سايه ريسك‌ها روي بازار سرمايه
بازارها در يك سال اخير غيرمتقارن رشد كرده‌اند و در حالي كه سهامداران زيان ديده شده‌اند ساير بازارها سود كرده‌اند. اما بايد توجه داشت كه هر بار افزايش نرخ ارز را شاهد بوديم پس از آن بازار سرمايه هم متناسب با آن يا حتي قوي‌تر رشد خوبي داشته است اين موضوع بارها و بارها تكرار شده و چندين و چند مرتبه شاهد آن بوديم.
بازارها در يك سال اخير غيرمتقارن رشد كرده‌اند و در حالي كه سهامداران زيان ديده شده‌اند ساير بازارها سود كرده‌اند. اما بايد توجه داشت كه هر بار افزايش نرخ ارز را شاهد بوديم پس از آن بازار سرمايه هم متناسب با آن يا حتي قوي‌تر رشد خوبي داشته است اين موضوع بارها و بارها تكرار شده و چندين و چند مرتبه شاهد آن بوديم.
در شرايط فعلي بازار، اسفند به عنوان ماهي ويژه و متفاوت براي بورس شناخته مي‌شود كه نقش كليدي در تحولات آينده جريان نقدينگي خواهد داشت. اين ماه معمولاً با افزايش عرضه‌هاي پرحجم از سوي حقوقي‌ها همراه است. در واقع حقوقي‌هايي به‌منظور تأمين مالي و پرداخت حقوق و عيدي كاركنان پايان سال اقدام به عرضه مي‌كنند، اين اقدام بيشترين فشار را در هفته‌هاي نخست به بازار وارد مي‌كنند. از سوي ديگر، برخي حقوقي‌هايي طبق روال هميشگي به شناسايي سود مي‌پردازند، از اين رو معاملات خود را به‌صورت گردشي انجام داده و در هفته‌هاي نخست فشار كمتري بر بازار مي‌آورند. اين تحولات باعث شده كه بسياري از فعالان بازار فعلا منتظر هفته پاياني باند تا تكليف روند مشخص شود.
بسياري از كارشناسان بر اين باورند كه در روزهاي آتي، بازار به كف قيمتي خود نزديك خواهد شد. تحليل‌ها نشان مي‌دهند كه افت احتمالي چند درصدي در بسياري از سهم‌ها، مي‌تواند آنها را به كف تاريخي برساند. از طرف ديگر، بازدهي كوتاه‌مدت ۱۵ تا ۲۰ درصدي براي بسياري از نمادها پيش‌بيني مي‌شود كه حتي ممكن است اين رقم بالاتر نيز باشد. در اين ميان، اخباري اميدواركننده از گروه‌هاي ليدر بازار، به‌ويژه در حوزه خودرو، پالايشگاه‌ها، تسعير ارز و بانك‌ها منتشر شده كه مي‌توانند نقش تعيين‌كننده‌اي در بهبود روند بازار داشته باشند. حالا بايد ديد كه مهم‌ترين محرك‌هاي جريان پول در بازار اسفند بيشتر كدام گروه را براي به حركت درآوردن بازار زيرنظر دارند.
از منظر تحليل تكنيكال، محدوده ۲ ميليون و ۶۰۰ تا ۲ ميليون و ۶۵۰ واحد به عنوان كفي قوي براي شاخص بورس عمل مي‌كند و احتمال شكستن اين نقاط بسيار كم است. بسياري از چارتيست‌ها معتقدند كه اين شرايط، فرصت بازگشت بازار را فراهم مي‌كند. البته برخي تحليلگران، اين بازگشت را به تحولات سياسي منوط كرده‌اند، در حالي كه برخي ديگر وضعيت بازار را به تحولات ناگهاني و غيرقابل پيش‌بيني سياست‌هاي اقتصادي داخلي گره زده‌اند.
بنابراين در بدبينانه‌ترين سناريو، تكميل الگوي سر و شانه مي‌تواند شاخص را به محدوده ۲ ميليون و ۵۰۰ تا ۲ ميليون و ۵۵۰ واحد برساند كه اين نقاط نيز به عنوان كفي محكم براي بازگشت بازار عمل خواهند كرد. در اين موقعيت واكنش شاخص كل بورس نقش مهمي در شكل‌گيري روند آينده خواهد داشت. اخبار مثبت، مديريت تعادل عرضه و تقاضا و فضاي سياسي آرام مي‌تواند شرايطي مطلوب براي بهبود فضاي بازار ايجاد كرده و فرصتي براي بازگشت و رشد فراهم كند. وضعيت كنوني چه در بازار سهام و چه در بازار طلا، چشم‌اندازي روشن براي فعالان اقتصادي به همراه دارد.
افزايش نرخ ارز به واسطه افزايش ريسك‌هاي سياسي متفاوت است و ريسك‌هاي سياسي پله پله و مرحله به مرحله تعريف مي‌شود ما تا وقتي مي‌توانيم از اثر مثبت افزايش نرخ ارز در بازار صحبت كنيم كه وارد چالش‌ها و ريسك‌هاي تقابل و تهديد به جنگ نشده باشيم و اگر قرار باشد همزمان با موضوع ارز، تهديد و تحريم باشد بارها تجربه اثبات كرده كه بازار نه تنها واكنش مثبت نشان نمي‌دهد بلكه واكنش منفي نشان خواهد داد و درست برعكس بازارهاي رقيب خوش رقصي مي‌كنند.
