خطر پنهان در تنگ‌هاي كوچك؛ چرا نبايد ماهي قرمز بخريم؟
هر ساله با نزديك شدن به نوروز، بازار خريد ماهي قرمز رونق مي‌گيرد. اين ماهي كه به عنوان نمادي از سرزندگي و شادي شناخته مي‌شود، در واقع گونه‌اي مهاجم با پيامدهاي جدي براي اكوسيستم‌هاي آبي است.
هر ساله با نزديك شدن به نوروز، بازار خريد ماهي قرمز رونق مي‌گيرد. اين ماهي كه به عنوان نمادي از سرزندگي و شادي شناخته مي‌شود، در واقع گونه‌اي مهاجم با پيامدهاي جدي براي اكوسيستم‌هاي آبي است. در واقع ماهي‌هاي قرمز سال‌هاي طولاني است كه مهمان سفره هفت‌سين ما هستند، موجودات كوچك و زيبايي كه نگهداري از آنها در خانه‌هاي امروزي ما كار ساده‌اي است. اما همين مهمانان قرمز و زيباي سفره هفت‌سين، يكي از دشمنان محيط‌زيست و آبزيان بومي كشور هستند و مي‌توانند صدمات جبران‌ناپذيري داشته باشند. از‌سوي ديگر بسياري از كارشناسان محيط‌زيست معتقدند نبايد ماهي‌هاي قرمز را در محيط طبيعي رها كرد.
ماهي قرمز از چه گونه‌اي است؟
به گزارش تسنيم، ماهي قرمز (Carassius auratus) يكي از گونه‌هاي ماهيان آب شيرين است كه به خانواده كپورماهيان (Cyprinidae) تعلق دارد. اين ماهي طي قرن‌ها از گونه‌اي وحشي به ماهي زينتي تبديل شده است و امروزه در رنگ‌ها و اشكال مختلف در آكواريوم‌ها و حوضچه‌هاي زينتي نگهداري مي‌شود. ماهي قرمز با وجود ظاهر زيبا و بي‌خطرش، به دليل ويژگي‌هاي خاصي مانند سازگاري بالا، قدرت تكثير زياد و توانايي زنده ماندن در شرايط مختلف، به عنوان يك گونه مهاجم شناخته مي‌شود.
ماهي قرمز بومي كدام كشورهاست؟
زيستگاه اصلي ماهي قرمز، رودخانه‌ها، درياچه‌ها و تالاب‌هاي شرق آسيا، به‌ويژه چين، ژاپن و برخي مناطق روسيه است. در چين، اين ماهي ابتدا به عنوان يك گونه خوراكي پرورش داده مي‌شد اما بعدها به عنوان ماهي زينتي محبوبيت پيدا كرد. با گذشت زمان، ماهي قرمز به نقاط مختلف جهان منتقل شد و در بسياري از كشورها، به‌ويژه در اروپا و امريكا، به يك گونه مهاجم تبديل شد.
ماهي قرمز چگونه وارد ايران شد؟
ماهي قرمز بيش از يك قرن پيش به عنوان يك گونه زينتي به ايران وارد شد و به تدريج جاي خود را در فرهنگ نوروزي باز كرد. از آن زمان، خريد و فروش اين ماهي به يكي از رسوم رايج شب عيد تبديل شد. امروزه، بيشتر ماهي‌هاي قرمز موجود در بازار ايران در استخرهاي پرورشي داخل كشور تكثير مي‌شوند، اما برخي از آنها به دليل رهاسازي ناآگاهانه در رودخانه‌ها و درياچه‌ها، به زيست‌بوم‌هاي طبيعي راه پيدا كرده‌اند و باعث اختلال در تعادل اكولوژيكي شده‌اند.ماهي قرمز به دلايل مختلفي در ايران به عنوان گونه مهاجم شناخته مي‌شود:
قدرت سازگاري بالا: اين ماهي مي‌تواند در شرايط متنوعي زنده بماند، از آب‌هاي كم‌اكسيژن گرفته تا دماي متغير كه باعث مي‌شود بتواند در محيط‌هاي مختلف رشد و گسترش يابد.
