بازار فرش ایران در اختیار قاچاقچیان افغانستان

به گزارش تجارت نیوز، صادرات فرش ایرانی در سال‌های گذشته یکی از موفق‌ترین بخش‌های اقتصادی کشور بود و فرش دستباف ایران با شهرت جهانی خود در بازارهای بین‌المللی حضور پررنگی داشت، اما در سال‌های اخیر، قاچاق فرش‌های افغانستانی و بی‌توجهی به حمایت از تولید داخلی باعث آسیب به این صنعت شده است.

تحریم‌ها، سیاست‌های نادرست اقتصادی و نبود حمایت‌های دولتی باعث شده‌اند که تولید و صادرات فرش ایرانی در وضعیت بحرانی قرار گیرند. با وجود ادعای دولت مبنی بر افزایش تولید، شواهد و پیامدهای آن نشان‌دهنده واقعیت متفاوتی است؛ چراکه وضعیت صادرات همچنان همانند گذشته باقی مانده و تحولی در بازارهای خارجی مشاهده نمی‌شود.

همچنین یکی از مشکلات عمده‌ این صنعت، قاچاق گسترده فرش‌های افغانستانی به بازار ایران است که به‌دلیل قیمت پایین‌تر، بازارهای داخلی را تحت تأثیر قرار می‌دهند. این فرش‌ها از کیفیت پایین و مواد اولیه نامناسبی برخوردارند.

با وجود اینکه مرکز ملی فرش ایران به عنوان نهادی مسئول در این صنعت فعال است؛ هنوز نتوانسته به طور مؤثر مشکلات اساسی این بخش را حل کند. این مرکز در اتخاذ سیاست‌های جامع و کارآمد برای حمایت از تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش ناکام مانده است. در نتیجه، صنعت فرش کشور با بحران‌های زیادی دست و پنجه نرم می‌کند.

قاچاق فرش‌ نیز موضوع تازه‌ای نیست، چراکه فرش‌های هندی و افغانستانی سال‌هاست به بازار ایران راه یافته‌اند و حتی در مواردی این فرش‌ها با نام فرش ایرانی به مردم فروخته می‌شوند.

در گذشته این قاچاق‌ها بیشتر به صورت زیرزمینی انجام می‌شد، اما امروز به وضوح و به طور علنی‌تر شاهد این روند است. این مسئله نه‌تنها به آسیب در هویت و اعتبار فرش ایرانی می‌انجامد، بلکه ضربه جدی به تولید و صادرات این صنعت می‌زند

مرتضی حاجی آقامیری، رئیس کمیسیون فرش، هنر و صنایع دستی اتاق بازرگانی ایران، در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز با تاکید بر ورود گسترده فرش‌های افغانستانی به کشور گفت: فرش‌های افغانستانی با کیفیت پایین و مواد اولیه نامناسب به صورت قاچاق از طریق مرزهای شرقی وارد بازار ایران می‌شوند.

وی افزود: این فرش‌ها به دلیل قیمت پایین‌تر که ناشی از عدم پرداخت حقوق و عوارض است، ضربه‌ای جدی به تولید داخلی و بازار فرش ایران زده در حال حاضر، جلسه‌ای در ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز تشکیل شده تا راهکارهای مقابله با این پدیده بررسی و رایزنی با پلیس امنیت اقتصادی انجام شود. در این جلسه با محاسبه حجم فرش‌های قاچاق تدابیر لازم برای مقابله با آنها اتخاذ می‌شود.

آقامیری با اشاره به وضعیت نامناسب صادرات فرش ایران گفت: میزان صادرات فرش ایران طبق آخرین آمار تقریباً مشابه سال گذشته بوده و همچنان در وضعیت بسیار نامناسبی قرار دارد. در حال حاضر، صادرات فرش ایران به حدود ۴۰ میلیون دلار می‌رسد که در مقایسه با گذشته تغییرات قابل توجهی نداشته است.

او با تاکید بر نبود آمار موثق در زمینه تولید فرش، اظهار کرد: آمارهایی که از سوی وزارت صمت و مرکز ملی فرش ارائه می‌شود روند صعودی دارند. این در حالی است که اگر صادرات کاهش پیدا کند، منطقی نیست که تولید به طور چشمگیر افزایش یابد.

وی ادامه داد: برآیند این مسئله در صادرات به وضوح قابل مشاهده است و ایران هر سال نزولی بودن صادرات فرش را تجربه می‌کند. حتی تغییرات جزئی در حدود ۱۰ درصد در رقم ۴۰ میلیون دلار تاثیری ملموس بر وضعیت صادرات نمی‌گذارد.

آقامیری به مقایسه وضع کنونی فرش با سال‌های گذشته پرداخت و گفت: اگر وضعیت کنونی را با سال‌های گذشته به‌ویژه دهه 90 مقایسه کنید، وضعیت فرش دستباف ایران همچنان نابسامان است. به‌رغم ظرفیت‌های موجود برای حضور در بازارهای جهانی، عمده موانع صادرات فرش به مسائل تحریم و مشکلاتی مانند پیمان‌سپاری ارزی و مشکلات مربوط به FATF مربوط می‌شود.

او با تائید بر تأثیر منفی این مشکلات بر صادرات فرش دستباف بیان کرد: در سال ۱۳۹۷ به دولت هشدار داد شد که این مشکلات می‌تواند منجر به کاهش صادرات شود، اما متاسفانه توجهی به این هشدار نشد و تنها زمان را افزایش دادند که مشکلات را تشدیدتر کرد.

رئیس کمیسیون فرش، هنر و صنایع دستی اتاق بازرگانی ایران با اشاره به مقاومت‌های شدید بانک مرکزی در اجرای سیاست‌های تسهیل‌گر، گفت: برخی از سیاست‌ها مانند اجرای بند کاف تبصره ۹ قانون بودجه ۱۴۰۲ که تعهد ارزی فرش را کاهش می‌دهد پس از مقاومت‌های فراوان بانک مرکزی در ۱۵ بهمن اجرایی شد. اما با وجود این اقدامات، هنوز مشکلاتی در زمینه کاهش تعهدات ارزی وجود دارد و این اقدامات در برخی از موارد با تاخیر اجرایی می‌شوند.

وی به موضوع بیمه قالیبافان و فعالان صنایع دستی اشاره و اظهار کرد: قانون بیمه اجتماعی قالیبافان که در سال ۱۳۷۸ مصوب شده باید اجرا شود، اما به دلیل عدم تخصیص منابع توسط دولت، تعداد بیمه‌شدگان از ۶۰۰ هزار نفر در سال ۱۳۹۲ به حدود ۲۰۰ هزار نفر کاهش یافته است. این کاهش در بیمه‌شدگان منجر به کاهش نیروی کار در این حوزه می‌شود.

آقامیری در پایان به یکی دیگر از مشکلات فرش ایران اشاره و خاطرنشان کرد: محدودیت‌های بازگشت فرش‌های ایرانی به کشور به موجب ماده ۱۲۰ آیین‌نامه اجرایی قانون امور گمرکی نیز یکی دیگر از مسائل جدی است. این موضوع تاکنون در دولت‌های مختلف به دلیل رد مصوبات توسط دیوان عدالت اداری، بدون نتیجه مانده است.
معضلات به وجودآمده در بازار فرش ایران حاکی از این است که صنایع اصیل و اشتغال‌زای ایران به دلیل تحریم‌ها، سیاست‌های نادرست داخلی و بی‌توجهی به نیازهای فعالان این حوزه در معرض خطر جدی قرار دارد.