نفت، طلاي سياه يا بازيچه سياست؟
نفت، يكي از مهم‌ترين كالاهاي اقتصادي و استراتژيك جهان، همواره نقشي تعيين‌كننده در معادلات سياسي، تجاري و حتي نظامي داشته است. تغييرات در بازار نفت نه‌تنها بر اقتصاد كشورهاي توليدكننده و مصرف‌كننده تأثير مي‌گذارد، بلكه مستقيما بر تورم جهاني، نرخ ارز و حتي ثبات اجتماعي و سياسي اثرگذار است.
گلناز پرتوي مهر|
نفت، يكي از مهم‌ترين كالاهاي اقتصادي و استراتژيك جهان، همواره نقشي تعيين‌كننده در معادلات سياسي، تجاري و حتي نظامي داشته است. تغييرات در بازار نفت نه‌تنها بر اقتصاد كشورهاي توليدكننده و مصرف‌كننده تأثير مي‌گذارد، بلكه مستقيما بر تورم جهاني، نرخ ارز و حتي ثبات اجتماعي و سياسي اثرگذار است.
در سال‌هاي اخير، بازار نفت شاهد نوسانات شديدي بوده كه ناشي از عواملي مانند بحران‌هاي ژئوپليتيكي، تغييرات تقاضا و عرضه، سياست‌هاي اوپك و تأثير انرژي‌هاي جايگزين بوده است. اما در سال ۲۰۲۴، وضعيت بازار نفت چگونه خواهد بود؟ آيا قيمت‌ها روندي صعودي خواهند داشت يا بازار با ركود و كاهش قيمت روبه‌رو خواهد شد؟ نفت يكي از كالاهاي حساس به تغييرات سياسي، اقتصادي و تكنولوژيك است. هرگونه تحول در اين حوزه‌ها مي‌تواند قيمت‌ها را دستخوش تغيير كند. برخي از مهم‌ترين عوامل موثر بر بازار نفت شامل موارد زير هستند: يكي از مهم‌ترين عوامل تعيين‌كننده قيمت نفت، ميزان عرضه آن در بازار است. در اين ميان، اوپك و متحدانش (اوپك پلاس) نقش كليدي دارند. كاهش يا افزايش توليد اين كشورها به‌طور مستقيم بر قيمت‌ها اثر مي‌گذارد. سياست‌هاي توليد اوپك معمولا در واكنش به تغييرات بازار تعيين مي‌شود. در سال ۲۰۲۳، اين سازمان با كاهش توليد، سعي در حفظ قيمت‌ها داشت، اما واكنش بازار به اين اقدام متفاوت بود. پس از جنگ اوكراين، روسيه با تحريم‌هاي شديد غرب مواجه شد. اما توانست با يافتن مشتريان جديد مانند چين و هند، صادرات خود را حفظ كند. با اين حال، تحريم‌هاي نفتي اروپا و سقف قيمت تعيين‌شده براي نفت روسيه، بر بازار تاثير گذاشته است. ايالات‌متحده و كانادا از طريق فناوري‌هاي نوين استخراج نفت (مانند شِيل اويل) توانسته‌اند توليد خود را افزايش دهند. افزايش توليد در اين كشورها، مي‌تواند نقش اوپك در تعيين قيمت‌ها را به چالش بكشد. سمت ديگر معادله قيمت نفت، تقاضا است. عوامل متعددي مي‌توانند بر ميزان مصرف جهاني نفت تاثير بگذارند: چين، موتور مصرف انرژي: چين يكي از بزرگ‌ترين مصرف‌كنندگان نفت در جهان است. رشد اقتصادي اين كشور پس از دوران كرونا، تأثير مستقيمي بر قيمت نفت داشته است. هرگونه كندي در رشد اقتصادي چين، مي‌تواند تقاضا را كاهش دهد. ركود اقتصادي در اين كشورها، به كاهش تقاضاي نفت منجر