تلافي چين، تهديد امريكا، ترس بازارها
با وجود آنكه تعرفه‌هاي تجاري اعلام شده از سوي دولت دونالد ترامپ اكثر كشورهاي جهان را در برگرفته و به نظر مي‌رسد كه تاثيراتي جدي بر بخش‌هاي مختلف اقتصاد جهان خواهد داشت اما در اين ترديدي وجود ندارد كه در نهايت دعوا و چالش اصلي ميان دو قدرت بزرگ اقتصاد جهان يعني امريكا و چين خواهد بود.
با وجود آنكه تعرفه‌هاي تجاري اعلام شده از سوي دولت دونالد ترامپ اكثر كشورهاي جهان را در برگرفته و به نظر مي‌رسد كه تاثيراتي جدي بر بخش‌هاي مختلف اقتصاد جهان خواهد داشت اما در اين ترديدي وجود ندارد كه در نهايت دعوا و چالش اصلي ميان دو قدرت بزرگ اقتصاد جهان يعني امريكا و چين خواهد بود.
در سال‌ها و دهه‌هاي گذشته، دولت پكن توانسته با استفاده از فرصت‌هاي موجود، مزيت‌هاي نسبي مانند بالا بودن جمعيت، اختلافات و جنگ‌هاي كشورهاي غربي و البته ايجاد مدلي از ثبات اقتصادي، راهي طولاني را طي كرده و از يك كشور فقير در شرق آسيا به يك قدرت بزرگ اقتصادي در جهان تبديل شود.
چين امروز بخش مهمي از بازارهاي صادراتي جهان را در قاره‌هاي مختلف فتح كرده و بسياري از كارشناسان اقتصادي معتقدند كه در آينده نه چندان دور مي‌تواند جايگاه امريكا به عنوان قدرت اصلي اقتصاد جهان در چند دهه گذشته را به چالش بكشد. تحت تاثير همين موضوع است كه دولت‌هاي اخير امريكا بارها اعلام كرده‌اند كه به دنبال مهار قدرت چين هستند و در اين رابطه ترامپ يكي از جدي‌ترين طرح‌ها را در اين زمينه دنبال مي‌كند.
دولت امريكا اعلام كرده كه پس از اجراي طرح تعرفه‌هاي تجاري، بسياري از دولت‌ها در جهان خواهان مذاكره و اجراي خواسته‌هاي ترامپ شده‌اند اما به شكل مشخص چين نه تنها از مذاكره صحبت نكرده كه حتي تعرفه‌هايي جديد را عليه امريكا اعمال كرده است. دونالد ترامپ دستوري را امضا كرد كه تعرفه‌هاي متقابل امريكا عليه چين را از ۳۴درصد، به ۸۴درصد افزايش داد و اين تعرفه‌ها از ساعت ۰۰: ۰۱ به وقت كرانه شرقي امريكا در نهم آوريل اعمال شد. اين فرمان، فقط يك روز پس از آن صادر شد كه ترامپ تهديد كرد در صورتي كه پكن تصميم خود براي اعمال تعرفه‌هاي تلافي‌جويانه ۳۴درصدي عليه امريكا را پس نگيرد، تعرفه‌ها عليه چين افزايشي خواهد شد.
دستور ترامپ اكنون نرخ كل تعرفه روي كالاهاي چيني را به ۱۰۴درصد مي‌رساند كه بسيار بالاتر از ۶۰درصدي است كه ترامپ در زمان مبارزات انتخاباتي براي رياست‌جمهوري اعلام كرده بود. تعرفه ۸۴درصدي متقابل، علاوه بر تعرفه ۲۰درصدي است كه در ماه مارس اعمال شد. دستور ترامپ همچنين تعرفه‌هاي گمركي را بر كالاهايي كه شامل قانون معافيت حداقلي (De Minimis) مي‌شوند را افزايش داد. كالاهاي كم‌ارزش از چين و هنگ‌كنگ، در ابتدا از هرگونه تعرفه واردات امريكا معاف بودند. چين نشان داد كه قصد عقب‌نشيني ندارد و مقامات اين كشور قول دادند تا آخر عليه جنگ تجاري امريكا بجنگند. همچنين انتظار مي‌رود چين اقدامات محرك خود را براي خنثي كردن موارد منفي اقتصادي ناشي از تعرفه‌هاي ترامپ افزايش دهد. تعرفه‌هاي متقابل ترامپ بر ساير اقتصادهاي بزرگ نيز قرار است از روز چهارشنبه ۹ آوريل اجرايي شود. رييس‌جمهور امريكا ادعا كرد كه او به دنبال اصلاح شيوه‌هاي تجاري ظاهرا «ناعادلانه» براي امريكا است و همچنين با وضع تعرفه‌ها، به دنبال افزايش توليد و توليد صنعتي امريكا است.
