فناوري‌هاي نوين آبياري كشاورزي، يك تير و دو نشان
باتوجه به كاهش شديد بارش‌ها در ساليان اخير از يك‌سو و افزايش دماي هوا و خشكسالي از سوي ديگر، كم‌آبي بيش از هر زمان ديگري، ايران را كه كلا يك كشور كم‌آب محسوب مي‌شود، تهديد مي‌كند.
باتوجه به كاهش شديد بارش‌ها در ساليان اخير از يك‌سو و افزايش دماي هوا و خشكسالي از سوي ديگر، كم‌آبي بيش از هر زمان ديگري، ايران را كه كلا يك كشور كم‌آب محسوب مي‌شود، تهديد مي‌كند. در اين ميان، كشاورزي همچنان ركورددار مصرف منابع آبي است و از آنجاكه كشاورزي مستقيما با غذا و امنيت غذايي سر و كار دارد، نمي‌توان او را از منابع آبي محروم كرد، اما مي‌توان با مديريت منابع آبي مصرفي در اين حوزه، بخش بيشتري از ذخاير آبي را حفظ كرد. آبياري سنتي يكي از روش‌هاي آبياري است كه همچنان در بخش بزرگي از كشاورزي ايران مورد استفاده قرار مي‌گيرد و با توجه به اينكه اين نوع آبياري همچنان سهم قابل توجهي در عرصه كشاورزي كشور دارد، مديريت منابع آبي در اين روش و سوق دادن آن به سمت آبياري نوين، ضرورتي است كه سال‌هاست از آن سخن گفته مي‌شود، اما گويا سرعت پيوستن كشاورزان به اين روش از سرعت كاهش منابع آبي خيلي كمتر است. به گفته مشاور وزير و مجري طرح توسعه سامانه‌هاي نوين آبياري وزارت جهاد كشاورزي، در حال حاضر ۸.۵ ميليون هكتار اراضي آبي در كشور وجود دارد كه از اين ميزان، تاكنون بيش از ۳ ميليون هكتار به روش‌هاي تحت فشار و ۱.۶ ميليون هكتار به شبكه‌هاي مدرن سطحي مجهز شده‌اند.
مجموع اين ارقام نشان مي‌دهد كه حدود ۵ ميليون هكتار از اراضي آبي كشور به روش‌هاي نوين تجهيز شده‌اند، اما همچنان ۳.۶ ميليون هكتار به روش‌هاي سنتي آبياري مي‌شوند. مصطفي گودرزي رييس بخش تحقيقات فني و مهندسي كشاورزي مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي استان مركزي در گفت‌وگو با ايسنا در پاسخ به اين سوال كه آيا مديريت آبياري سنتي در راستاي كاهش مصرف آب ممكن است، اظهار كرد: اصولا انتخاب سيستم آبياري براي هر مزرعه در حالت كلي به عوامل مختلفي بستگي دارد و بايد انتخاب سيستم آبياري متناسب با شرايط انجام شود تا بالاترين بهرهوري به دست آيد. وي افزود: در‌خصوص سيستم‌هاي آبياري سنتي يا اصطلاحا آبياري سطحي نيز با مديريت صحيح مي‌توان راندمان نسبتا بالا و قابل قبولي را به دست آورد. در واقع اين سيستم‌ها در كشور ما داراي مديريت سنتي هستند و با استفاده از همين سيستم‌ها با طراحي درست و مديريت صحيح مي‌توان مصرف آب را كاهش داد. وي با بيان اينكه بهترين سيستم آبياري براي هر مزرعه با توجه به شرايط، ممكن است متفاوت باشد، اما از لحاظ فني و راندمان كلي، در حال حاضر سيستم‌هاي آبياري قطرهاي سطحي و زيرسطحي داراي بالاترين راندمان هستند، گفت: استفاده از سيستم‌هاي آبياري قطرهاي زيرسطحي در صورت رعايت اصول صحيح بهرهبرداري و نگهداري، با توجه به نوع كشت و شرايط مزرعه مي‌تواند منجر به كاهش ۴۰-۳۰ درصدي مصرف آب شود.
وي در پاسخ به اين سوال كه چگونه مي‌توان از فناوري‌هاي نوين براي بهينه‌سازي مصرف آب استفاده كرد، اظهار كرد: اصولا استفاده از فناوري‌هاي نوين در مديريت مصرف آب، در صورتي كه به‌طور صحيح آموزش داده شده و به كار برده شود مي‌تواند تاثير بسزايي در بهينه‌سازي مصرف آب داشته باشد. گودرزي اظهار كرد: استفاده از فناوري‌هاي نوين در بهينه‌سازي مصرف آب كشاورزي، از طريق تركيب سيستم‌هاي هوشمند، روش‌هاي آبياري پيشرفته و تحليل داده‌ها امكانپذير است و اين روش‌ها نه تنها مصرف آب را كاهش مي‌دهند، بلكه بازدهي محصولات را نيز بالا مي‌برند. به‌طور كلي اين فناوريها شامل استفاده از سيستم‌هاي آبياري نوين باراني و قطرهاي، سنسورهاي خاك، گياه و اقليم و استفاده از هوش مصنوعي هستند. وي با بيان اينكه بهبود الگوي مصرف آب در بخش كشاورزي با استفاده از روش‌هاي مختلف امكانپذير است، افزود: از‌جمله اين موارد مي‌توان به اصلاح روش‌هاي كاشت گياه، استفاده بهينه از آب سبز، مديريت صحيح علفهاي هرز، بهبود كيفيت خاك، استفاده از سيستم‌هاي نوين آبياري، مديريت برنامهريزي آبياري، استفاده از مالچهاي پلاستيكي و آلي، به‌نژادي و اصلاح ارقام گياهي، اصلاح الگوي كشت و استفاده از كشاورزي حفاظتي، اشاره كرد. هزينه‌بر بودن راه‌اندازي سيستم‌هاي نوين آبياري مي‌تواند يك چالش براي برخي كشاورزان باشد، اما به‌طور كلي، مزاياي اين سيستم‌ها در درازمدت مي‌تواند هزينه‌هاي اوليه را جبران كند.