سياست تعرفه‌اي ترامپ به ضد خود تبديل خواهد شد؟
دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات متحده امريكا در نخستين هفته‌ها از آغاز به كار دوباره خود در كاخ سفيد، عليه بخش مهمي از اقتصاد جهاني اعلام جنگ كرده است. او در اين روزها بارها تاكيد كرده كه شرايط به وجود آمده در اقتصاد جهاني به ضرر ايالات متحده امريكا حركت كرده و او به دنبال آن است تا اين روند را اصلاح كند. شيوه اجراي اين اصلاحات نيز در نظام تعرفه در تجارت كشورهاي مختلف جهان با امريكا تعريف شده است.
جواد هاشمي|
دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات متحده امريكا در نخستين هفته‌ها از آغاز به كار دوباره خود در كاخ سفيد، عليه بخش مهمي از اقتصاد جهاني اعلام جنگ كرده است. او در اين روزها بارها تاكيد كرده كه شرايط به وجود آمده در اقتصاد جهاني به ضرر ايالات متحده امريكا حركت كرده و او به دنبال آن است تا اين روند را اصلاح كند. شيوه اجراي اين اصلاحات نيز در نظام تعرفه در تجارت كشورهاي مختلف جهان با امريكا تعريف شده است.
در واقع ترامپ معتقد است كه بسياري از كشورهاي جهان از وضعيت امريكا سوءاستفاده كرده‌اند و در حالي كه كالاي خود را بدون هيچ محدوديتي به امريكا صادر كرده‌اند، در مقابل راه را بر كالاهاي امريكايي بسته‌اند و اين موضوع باعث كاهش توان صادراتي كالاهاي امريكايي و به دنبال آن كاهش فروش و توليد و افزايش بيكاري شده است. به اين ترتيب او به دنبال اصلاح اين روند خواهد رفت و تعرفه‌هاي تجاري را عليه اين كشورها وضع مي‌كند تا هم هزينه صادرات به امريكا را براي آنها افزايش دهد و هم فضايي جديد براي توليد كالاهاي امريكايي و افزايش اشتغال فراهم كند.
هرچند اين شيوه در نگاه اول به سود اقتصاد امريكا به نظر مي‌رسد، اما در عمل مخاطرات خاص خود را نيز دارد. امريكا در سال‌هاي گذشته با موج جديدي از تورم مواجه شده كه البته تا حدي مديريت شده است، اما در واقع يكي از اصلي‌ترين انتقادات ترامپ از عملكرد بايدن به همين حوزه و بحث افزايش هزينه‌هاي زندگي اختصاص داشت. اگر روند وضع كردن تعرفه‌ها نتواند در كوتاه‌مدت به اهداف خود برسد، در نهايت به افزايش قيمت تمام شده كالاهاي مصرفي در بازار امريكا منجر مي‌شود كه خود مبناي مهمي براي افزايش دوباره تورم خواهد بود. در چنين فضايي اگر شركت‌هاي امريكايي نتوانند در كوتاه‌مدت راهي براي برون رفت از اين شرايط با توليد بيشتر كالا پيدا كنند، حتي اين احتمال وجود دارد كه در دسترسي به برخي كالاهاي مصرفي جامعه نيز چالش‌هايي به وجود بيايد و به اين ترتيب راه بر برخي تنش‌هاي جديد اجتماعي باز شود.
احتمالا به دنبال اين موضوع است كه تجارت جهاني و حتي داخلي امريكا همچنان در سردرگمي باقي مانده و كاخ سفيد مجبور شده به انتقادات در اين حوزه پاسخ دهد. كارولين ليويت، سخنگوي كاخ سفيد روز سه‌شنبه به وقت محلي به خبرنگاران گفت: «در مورد بازار سهام بايد بگويم، تغيير اعداد و نرخ‌ها موقتي هستند.»
