مقاله‌فروش‌ها «پتنت‌فروش» شدند!
پس از گذشت سال‌ها از افشاي اين موضوع كه برخي شركت‌ها در كشورهاي مختلف اقدام به فروش مقاله مي‌كنند اكنون مقاله‌اي منتشر شده كه عنوان مي‌كند كارخانه‌هاي مقاله‌سازي، پتنت‌سازي هم مي‌كنند. پتنت يا گواهي ثبت اختراع؛ سندي است كه به فردي كه يك محصول جديد يا فرآيند جديد يا راه‌حل فني جديد براي يك مشكل قديمي اختراع كرده است، داده مي‌شود.
پس از گذشت سال‌ها از افشاي اين موضوع كه برخي شركت‌ها در كشورهاي مختلف اقدام به فروش مقاله مي‌كنند اكنون مقاله‌اي منتشر شده كه عنوان مي‌كند كارخانه‌هاي مقاله‌سازي، پتنت‌سازي هم مي‌كنند. پتنت يا گواهي ثبت اختراع؛ سندي است كه به فردي كه يك محصول جديد يا فرآيند جديد يا راه‌حل فني جديد براي يك مشكل قديمي اختراع كرده است، داده مي‌شود. درخواست پتنت توسط دانشگاهيان يا موسسات آنها ثبت مي‌شود تا از اختراعشان حفاظت كنند؛ ولي برخي افرادي به دنبال گرفتن پتنت هستند تا بتوانند رزومه و سوابق كاري خود را براي فرصت‌ها و پيشرفت شغلي بهتر كنند. برخي دانشگاه‌ها و موسسات پژوهشي امتياز داشتن يك پتنت را معادل يا گاهي بيشتر از انتشار مقاله در يك نشريه بين‌المللي مي‌دانند.پس از گذشت سال‌ها از افشاي اين موضوع كه برخي شركت‌ها اقدام به فروش مقاله و جايگاه نويسندگي به پژوهشگران مي‌كنند، اكنون مقاله‌اي منتشر شده است كه عنوان مي‌كند اين موسسات در كنار فروش مقاله‌هاي دانشگاهي كه نوعي تقلب علمي و دانشگاهي است، پتنت نيز مي‌فروشند. به زبان ساده؛ كارخانه‌هاي مقاله‌سازي، پتنت‌سازي نيز مي‌كنند.
فروش هزاران پتنت به دانشگاهيان هندي
در اين مقاله كه در نشريه سانس منتشر شده عنوان شده كه در ۲ سال گذشته اين شركت‌ها هزاران طرح عجيب و غريب تجهيزات پزشكي و ساير دستگاه‌ها را در دفتر مالكيت معنوي انگليس (IPO) ثبت كرده‌اند و در ازاي دريافت هزينه، دانشگاهيان را به عنوان صاحبان اين طرح‌ها معرفي كرده‌اند. اين شركت‌ها پژوهشگران كشورهايي از جمله هند و پاكستان را هدف قرار داده‌اند. دانشگاه‌هاي اين كشورها به پژوهشگراني كه اختراعات خود را ثبت مي‌كنند، پاداش‌هايي مانند پيشرفت شغلي و گاهي پاداش‌هاي مالي مي‌دهند. يكي از دانشگاهيان حوزه مالكيت معنوي در دانشگاه آكسفورد انگليس عنوان كرده كه عمل اين موسسات از ناآگاهي در مورد سيستم‌هاي مالكيت معنوي سوءاستفاده مي‌كند. انگليس مانند بسياري از كشورها، به هنرمندان و سايرين اجازه مي‌دهد بدون اينكه فرآيند سخت و پرهزينه‌اي براي دريافت حق اختراع رسمي طي كنند، نسبتاً ارزان و آسان از طرح‌هاي خود محافظت كنند. يكي از دانشمندان حوزه «فراعلم» دانشگاه نورث وسترن امريكا و همكارانش موضوع فروش پتنت توسط برخي موسسات را هنگام نظارت بر كانال‌هاي كارخانه‌هاي مقاله‌سازي در رسانه‌هاي اجتماعي كشف كردند. حدود ۲ سال پيش، اين گروه در كانال‌ها متوجه تبليغات نوع جديدي از محصول شد. در اين كانال‌ها پتنت‌ها يا «حق اختراع طراحي بريتانيا» بين ۲۰۰۰ تا ۳۰ هزار روپيه هند معادل ۲۳ تا ۳۹۸ دلار فروخته مي‌شد. در تبليغات فروش پتنت در اين كانال‌ها تاكيد شده بود كه «پرونده پتنت» مي‌تواند به محققان در سيستم‌هاي رتبه‌بندي مورد استفاده در هند كمك كند.
