سوآپ گاز در ريل مذاكره
معاون وزير نفت به بررسي دستاوردهاي صنعت گاز در سال ۱۴۰۳ و برنامه‌هاي آتي پرداخت و از اقدام‌هاي گازرساني انجام‌شده، مديريت ذخيره‌سازي گاز و سياست‌هاي شركت ملي گاز براي افزايش سهم ايران در تجارت گاز سخن گفت.
معاون وزير نفت به بررسي دستاوردهاي صنعت گاز در سال ۱۴۰۳ و برنامه‌هاي آتي پرداخت و از اقدام‌هاي گازرساني انجام‌شده، مديريت ذخيره‌سازي گاز و سياست‌هاي شركت ملي گاز براي افزايش سهم ايران در تجارت گاز سخن گفت.
به گزارش «تعادل»، به نقل از وزارت نفت، گفت‌وگوي سعيد توكلي، مديرعامل شركت ملي گاز ايران درباره مديريت و گذر از روزهاي سرد ۱۴۰۳ و برنامه‌هاي سال ۱۴۰۴ را در زير مي‌خوانيد.
شركت ملي گاز ايران با استقرار دولت چهاردهم در سال ۱۴۰۳، شرايط ويژه و كم‌سابقه‌اي را در شهريور تجربه كرد و دولت از شهريور ناچار شد تدابيري سختگيرانه براي مديريت تأمين گاز در زمستان اتخاذ كند. يكي از مصاديق اين وضع خاص، تأخير در پايان تعميرات اساسي بود كه برخلاف رويه معمول سال‌هاي گذشته تا آبان ادامه يافت، همچنين يكي از چالش‌هاي اساسي، كاهش چشمگير ذخاير نفت‌گاز نيروگاهي بود، به‌طوري كه در ابتداي سال ۱۴۰۳، اين ذخاير نسبت به سال ۱۴۰۲ نزديك به ۸۵۰ ميليون ليتر كمتر بود. از سوي ديگر، در حالي كه پاييز ۱۴۰۲ گرم‌ترين پاييز ۵۰ سال اخير كشور بر اساس اطلاعات سازمان هواشناسي كشور بود. در آبان ۱۴۰۳، پديده هواي سرد اسكانديناوي دماي ۱۱ استان شمالي را تا ۱۲ درجه سانتي‌گراد كاهش داد؛ سال ۱۴۰۳، سال استثنايي بود، سرما نه‌تنها شديدتر، بلكه طولاني‌تر و گسترده‌تر نيز بود و بالغ بر ۷۰ روز در سطح كشور ادامه يافت، در حالي كه در سال‌هاي گذشته اين دوره معمولا ۱۴ تا ۱۵ روز بود.
اين تحولات چالش‌هاي متعددي را براي صنعت گاز كشور ايجاد كرد. نخستين و مهم‌ترين اقدام، حفظ پايداري شبكه و افزايش اطمينان از تأمين گاز بود. خوشبختانه با تشكيل نشست‌هاي هماهنگي در وزارت نفت و برنامه‌ريزي دقيق، دولت موفق شد سرماي بي‌سابقه را مديريت كند. اقدام‌هاي كليدي براي مديريت سرماي شديد شامل افزايش توليد گاز، افزايش حجم توليد و انتقال نفت‌گاز و مهم‌تر از همه ايجاد هماهنگي گسترده ميان دستگاه‌هاي اجرايي، يكپارچگي و هم‌صدايي در دولت بود كه سبب شد با وجود كاهش ميانگين دماي كشور تا ۳.۷ درجه سانتي‌گراد نسبت به سال‌هاي گذشته و افزايش ميانگين مصرف گاز نزديك به ۷۵ ميليون مترمكعب در كشور، تأمين گاز در بخش‌هاي خانگي، تجاري و صنايع كوچك بدون قطعي انجام شد. اين موفقيت مرهون زحمات همكاران ماست؛ عملكرد توربين‌هاي گازي كشور ۲۱ درصد افزايش يافت، تمام واحدهاي عملياتي به بهترين نحو ممكن و با افزايش قابليت اطمينان در سرويس قرار گرفتند و نزديك به ۱۷ ايستگاه گازرساني براي مدت حدود سه ماه واحد يدك نيز در سرويس داشتند.