با ادامه اعمال تعرفه‌ها و تهديد تعرفه‌هاي گمركي بر كانادا، سهام سقوط كرده است. در آخر هفته، ترامپ گفت كه تعرفه‌هاي برخي كالاها از كانادا و مكزيك كه براي ۲ آوريل برنامه‌ريزي شده‌اند «مي‌تواند افزايش يابد» و احتمالا امريكا در سال ۲۰۲۵ دچار ركود خواهد شد. اما رييس‌جمهوري امريكا روز سه شنبه به وقت محلي تعرفه ۲۵ درصدي اضافي بر برق كانادا و ۵۰ درصدي تعرفه بر تمام واردات فولاد و آلومينيوم را اعلام كرد كه همچنان بازارهاي امريكا را متزلزل مي‌كند. به گفته سي‌ان‌ان، اين درحالي است ترامپ از نزديك وضعيت بازار را دنبال مي‌كند و اغلب به عنوان شاخص موفقيت خود به آن اشاره مي‌كند. سخنگوي كاخ سفيد مدعي شد كه «كابوس اقتصادي» امري است كه ترامپ از جو بايدن، رييس‌جمهوري سابق امريكا به ارث برده و بايدن در اين زمينه مقصر است.
سخنگوي دولت ترامپ افزود: ما در دوره گذار اقتصادي هستيم. ما در يك دوره گذار از آشفتگي‌هايي هستيم كه در زمان جو بايدن و دولت قبلي ايجاد شد. جو بايدن دولت را در حالي ترك كرد كه كشور در يك فاجعه اقتصادي بود. شبكه خبري سي‌ان‌ان امريكا در پي سياست‌هاي تعرفه‌اي ترامپ اعلام كرد: وال استريت از هرج و مرج تجاري ترامپ، بيمار و خسته شده و آخرين تهديدهاي تجاري او، اعتماد اين بازار را بيشتر از بين برده است. پس از اينكه ترامپ روز سه شنبه به وقت محلي اعلام كرد كه دولت تعرفه‌هاي آلومينيوم و فولاد كانادا را به ۵۰ درصد افزايش مي‌دهد، سهام در بازار بورسي امريكا به سرعت به پايين‌ترين حد خود سقوط كرد. آرت هوگان، استراتژيست ارشد بازار در شركت رايلي ولتث منيجمنت به سي‌ان‌ان گفت: «اين بازار آشكارا از سياست تجاري خسته و بيمار است. به نظر مي‌رسد كه دولت به اقدامات خود ادامه مي‌دهد . با وجود اين ابهام زياد، ايجاد اطمينان در سرمايه‌گذاران غيرممكن است.»
شاخص ترس وال استريت، شاخص نوسانات وي‌اي اكس، پس از ۱۹ درصد افزايش در روز دوشنبه، روز سه شنبه نيز روند صعودي داشت. هوگان گفت: سرمايه‌گذاران نگران هستند كه اين امر تبديل به يك ركود اقتصادي توليدي و هدفمند شود. ما نمي‌دانيم پايان بازي چيست. لري سامرز، وزير خزانه داري پيشين امريكا نيز به سي‌ان‌ان گفت كه «احتمال واقعي» ركود اقتصادي ناشي از عدم اطمينان گسترده در مورد سياست‌هاي دولت وجود دارد.
همچنين پس از اينكه انتاريو اعلام كرد كه قصد دارد هزينه اضافي بر برق ارسالي به امريكا اعمال كند، دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا تهديد كرد كه عوارض فولاد و آلومينيوم كانادا را تا ۵۰ درصد افزايش مي‌دهد. چند ساعت بعد، هاوارد لوتنيك، وزير بازرگاني ترامپ و داگ فورد، نخست‌وزير انتاريو، برنامه‌هاي خود را براي ديدار روز پنجشنبه در واشنگتن اعلام كردند. سپس اين استان برنامه‌هاي خود را براي افزايش هزينه برق به حالت تعليق درآورد و پيتر ناوارو، مشاور تجاري دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا گفت كه افزايش تعرفه ۵۰ درصدي بر فولاد و آلومينيوم كانادا از روز چهارشنبه اجرايي نخواهد شد.