رقابت با گونه‌هاي بومي: ماهي قرمز با تغذيه از منابع غذايي مشترك، باعث كاهش منابع براي ماهيان بومي شده و بقاي آنها را تهديد مي‌كند.
تخريب اكوسيستم: اين ماهي با جست‌وجو در بستر رودخانه و درياچه‌ها باعث افزايش كدورت آب و از بين رفتن گياهان آبزي مي‌شود كه براي حيات ساير گونه‌ها ضروري هستند.
انتقال بيماري‌ها: ماهي قرمز مي‌تواند ناقل برخي از بيماري‌هاي خطرناك براي ساير آبزيان باشد كه منجر به شيوع بيماري در جمعيت‌هاي ماهي‌هاي بومي مي‌شود.
چرا نبايد ماهي قرمز را در طبيعت رهاسازي كرد؟
يكي از رايج‌ترين اشتباهاتي كه پس از پايان تعطيلات نوروز انجام مي‌شود، رهاسازي ماهي‌هاي قرمز در رودخانه‌ها، درياچه‌ها و ساير منابع آبي است. اين كار نه تنها كمكي به اين ماهي نمي‌كند، بلكه تهديدي جدي براي اكوسيستم‌هاي طبيعي محسوب مي‌شود. بسياري از اين ماهي‌ها در طبيعت زنده مي‌مانند، تكثير مي‌شوند و باعث تغيير در تعادل اكولوژيكي مي‌شوند. در برخي كشورها، مانند استراليا و كانادا، ماهي قرمز به عنوان يكي از مخرب‌ترين گونه‌هاي مهاجم شناخته شده و اقدامات جدي براي كنترل جمعيت آن صورت گرفته است.
خريد و فروش ماهي قرمز جرم محيط‌زيستي
سازمان حفاظت محيط‌زيست بارها نسبت به خريد، فروش و رهاسازي ماهي قرمز هشدار داده است. هرگونه تجارت و تكثير اين ماهي، به دليل تأثيرات مخرب آن بر اكوسيستم‌هاي طبيعي، مي‌تواند منجر به آسيب‌هاي جبران‌ناپذيري شود. در بسياري از كشورها، ورود، پرورش و فروش گونه‌هاي مهاجم جرم محسوب مي‌شود و مجازات‌هايي براي آن در نظر گرفته شده است. در ايران نيز، كارشناسان محيط‌زيست توصيه مي‌كنند كه به جاي خريد ماهي قرمز، از نمادهاي جايگزين مانند گياهان زينتي براي سفره هفت‌سين استفاده شود.ماهي قرمز، هرچند ظاهري زيبا و جذاب دارد، اما نگهداري و رهاسازي آن تهديدي براي محيط‌زيست محسوب مي‌شود. اين گونه مهاجم با ورود به اكوسيستم‌هاي طبيعي، حيات گونه‌هاي بومي را به خطر مي‌اندازد و تعادل زيستي را بر هم مي‌زند، بنابراين ضروري است كه مردم از خريد و نگهداري آن خودداري كرده و با انتخاب‌هاي جايگزين، به حفظ طبيعت و منابع آبي كشور كمك كنند.
پرورش ماهي قرمز و خطرات زيست‌محيطي آن
پرورش ماهي قرمز غالبا در استخرهاي پرورش ماهي و قفس‌هاي توري انجام مي‌شود، اما بارها شاهد عدم رعايت استانداردهاي پرورش به ويژه عدم رعايت نكات مربوط به قرنطينه و رها شدن ماهيان پرورشي و زينتي به اكوسيستم‌هاي طبيعي كشور بوده‌ايم. پرورش اين ماهي در قفس‌هاي توري نسبت به استخرهاي پرورش احتمال آزاد شدن آن را در آب‌هاي داخلي كشور بالا مي‌برد، به ويژه تخمك‌هاي لقاح يافته مولدين مي‌تواند از چشمه‌هاي تورهاي پرورشي وارد محيط طبيعي شود. متأسفانه نوع وحشي ماهي قرمز و گونه‌هاي نزديك به اين گونه (ساير گونه‌هاي جنس Carassius) در برخي سيستم‌هاي آبي كشور مثل تالاب انزلي، درياچه هامون و درياچه نئور اردبيل تبديل به گونه غالب و مشكل‌ساز شده‌اند.