ثبت ۲ هزار طرح مضحك و كودكانه
توسط ۸ شركت پتنت‌فروش
پژوهشگران بيش از ۲۰ مورد از اين آگهي‌ها را با ثبت طرح‌هاي ثبت شده در دفتر مالكيت فكري انگلستان تطبيق دادند و دريافتند كه دو شركت مسوول اين ثبت‌ها تقريباً ۲ هزار مورد ديگر را نيز ثبت كرده بودند. در اين مقاله تاكيد شده كه بيشتر اين طرح‌ها، طرح‌هايي «كودكانه» بودند. همچنين در عناوين آنها به كلمات كليدي مانند «با استفاده از هوش مصنوعي» يا «يادگيري ماشيني» اشاره شده بود. اغلب طرح‌ها بي‌معني و مضحك و همه‌چيز از جمله ماشين آلات كشاورزي تا تجهيزات الكتريكي را شامل مي‌شدند؛ اما در بين آنها طرح دستگاه‌هاي پزشكي رايج‌تر بود. به عنوان مثال يكي از طرح‌ها كفشي را نشان مي‌دهد كه به نظر مي‌رسد دوربين و درگاه‌هاي USB در اطراف زيره آن قرار دارد و با عنوان «كفش هوشمند براي افراد كم بينا» ثبت شده است. طرح ديگري با عنوان «طراحي دستگاه معاينه سرطان پوست مجهز به هوش مصنوعي با تفكر طراحي» ثبت شده كه يك شكل سه بعدي از يك تفنگ است كه به آن يك صفحه نمايش كوچك و چند پورت USB اضافه شده است. پژوهشگران با بررسي بيشتر پايگاه داده طراحي‌هاي ثبت‌شده، ۶ شركت مشكوك ديگر را شناسايي كردند. اين ۸ شركت در مجموع بيش از ۳ هزار طرح را در ۲ سال گذشته به ثبت رسانده‌اند كه ۳.۳ درصد از كل طرح‌هاي ثبت شده در انگليس در آن دوره را تشكيل مي‌دهند.
دانشگاه‌هاي هند به مقالات و پتنت‌ها
امتياز مي‌دهند
تقريباً تمام صاحبان طرح‌هايي كه اين محققان يافته بودند، مربوط به دانشگاهيان يا دانشگاه‌هاي هند بودند. بنيانگذار سازمان صداقت پژوهشي هند (India Research Watch) مي‌گويد دانشگاه‌هاي هند براي محصولاتي مانند مقالات نشريات و پتنت‌ها به كارمندان امتياز مي‌دهند و دانشگاهيان براي رسيدن به امتيازات لازم در بررسي‌هاي سالانه بايد به حداقل تعداد امتيازات دست يابند. او مي‌گويد كه يك نهاد وزارتي كه دانشگاه‌ها را تنظيم‌گري و تأمين مالي مي‌كند، پيشنهاد كرده كه پژوهشگران بايد براي پتنت‌هاي بين‌المللي امتياز بيشتري نسبت به پتنت‌هاي منطقه‌اي دريافت كنند؛ اگرچه موسسات در ميزان رعايت دقيق اين توصيه‌ها متفاوت هستند.
پتنت‌فروشي تنها مختص هندي‌ها نيست
برخلاف پتنت يا ثبت اختراعات، درخواست طرح‌هاي ثبت‌شده از نظر نوآوري يا اينكه آيا طرح‌ها واقعاً جديد يا نوآورانه هستند، مورد بررسي قرار نمي‌گيرند. بنابراين طرح‌هاي ثبت‌شده معادل پتنت نيستند و اگر دانشگاه‌ها به درستي تفاوت بين اين دو را تشخيص مي‌دادند، اين نوع تقلب امكان‌پذير نمي‌شد. يكي از پژوهشگراني كه در آلمان در مورد كارخانه‌هاي مقاله‌سازي تحقيق مي‌كند، در مورد اين موضوع گفته است: خدمات اين شركت‌ها ممكن است به دانشگاهيان هندي ارايه شده باشد اما چنين سوءاستفاده‌هايي در كشورهاي ديگر نيز اتفاق مي‌افتد. براي مثال دانشگاه‌هاي روسيه نيز به‌طور مشابه ثبت اختراع، مقالات نشريات و ساير محصولات را تشويق مي‌كنند و شركت‌هاي پتنت‌فروشي در شبكه‌هاي اجتماعي، فروش پتنت يا گواهي ثبت اختراع را با معادل روسي Craigslist تبليغ مي‌كنند. فروش پتنت به دانشگاهيان نه تنها اعتبار دانشگاه‌ها را در جامعه تضعيف مي‌كند، بلكه سيستم مالكيت فكري را نيز با مشكل مواجه خواهد كرد. به همين دليل پيشنهاد شده است كه دانشگاه‌ها به جاي تاكيد بر تعداد پتنت‌هاي دانشگاهيان، كيفيت آنها را مورد ارزيابي قرار دهند تا از اين تقلب‌هاي دانشگاهي جلوگيري شود. با توجه به اينكه نهاد علم نيز در ايران سال‌هاست با موضوع فروش پايان‌نامه و مقاله دست به گريبان است، به نظر مي‌رسد بهتر است مسوولان موضوع فروش پتنت را نيز مورد توجه قرار دهند و با سياست‌گذاري پيشگيرانه، قبل از اين گسترده شدن و نفوذ اين نوع از تقلب‌هاي علمي به جامعه دانشگاهي، با آن مقابله كنند.