در‌حالي كه مقامات امريكايي مدعي شدند مذاكراتي را با حداقل ۵۰ كشور بر سر توافقات تجاري جديد آغاز كرده يا آن را برنامه‌ريزي كرده‌اند، اما به نظر مي‌رسد ترامپ علاقه چنداني براي آغاز مذاكرات فوري با چين را نشان نداده است. پايگاه خبري اينوست گزارش كرد، ترس فزاينده از يك جنگ تجاري جهاني، همراه با اختلال براي شركت‌هاي امريكايي ناشي از تعرفه‌هاي ترامپ، باعث كاهش شديد بازارهاي مالي در روزهاي گذشته شده است.
پس از انتشار اين خبر چين واكنشي بسيار تند نشان داد. «لين جيان»، سخنگوي وزارت امور خارجه چين، در يك كنفرانس مطبوعاتي اعلام كرد: امريكا به سوءاستفاده از تعرفه‌ها براي فشار بر چين ادامه مي‌دهد و چين قاطعانه با اين موضوع مخالف است و هرگز اين نوع قلدري و زورگويي را نخواهد پذيرفت. طبق گزارش رويترز، «لين جيان»، گفت: اگر امريكا واقعا مي‌خواهد مشكل را از طريق گفت‌وگو و مذاكره حل كند، بايد نگرش برابري، احترام و منافع متقابل را اتخاذ كند.
چين در اقدامي تلافي‌جويانه، از اختصاص ۵۰درصد تعرفه بيشتر به كالاهاي وارداتي از امريكا خبر داد و با اين اقدام، جنگ تجاري بين پكن و واشنگتن را وارد مرحله جديدي كرد. وزارت دارايي چين روز چهارشنبه اعلام كرد كه اين تعرفه جديد علاوه بر تعرفه ۳۴درصدي قبلي اعمال خواهد شد و از روز پنجشنبه به اجرا درمي‌آيد.
با اين اقدام، مجموع تعرفه‌هاي چين بر كالاهاي امريكايي در دوران دولت دونالد ترامپ رييس‌جمهوري امريكا به ۱۰۴درصد مي‌رسد؛ ميزاني كه برابر با تعرفه‌هاي اعمال‌شده توسط امريكا بر كالاهاي چيني از زمان آغاز رياست‌جمهوري ترامپ است. اقدام تعرفه‌اي چين در حالي صورت مي‌گيرد كه تلاطم بازارها روز چهارشنبه تشديد شد و بازارها شاهد فروش گسترده اوراق قرضه دولتي و سهام بود. بازده اوراق خزانه‌داري ۱۰ ساله امريكا (معيار جهاني هزينه استقراض) به ۴.۵۱درصد صعود كرد و سپس به ۴.۳۸درصد كاهش يافت كه نسبت به روز دوشنبه كه كمتر از ۳.۹ درصد بود افزايش داشت. بازده اوراق دولت ژاپن نيز به ۱.۳۷درصد رسيد و سپس در ۱.۲۷درصد تعديل شد.
