳ دانشگاه ادامه داد: پروژه‌هاي تعريف‌شده براي دانشگاه‌ها و دستياران هوش مصنوعي وزارتخانه‌ها، با هدف حمايت از نيروي انساني و ايجاد هسته‌هاي فناوري آغاز و به تاسيس شركت‌هاي دانش‌بنيان هوش مصنوعي منجر مي‌شود. ۳۰ ميليارد به دانشگاه شريف تسهيلات مالي داده‌ايم. ما به دانشگاه‌ها پروژه‌هاي واقعي ميدهيم و انتظار داريم كه آنها نيز در اين زمينه پيشرو باشند. اگر دانشگاهي عملكرد ضعيفي داشته باشد، تمركز خود را بر روي دانشگاه‌هاي ديگر قرار ميدهيم. طبق گفته او، كمبود نيروي انساني متخصص، محدوديت تعداد شركت‌هاي دانش‌بنيان در حوزه هوش مصنوعي را رقم زده است. بايد در دانشگاه‌ها آموزش‌هاي لازم را ارايه دهيم و پروژه‌هاي هوش مصنوعي تعريف كنيم تا دانشجويان به اين حوزه علاقه‌مند شوند. مطمئن باشيد كه در سال آينده، تعداد پروژه‌ها و محصولات دانشگاه‌ها چندين برابر خواهد شد. افشين در نهايت گفت كه در آينده، مسابقاتي برگزار مي‌كنيم تا مدل‌هايي كه مصرف GPU را كاهش مي‌دهند يا هزينه‌هاي محاسباتي را پايين مي‌آورند، شناسايي و به آنها جوايزي اهدا شود. هدف ما تشويق خلاقيت و نوآوري در اين حوزه است.