۷۲ درصد مردان ايراني ناامني شغلي را اصلي‌ترين مانع فرزندآوري مي‌دانند
حدود ۶۷ درصد از زنان شاغل، استرس ناشي از تعارض نقش‌هاي خانوادگي و شغلي را تجربه مي‌كنند، اين درحالي است كه ۷۲ درصد از مردان ايراني نيز ناامني شغلي را اصلي‌ترين مانع براي افزايش تعداد فرزند (فرزندآوري) مي‌دانند.
حدود ۶۷ درصد از زنان شاغل، استرس ناشي از تعارض نقش‌هاي خانوادگي و شغلي را تجربه مي‌كنند، اين درحالي است كه ۷۲ درصد از مردان ايراني نيز ناامني شغلي را اصلي‌ترين مانع براي افزايش تعداد فرزند (فرزندآوري) مي‌دانند. سپهر كرمي، پژوهشگر حوزه جمعيت و خانواده با تاكيد بر اينكه كاهش نرخ فرزندآوري در ايران طي سال‌هاي اخير به يكي از چالش‌هاي جدي اجتماعي و اقتصادي تبديل شده است، اظهار كرد: براساس آمارهاي رسمي، نرخ باروري در ايران از حدود ۶.۵ فرزند به ازاي هر زن در دهه ۱۳۶۰ به كمتر از ۱.۶ فرزند در سال‌هاي اخير رسيده است. وي افزود: اين روند نزولي نه‌تنها بحران پيري جمعيت و فشار بر نظام بيمه‌هاي اجتماعي را تشديد كرده، بلكه كاهش نيروي انساني جوان را نيز به همراه داشته است؛ مساله‌اي كه امنيت اقتصادي و توسعه پايدار كشور را تهديد مي‌كند. كرمي با بيان اينكه سياست‌هاي تشويقي دولت براي افزايش جمعيت، اغلب بر زنان متمركز است و نقش مردان به عنوان نهاد رياست خانواده و تأمين‌كنندگان اصلي امنيت اقتصادي ناديده گرفته مي‌شود، افزود: پژوهش‌ها نشان مي‌دهند كه در ايران، حدود ۶۷ درصد از زنان شاغل، استرس ناشي از تعارض نقش‌هاي خانوادگي و شغلي را تجربه مي‌كنند، اين در حالي است كه نظريه اقتصاد خانواده تأكيد مي‌كند كه تصميم به فرزندآوري يك انتخاب مشترك است كه به توازن منابع اقتصادي و زماني زوجين وابسته است و اگر مردان در اين فرآيند مشاركت نكنند، زنان به‌طور ناخواسته تحت فشار هزينه‌هاي رواني و فيزيكي فرزندآوري قرار مي‌گيرند. به گفته وي، تحول ساختاري در سياست‌هاي جمعيتي با محوريت مردان به وضوح مشهود است و مردان به عنوان تأمين‌كنندگان اصلي معيشت، در شرايط ناپايداري اقتصادي از‌جمله تورم ۴۰ درصدي و بيكاري جوانان، قادر به پذيرش هزينه‌هاي اضافي نيستند.
كاهش بار اقتصادي براي فرزندآوري
اين پژوهشگر حوزه جمعيت و خانواده افزود: مطالعات نشان مي‌دهد كه ۷۲ درصد از مردان ايراني، ناامني شغلي را اصلي‌ترين مانع براي افزايش فرزندآوري مي‌دانند و بنابراين، ايجاد سياست‌هايي مانند معافيت‌هاي مالياتي پيشرونده براي خانواده‌هاي پرجمعيت، تسهيلات مسكن با بازپرداخت بلندمدت و بيمه‌هاي درماني رايگان براي فرزندان سوم به بعد، مي‌تواند بار اقتصادي را كاهش دهد و مردان را به عنوان تصميم‌گيرندگان كليدي، توانمند سازد. وي يادآور شد: در شرايطي كه نرخ بيكاري مردان به ويژه در گروه سني ۲۰ تا ۳۵ سال به حدود ۱۵درصد رسيده و تورم بالا نيز قدرت بيان مساله كاهش نرخ فرزندآوري در ايران طي سال‌هاي اخير را به يكي از چالش‌هاي جدي اجتماعي و اقتصادي تبديل كرده است؛ سياست‌هاي تشويقي براي افزايش جمعيت اغلب بر زنان متمركز است و نقش مردان به عنوان نهاد رياست خانواده و تأمين‌كنندگان اصلي امنيت اقتصادي ناديده گرفته مي‌شود.