براساس اين گزارش، قراردادهاي آتي شاخص اس‌اندپي۵۰۰ حدود ۱.۲درصد، شاخص نزدك حدود يك درصد، شاخص يورو استاكس۶۰۰ بيش از 4درصد، شاخص ۱۰۰ بورس اوراق بهادار فايننشال تايمز انگليس ۳.۴ درصد و شاخص دكس آلمان ۳.۵درصد كاهش يافت. اقتصاددانان و سرمايه‌گذاران هشدار داده‌اند كه تعرفه‌هاي ترامپ خطر ركود در امريكا و موج جديد تورم را افزايش داده است. «اد ياردني» از كارشناسان بازار سرمايه با اشاره به فروش اوراق خزانه‌داري امريكا كه معمولا به عنوان دارايي امن در زمان بحران‌هاي مالي شناخته مي‌شود، گفت: دولت ترامپ ممكن است در حال بازي با مواد منفجره باشد. به اين ترتيب به نظر مي‌رسد كه جنگ تعرفه‌اي بالا گرفته و حالا ترامپ بايد نسبت به تصميم چين واكنشي جدي نشان دهد و بسياري از اين احتمال را مي‌دهند كه رييس‌جمهور امريكا بار ديگر حكم به افزايش تعرفه مي‌دهد كه مي‌تواند تبعاتي بسيار جدي براي اقتصاد جهان داشته باشد.
همزمان به نظر مي‌رسد كه اروپا نيز براي مقابله با تعرفه‌هاي ترامپ آماده مي‌شود. تعرفه‌هاي تلافي‌جويانه اتحاديه اروپا، در روزي رونمايي مي‌شود كه تعرفه‌هاي «متقابل» ترامپ بر اتحاديه اروپا و ده‌ها كشور، از جمله تعرفه‌هاي كلان ۱۰۴درصدي بر چين، جنگ تعرفه‌اي رييس‌جمهور امريكا را تشديد كرد و فروش گسترده‌تر در بازارهاي مالي را به دنبال داشت. اتحاديه اروپا كه متشكل از ۲۷ كشور است، با تعرفه واردات ۲۵ درصدي بر فولاد، آلومينيوم و خودرو و همچنين تعرفه‌هاي جديد ۲۰ درصدي براي تقريبا همه كالاهاي ديگر مواجه است. اين تعرفه‌ها تحت سياست ترامپ براي ضربه زدن به كشورهايي كه به گفته او، موانع بالايي براي واردات امريكا ايجاد مي‌كند، وضع شده‌اند. كميسيون اروپا كه سياست تجاري اتحاديه اروپا را هماهنگ مي‌كند، روز دوشنبه، در واكنش به تعرفه‌هاي فلزات امريكا، تعرفه‌هاي اضافي عمدتا ۲۵درصدي را براي طيف وسيعي از واردات امريكا پيشنهاد كرد. اين كميسيون همچنان در حال ارزيابي نحوه واكنش به خودرو و عوارض گسترده‌تر است.
براساس سندي كه رويترز مشاهده كرده، كالاهاي امريكايي مشمول تعرفه شامل موتوسيكلت، مرغ، ميوه، چوب، لباس و نخ دندان است كه ارزش كلي آنها در سال گذشته، حدود ۲۱ ميليارد يورو (۲۳ ميليارد دلار) بود. به اين ترتيب، انتقام اتحاديه اروپا عليه كالاهايي با ارزش كمتر از ۲۶ ميليارد يورو صادرات فلزات اتحاديه اروپا خواهد بود كه تحت تعرفه‌هاي امريكا قرار گرفته‌اند. اين تعرفه‌ها به شكل تدريجي، در ۱۵ آوريل، ۱۶ مه و اول دسامبر، اجرايي مي‌شوند. كميته‌اي متشكل از كارشناسان تجاري از ۲۷ كشور اتحاديه اروپا، بعدازظهر چهارشنبه، در مورد پيشنهاد كميسيون راي خواهند داد. اين پيشنهاد تنها در صورتي رد خواهد شد كه اكثريت واجد شرايط از ۱۵ عضو اتحاديه اروپا كه نماينده ۶۵ درصد از جمعيت اتحاديه اروپا هستند، راي منفي دهند. با توجه به اينكه كميسيون قبلا اعضاي اتحاديه اروپا را بررسي كرده و فهرست اوليه را از اواسط مارس اصلاح كرده و لبنيات و نوشيدني‌هاي الكلي امريكا را حذف كرده، چنين اتفاقي بعيد است.