مي‌شود. تورم بالا و سياست‌هاي پولي فدرال رزرو امريكا، عاملي تعيين‌كننده در ميزان تقاضاي انرژي است. رشد يا ركود در صنايع خودروسازي، حمل‌ونقل هوايي و توليدات صنعتي، ميزان مصرف نفت را تحت تأثير قرار مي‌دهد. در حال حاضر، قيمت نفت خام برنت در محدوده ۸۰تا ۹۰ دلار در هر بشكه قرار دارد، اما آينده اين قيمت‌ها همچنان نامشخص است. پيش‌بيني قيمت نفت به دليل متغيرهاي فراوان، امري دشوار است، اما با بررسي روندهاي جاري، مي‌توان چند سناريوي احتمالي را براي آينده بازار نفت در نظر گرفت:
سناريوي اول: افزايش قيمت نفت
(بيش از ۱۰۰ دلار در هر بشكه)
در اين سناريو، عواملي مانند كاهش عرضه اوپك، تشديد تنش‌هاي ژئوپليتيكي (مانند گسترش جنگ در خاورميانه يا تشديد تحريم‌ها عليه روسيه) و رشد اقتصادي قوي در چين و امريكا، موجب افزايش قيمت نفت خواهند شد.
سناريوي دوم: ثبات نسبي قيمت (۷۰ تا ۹۰ دلار در هر بشكه)
اگر عرضه و تقاضا در تعادل باقي بمانند و اقتصاد جهاني در وضعيت پايدار باشد، احتمال دارد كه قيمت نفت در محدوده فعلي باقي بماند. در اين حالت، اوپك همچنان به كنترل بازار ادامه خواهد داد و توليدكنندگان ديگر نيز توليد خود را مديريت خواهند كرد.
سناريوي سوم: كاهش قيمت نفت (كمتر از ۷۰ دلار در هر بشكه)
در اين سناريو، عواملي مانند ركود اقتصادي در غرب، كاهش رشد اقتصادي چين، افزايش توليد نفت امريكا و توسعه انرژي‌هاي جايگزين، موجب كاهش تقاضا و در‌نتيجه كاهش قيمت‌ها خواهند شد.
نقش انرژي‌هاي جايگزين و تأثير آن بر آينده نفت
يكي از چالش‌هاي بلندمدت بازار نفت، توسعه انرژي‌هاي جايگزين مانند انرژي خورشيدي، بادي، هيدروژني و خودروهاي الكتريكي است. كشورهايي مانند امريكا، اتحاديه اروپا و چين سرمايه‌گذاري سنگيني در اين حوزه انجام داده‌اند. اگر اين روند سرعت بگيرد، ممكن است در دهه‌هاي آينده، وابستگي به نفت كاهش يابد و قيمت‌ها تحت فشار قرار گيرند.
آيا نفت همچنان قدرت اول بازار انرژي خواهد بود؟
نفت همچنان نقش كليدي در اقتصاد جهاني دارد، اما آينده آن وابسته به عوامل متعددي است. اگرچه تحولات سياسي و اقتصادي كوتاه‌مدت بر قيمت‌هاي نفت تأثيرگذار هستند، اما در بلندمدت، روند جهاني به سمت كاهش وابستگي به سوخت‌هاي فسيلي حركت مي‌كند.
پيش‌بيني مي‌شود كه در سال‌هاي آينده، بازار نفت همچنان با نوسانات زيادي مواجه باشد، اما بسته به سياست‌هاي اوپك، اقتصاد جهاني و توسعه انرژي‌هاي جايگزين، مي‌توان انتظار داشت كه قيمت‌ها بين ۷۰ تا ۱۰۰ دلار در هر بشكه نوسان داشته باشند. در‌نهايت، نفت همچنان يك كالاي استراتژيك باقي خواهد ماند، اما براي حفظ موقعيت خود، توليدكنندگان نفت بايد به تغييرات بازار و نيازهاي جديد جهاني توجه بيشتري داشته باشند.