سخنگوي كاخ سفيد نيز در بيانيه‌اي اعلام كرد كه تعرفه ۲۵ درصدي قبلي بر فولاد و آلومينيوم از نيمه‌شب براي كانادا و ساير شركاي تجاري امريكا اجرا مي‌شود. خبرگزاري رويترز گزارش كرد، اين اقدام، بازارهايي كه براي افزايش نرخ فلزات در سراسر جهان در نيمه شب آماده شده بودند را متزلزل كرد؛ تعرفه‌هاي بي‌نظم و متغيري كه طي ۶ هفته گذشته، سرمايه‌گذاران و رهبران شركت‌ها را گيج كرده است.
در حالي كه ساير سياست‌هاي ترامپ از جمله تهديد به اخراج گسترده و اقدامات ايلان ماسك براي كاهش مشاغل و هزينه‌هاي فدرال، رشد اقتصادي امريكا را تهديد مي‌كنند، اما تشديد جنگ تجاري، پيشرو و مركز ارزيابي‌هاي ريسك است. اقتصاددانان مي‌گويند كه اين جنگ تجاري، قيمت‌ها را براي مصرف‌كنندگان افزايش خواهد داد و اقدامات تلافي‌جويانه به صادركنندگان امريكايي صدمه خواهد زد و همه اين موارد مي‌تواند منجر به تاخير در رشد اقتصادي امريكا شوند. اقدامات تلافي‌جويانه ساير كشورها در برابر تعرفه‌هاي ترامپ، مي‌تواند ضربه اقتصادي را بدتر كند؛ انتاريو به ايالت‌هايي ازجمله نيويورك برق‌رساني دارد، بنابراين ماليات‌هاي اضافي بر بودجه خانوارهاي امريكا كه قبلا به دليل تورم با مشكل روبه‌رو شدند، فشار مي‌آورد.
بر اساس اظهارات يكي از مقامات ارشد دولت امريكا در يك تماس تلفني با خبرنگاران، در حال حاضر تنها حدود 50 درصد از كالاهاي وارداتي ايالات متحده از مكزيك و 38 درصد از واردات از كانادا با مفاد اين توافقنامه مطابقت دارند. به استثناي واردات برخي حامل‌هاي انرژي از كانادا و پتاس كه ماده‌اي كليدي در توليد كود است، ساير كالاهايي كه با توافقنامه USMCA سازگار نباشند، همچنان ممكن است مشمول تعرفه‌هاي 25 درصدي يا حتي بالاتر شوند. اما تجارت بين‌المللي پيچيدگي‌هاي زيادي دارد و كالاهاي مختلف ممكن است بر اساس وزن، تركيب يا ويژگي‌هاي ديگر، تعرفه‌هاي متفاوتي دريافت كنند.
با توجه به زمان محدود باقي‌مانده تا اجرايي شدن تعرفه‌هاي ترامپ در 2 آوريل، (مگر اينكه مجددا به تاخير بيفتد) حتي كارشناسان و مقامات دولتي نيز نمي‌دانند كه كدام كالاها مشمول چه ميزان ماليات خواهند شد. دن گاردنر، رييس شركت مشاوره تسهيل‌كنندگان تجارت Trade Facilitatorsمستقر در لس‌آنجلس كه در زمينه لجستيك جهاني و رعايت قوانين تجاري امريكا فعاليت مي‌كند، از اين تصميم دولت شگفت‌زده شد و گفت: اين براي من هيچ منطقي ندارد. همه‌چيز بسيار مبهم بود. بر اساس اين گزارش، اوضاع با تغييرات بيشتر در سياست‌هاي تجاري پيچيده‌تر شده است: تعرفه 25 درصدي براي واردات فولاد و آلومينيوم از 12 مارس اجرايي خواهد شد.