همچنين بر اساس بيانيه‌اي كه دفتر نخست‌وزيري ژاپن منتشر كرد، ايشيبا طي مكالمه تلفني ۲۵ دقيقه‌اي با دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا در مورد اعمال تعرفه‌ها گفت‌وگو كرد. در اين بيانيه آمده است كه رهبران دو كشور بر تقويت روابط بين كشورهاي خود و همكاري براي ترويج هند و اقيانوس آرام آزاد و باز با تكيه بر نتايج نشست ژاپن و امريكا در فوريه، توافق كردند. نخست‌وزير ژاپن با تاكيد بر اينكه اقدامات تعرفه‌اي امريكا مي‌تواند ظرفيت سرمايه‌گذاري شركت‌هاي ژاپني را تضعيف كند، گفت: ژاپن براي پنج سال متوالي، بزرگ‌ترين سرمايه‌گذار جهان در امريكا بوده است. ايشيبا اظهار كرد: دو كشور بايد به جاي اعمال تعرفه‌ها، راه‌هايي براي ارتقاي همكاري‌هاي گسترده‌تر كه به نفع ژاپن و امريكا به شيوه‌اي متقابل است، از جمله افزايش سرمايه‌گذاري، دنبال كنند و خواستار ارزيابي مجدد تعرفه‌ها شد.
رهبران دو كشور تاييد كردند كه به گفت‌وگوهاي باز و سازنده ادامه خواهند داد. پيش از اين، ايشيبا همچنين با اشاره به تعرفه‌ها بيان كرد: ژاپن هيچ كار غيرمنصفانه‌اي انجام نمي‌دهد و بار ديگر بر تمايل خود براي ديدار با ترامپ در حل بحران تعرفه كه بازارهاي آسيايي را ويران كرده است، تاكيد كرد. خبرگزاري آناتولي گزارش كرد، دولت ترامپ، تعرفه‌هاي بيشتري را بر متحدان و رقبا وضع كرد و مقامات امريكايي مدعي شدند كه بيش از ۵۰ كشور براي مذاكره درباره معاملات تجاري به واشنگتن مراجعه كرده‌اند. دونالد ترامپ گفت: در حال حاضر ژاپن و كره‌جنوبي براي گفت‌وگو در مورد تعرفه‌ها به امريكا سفر مي‌كنند و ديگر كشورها نيز قصد دارند در اين مورد مذاكره كنند.
كارولين ليويت، سخنگوي كاخ سفيد پيش از اين به خبرنگاران گفته بود: پس از اظهارات هفته گذشته ترامپ مبني بر اعمال حداقل تعرفه ۱۰درصدي بر تمام واردات و تعرفه‌هاي متقابل بالاتر بر بزرگ‌ترين شركاي تجاري امريكا از جمله چين و اتحاديه اروپا، نزديك به ۷۰ كشور با ترامپ تماس گرفته‌اند تا مذاكرات بر سر تعرفه‌ها را آغاز كنند. ليويت اظهار كرد: ترامپ اوايل روز سه‌شنبه، با تيم تجاري خود ملاقات كرد و به آنها دستور داد تا هر كشوري كه با دولت امريكا قصد معامله دارد، شامل قراردادهاي تجاري سفارشي شود.
خبرگزاري آناتولي گزارش كرد، سخنگوي كاخ سفيد در پاسخ به اين سوال كه آيا ترامپ در نظر دارد اعمال برخي تعرفه‌ها را متوقف كند، بيان كرد: رييس‌جمهور اعلام كرده كه تمديد يا تاخير در نظر ندارد و انتظار دارد اين تعرفه‌ها اجرايي شوند. برخي از تحليلگران تجاري اظهار كردند كه تعرفه‌هاي اعلام شده ترامپ، معادل ساختن ديوار تجاري در اطراف اقتصاد امريكا به ارزش يك تريليون دلار است.
نبرد تجاري چين و امريكا در صورت تداوم مي‌تواند روي بخش‌هاي مختلفي از اقتصاد جهاني تاثيرات منفي بگذارد و بايد ديد كه آيا دو كشور راهي براي برون‌رفت از اين شرايط در كوتاه‌مدت پيدا مي‌كنند يا جهان بايد خود را براي يك بحران جديد اقتصادي آماده كند.