زنان؛ مخاطب اصلي تبليغات رسانه‌اي و طرح‌هاي تشويقي فرزندآوري
وي ادامه داد: براساس ماده ۱۱۰۵ قانون مدني ايران، رياست خانواده از نظر حقوقي برعهده مرد است و اين جايگاه نه تنها مسووليت‌هاي اقتصادي، بلكه نقش مردان در تصميم‌گيري‌هاي كلاني مانند فرزندآوري را نيز تعيين مي‌كند. به گفته كرمي، از منظر اسلامي نيز مردان به عنوان «قوامون» نگهداران خانواده معرفي شده‌اند و مسووليت تأمين معيشت برعهده آنهاست، با اين حال، سياست‌هاي فعلي مرتبط با افزايش جمعيت، از‌جمله تبليغات رسانه‌اي و طرح‌هاي تشويقي، عمدتا زنان را مخاطب قرار مي‌دهد.
تقويت نابرابري‌هاي جنسيتي در حوزه والدگري
اين كارشناس حوزه جمعيت با بيان اينكه در قانون جواني جمعيت و تعالي خانواده مصوب سال ۱۴۰۰، نقدهايي درباره خلأ جايگاه پدر در برخي مفاد قانوني مطرح شده است، افزود: براي نمونه، در حوزه حضانت و مسووليت‌هاي تربيتي فرزندان، تمركز اصلي بر نقش مادر است و اختيارات پدر، به‌ويژه در تصميم‌گيري‌هاي مرتبط با تحصيل، سفر يا سلامت فرزند، به‌صورت شفاف تعريف نشده است. وي ادامه داد: اين ابهام در ماده ۴۵ اين قانون مشاهده مي‌شود كه مسووليت تربيت و نگهداري فرزند را عمدتا برعهده مادر قرار مي‌دهد، بي‌آنكه جايگاه پدر را در مشاركت فعال تبيين كند.
۲،۳ درصد مردان و ۲ درصد زنان تمايل ندارند فرزندي داشته باشند
اين پژوهشگر حوزه جمعيت و خانواده تاكيد كرد: نتايج نشان مي‌دهد كه رابطه معناداري بين جنسيت و تمايلات باروري افراد وجود دارد، اگرچه درصد تمايل به بي‌فرزندي در بين مردان اندكي بيشتر از زنان است، اما تمايل به داشتن فرزند بيشتر نيز در بين مردان بيشتر ديده مي‌شود. به‌طور مشخص، ۲.۳ درصد مردان و ۲درصد زنان تمايل ندارند فرزندي داشته باشند. وي افزود: ۵۷ درصد مردان در مقابل ۶۱.۲درصد زنان، تمايل خود را به داشتن ۲ فرزند اعلام كردند؛ تفاوت اصلي و مهم در تمايل به داشتن ۳ فرزند و بيشتر است؛ ۲۵درصد مردان گفته‌اند كه تمايل دارند سه فرزند يا بيشتر داشته باشند، درحالي كه اين رقم براي زنان ۱۸.۸درصد است.
هزينه‌هاي اقتصادي مهم‌ترين عامل عدم تمايل به فرزندآوري
اين پژوهشگر حوزه جمعيت و خانواده با بيان اينكه همان‌طور كه تمايلات باروري بين دو جنس متفاوت است، دلايلي كه آنها براي تمايل به بي‌فرزندي بيان مي‌كنند نيز با هم فرق دارد، اظهار كرد: ۳۶.۴ درصد از مردان، هزينه‌هاي اقتصادي فرزندان را به عنوان مهم‌ترين دليل كاهش فرزندآوري بيان كرده درحالي كه تنها ۱۰.۹درصد زنان اين دليل را عنوان كرده‌اند. كرمي با اشاره به اينكه عدم علاقه به فرزند، دومين دليل اصلي زوج‌ها براي نخواستن فرزند است، خاطرنشان كرد: ۲۸.۸ مردان و ۴۷.۳درصد از زنان عدم علاقه به فرزند را مهم‌ترين دليل تمايل به بي‌فرزندي عنوان كرده‌اند.