در همين حال، ترامپ روز جمعه تهديد كرد كه تعرفه‌اي 250 درصدي براي محصولات لبني كانادا و يك تعرفه «بسيار بالا» بر چوب وارداتي از اين كشور اعمال خواهد كرد. وي همچنين روز يكشنبه در گفت‌وگو با فاكس نيوز اعلام كرد كه ممكن است تعرفه‌ها «با گذر زمان افزايش يابند.» بخشي از دليل اينكه بسياري از كالاها مطابق با استانداردهاي توافقنامه USMCA در نظر گرفته نمي‌شوند، اين است كه تا همين اواخر، مجموعه‌اي از كالاهاي كانادايي و مكزيكي، از جمله رايانه‌ها، تلفن‌ها و فرآورده‌هاي نفتي، مشمول هيچ تعرفه‌اي از سوي ايالات متحده نبودند. توافقنامه USMCA يك منطقه تجارت آزاد را در امريكاي شمالي براي اكثريت قريب به اتفاق كالاهاي عبوري از مرزهاي ايالات متحده، مكزيك و كانادا ايجاد كرد. اما براي شركت‌ها منطقي نبود كه براي رعايت اين توافقنامه تلاش اضافي كنند، چراكه كالاهايشان پيش از اين توافق و توافقنامه قبل از آن، يعني نفتا (NAFTA)، مشمول تعرفه نبودند. بنابراين طي ده‌ها سال، معافيت از تعرفه به معناي معافيت كامل از تعرفه بود، صرف‌نظر از رعايت مقررات. تا اينكه ترامپ 25 درصد تعرفه سراسري بر كالاهاي كانادايي و مكزيكي اعمال كرد.
جداي از چالش‌هايي كه اصل تصميمات ترامپ بر جاي گذاشته، به نظر مي‌رسد كه حتي در اروپا نيز ايده جدي، مقابله كردن با اين سياست‌هاست. كميسيون اروپا اعلام كرد كه تعليق تعرفه‌هاي فعلي بر محصولات امريكايي را در اول آوريل (۱۲ فروردين) پايان خواهد داد و همچنين بسته جديدي از اقدامات متقابل بر كالاهاي امريكايي را تا اواسط آوريل ارايه خواهد كرد.
تعرفه‌هاي تعليق شده براي محصولات مختلف، از قايق گرفته تا موتورسيكلت اعمال مي‌شود و اتحاديه اروپا اعلام كرد كه اكنون يك مشاوره دو هفته‌اي را براي انتخاب ساير دسته‌هاي محصولات، آغاز خواهد كرد. اتحاديه اروپا اعلام كرد اقدامات جديد حدود ۱۸ ميليارد يورو كالا را هدف قرار مي‌دهد و هدف كلي، اطمينان از تطبيق ارزش كل كالاهاي هدف‌گيري شده با ارزش تجارت متاثر از تعرفه‌هاي جديد امريكاست.
محصولات پيشنهادي براي اعمال تعرفه شامل محصولات صنعتي و كشاورزي مانند فولاد و آلومينيوم، منسوجات، لوازم خانگي، پلاستيك، مرغ، گوشت گاو، تخم مرغ، لبنيات، شكر و سبزيجات است. بر اساس گزارش رويترز، اورسولا فون در لاين، رييس كميسيون اروپا در بيانيه‌اي گفت: اقدامات متقابل ما در دو مرحله معرفي مي‌شوند. از اول آوريل شروع مي‌شود و از ۱۳ آوريل (۲۴ فروردين) به‌طور كامل اجرا مي‌شود. فون در لاين افزود: ما آماده مشاركت در گفت‌وگوي معنادار هستيم. من به ماروس سفكوويچ، كميسر تجارت سپردم تا مذاكرات خود را براي بررسي راه‌حل‌هاي بهتر با امريكا، از سربگيرد.
به اين ترتيب اگر ترامپ نتواند در كوتاه‌مدت به دستاوردهايي محسوس در اجراي اين سياست‌ها برسد، بايد با اين خطر مواجه شود كه طرح اعمال تعرفه خود به چالشي جدي براي اقتصاد امريكا تبديل شده و مي‌تواند بسيار هزينه‌زا باشد. موضوعي كه بايد ديد در هفته‌هاي آينده چه رنگ و بويي پيدا خواهد كرد.