يك كارشناس بازار سرمايه معتقد است كه از سال ۹۷ به بعد، بورس ما تورم‌محور شده و با تورم و قيمت دلار بالا مي‌رود. بنابراين اگر رشد دلار ادامه يابد و نرخ بهره ثابت بماند، بازار سرمايه مي‌تواند از سقف‌هاي فعلي عبور كند. اما اگر رشد دلار متوقف شود يا تنش‌هاي سياسي وجود داشته باشد، بازار سرمايه ممكن است قرباني اين شرايط شود. رضا روحي كارشناس اقتصادي در گفت‌وگو با خبرنگار بازار گفت: «پول‌هايي كه در بازار سرمايه هستند به مذاكرات وزن خاصي نمي‌دهند. بازار سرمايه معمولاً پيش‌خور كرده و قبل از وقوع اتفاقات، به سمت آنها مي‌رود. اما اكنون بازار به دليل عدم باور به توافقات هسته‌اي، به سمت آنها حركت نمي‌كند.»
او افزود: «بازار سرمايه به‌شدت تحت تأثير نرخ دلار و نرخ بهره است. از سال ۹۷ به بعد، بورس ما تورم‌محور شده و با تورم و قيمت دلار بالا مي‌رود. بنابراين اگر رشد دلار ادامه يابد و نرخ بهره ثابت بماند، بازار سرمايه مي‌تواند از سقف‌هاي فعلي عبور كند. اما اگر رشد دلار متوقف شود يا تنش‌هاي سياسي وجود داشته باشد، بازار سرمايه ممكن است قرباني اين شرايط شود.»
روحي تصريح كرد: «كاهش نرخ بهره همواره آرزوي فعالان بازار بوده و اميدواريم كه در آينده اتفاق بيفتد. براي تحليل واقع‌بينانه، بايد از روياها و آرزوها فاصله بگيريم و به واقعيت‌هاي موجود توجه كنيم. در صورت بروز و ظهور سه موضوع مي‌توان شاهد اثرپذيري مثبت افزايش نرخ ارز در بازار شود. نخست رسيدن جريان پول بيروني مبني بر اينكه افزايش نرخ ارز باعث جذابيت و زير قيمت بودن دارايي‌ها در دل بازار سرمايه شده است به همين دليل سرمايه‌گذاران به حضور در اين بازار تشويق مي‌شوند؛ يعني جريان پول بيروني به اين جمع‌بندي بايد برسد كه امروز اين بازار در مقابل ساير دارايي‌ها به واسطه افزايش نرخ ارز ارزنده است.»
وي ادامه داد: «موضوع دوم اثرپذيري افزايش نرخ ارز در صورت‌هاي مالي شركت‌هاست كه به دو شكل خود را نشان مي‌دهد كه يا بايد از طريق بورس كالا يا افزايش نرخ دلار توافقي باشد. اين دو اثري است كه به عنوان دو دماسنج مهم براي بازار محسوب مي‌شوند. در موضوع بورس كالا تغييرات آغاز شده و شاهد افزايش نرخ پايه و نرخ رقابتي بسياري از كالاها در بازار هستيم. همچنين افزايش نرخ ارز در بازار غير رسمي شرايط خوبي براي افزايش قيمت‌ها در بورس كالا ايجاد مي‌كند و اين موضوع خود را به خوبي در فروش و به تبع آن سود شركت‌ها نشان خواهد داد. مطابق يك قاعده هميشگي وقتي بازار از نظر بنيادي و شرايط فروش و سودآوري در نقطه جذاب و منطقي قرار گرفته باشد در كدال و سپس قيمت‌هاي روي تابلو مثبت خواهند شد.»
به گفته پرويز جليلي در بلندمدت نيز بازار منتظر استراتژي نظام در مواجه با ناترازي گسترده انرژي، كسري بودجه، كاهش شديد بهره وري عوامل توليد، خروج سرمايه، كاهش قيمت و صادرات نفت، تنگ‌تر شدن حلقه تحريم‌هاي بانكي و نفتي، كاهش سطح اعتماد سياسي در منطقه و تنش‌هاي سياسي داخلي است. دولت به بهانه كنترل تورم و جلوگيري از بحران‌هاي تورمي بازار ارز توافقي ايجاد كرده و ارز پايين‌تر از قيمت بازار در اختيار وارد‌كننده قرار مي‌دهد. اما سيستم ارزي با نرخ متفاوت فساد عجيب را توليد مي‌كند و جريان پول قوي را براي واردكنندگان به همراه دارد طرفداران بسياري هم دارد و در شكل و لواي شعار و لباس‌هاي مختلف از اين موضوع طرفداري مي‌كنند.
پرويز جليلي كارشناس بازار سرمايه گفت: «بي‌شك شكست بازار سرمايه و اقتصاد از بازارهاي رقيب زود انگيزه سهامداران و سرمايه‌گذاران رو به زوال و افول مي‌برد و اتفاقات دوره‌هاي قبل تكرار خواهد شد.» وي افزود: «بازار چشم‌انداز روشني در اقتصاد ايران متصور نيست و فعلا در كوتاه‌مدت هر رنج منفي ناشي از ارز پاشي كه درپي تسويه حساب‌هاي حسياسي رخ مي‌دهد را فرصت، پوشش كاهش ارزش ريال مي‌داند. در بلندمدت نيز بازار منتظر استراتژي نظام در مواجه با ناترازي گسترده انرژي، كسري بودجه، كاهش شديد بهره وري عوامل توليد، خروج سرمايه، كاهش قيمت و صادرات نفت، تنگ‌تر شدن حلقه تحريم‌هاي بانكي و نفتي، كاهش سطح اعتماد سياسي در منطقه و تنش‌هاي سياسي داخلي است.»