ركوردهاي چشمگيري در بخش انتقال گاز ثبت شد؛ ازجمله ظرفيت اسمي خطوط و كريدورهاي اصلي كشور ارتقا يافت و در كريدور شرق كشور، انتقال گاز از ۲۲۰ ميليون مترمكعب به حدود ۲۷۰ ميليون مترمكعب رسيد. توليد گاز شيرين يا خشك نيز به ركورد ۸۸۰ ميليون مترمكعب در روز رسيد؛ مقداري كه حتي پيش‌بيني آن براي كارشناسان حرفه‌اي دشوار بود، همچنين نزديك به ۳۰ توربوكمپرسور كشور در شرايط عملياتي حساسي به‌كار گرفته شدند كه در كشور بي‌سابقه بود. انتقال گاز از جنوب به شمال كشور نزديك به ۵۰ ميليون مترمكعب افزايش يافت كه نشان‌دهنده اين بود همه گاز خام توليدشده در شركت ملي نفت ايران، بدون اينكه يك مترمكعب آن در جنوب كشور حبس شود، به شمال كشور منتقل شد. بله. يكي از تفاوت‌هاي مهم زمستان ۱۴۰۳ نسبت به ۱۴۰۲، تأمين گاز نيروگاه‌ها بود. سال ۱۴۰۲ به‌دليل دريافت نشدن گاز از سوي تركيه، نيروگاه‌ها بيشترين حجم گاز را در سال‌هاي اخير دريافت كردند و بر همين اساس، خود را با آن سال مقايسه مي‌كردند. با اين حال شركت ملي گاز در اين بخش نيز موفق به ركوردشكني شد و ميانگين ميزان گاز تحويلي به نيروگاه‌ها در زمستان ۱۴۰۳ نسبت به ميانگين زمستان ۱۴۰۲ افزايش داشت.
زمان تحويل مديريت شركت ملي گاز، هرچند زحمات بسياري در دوره قبل كشيده شده بود، اما آمادگي كامل براي ورود به فصل سرما مشابه سال‌هاي گذشته وجود نداشت. دليل آن هم باقي ماندن بخش قابل‌توجهي از تعميرات اساسي پالايشگاه‌ها، خطوط لوله فشار قوي و ساير تأسيسات بود. برخي از خروجي پالايشگاه‌ها آماده سرويس‌دهي نبودند و برخي تعميرات خطوط لوله نيز بايد به‌صورت اضطراري انجام مي‌شد.
براي جلوگيري از اختلال در شبكه، برنامه‌ريزي جديد و كارشناسي انجام شد كه شامل تغيير در آرايش خطوط، كاهش زمان تعميرات، به‌كارگيري روش‌هاي نوين تعميراتي و به تعويق انداختن برخي تعميرات غيرضروري پالايشگاه‌ها با ارزيابي ريسك بود. براي مثال زمان اتصال فاز جديد پالايشگاه گاز ايلام از ۶۵ روز به ۳۰ روز كاهش يافت و تعميرات اضطراري در شبكه نيز در حداقل زمان ممكن انجام شد، همچنين تعميرات خط لوله هشتم سراسري كه در ۱۲ نقطه سرجوش كشور نيازمند تعمير بود، با روش‌هاي جديد و بدون تأثير بر پايداري شبكه صورت گرفت.
زمستان ۱۴۰۳ به‌دليل سرماي زودهنگام، طولاني‌تر و شديدتر از سال‌هاي گذشته، يكي از چالش‌برانگيزترين فصول براي صنعت گاز كشور بود. اين چالش‌ها به فرصتي براي تقويت آمادگي شبكه، تمرين و مانورهاي عملياتي كاركنان تبديل شد. همه نگاه‌ها به دولت چهاردهم بود كه چگونه مي‌تواند اين شرايط سخت را مديريت كند. خوشبختانه با يكپارچگي وزارت نفت، تدابير ويژه وزير نفت و همكاري هماهنگ ميان بخش‌ها و معاونت‌هاي مختلف، شركت ملي گاز موفق شد در سال ۱۴۰۳ نيز سربلند باشد و يك خانه هم قطعي غيرفني نداشته و شبكه گاز پايدار باشد. هرچند قطعي‌هاي فني در همه سال‌ها حتي در فصل گرم سال نيز اجتناب‌ناپذير است، اما تمام اين موارد در كوتاه‌ترين زمان ممكن از سوي تيم‌هاي عملياتي برطرف مي‌شود.
همه اين دستاوردها نتيجه استقرار تيم يكپارچه، هماهنگ و هم‌دل در وزارت نفت و تلاش تمامي همكارانم در شركت ملي گاز از پالايشگاه‌ها، ايستگاه‌هاي تقويت فشار، خطوط لوله فشار قوي، شبكه گازرساني در توزيع و مديريت‌هاي عملياتي و نيمه‌عملياتي در ستاد براي گذر از زمستان سخت ۱۴۰۳ بود كه توانستند پايداري شبكه گاز را حفظ كنند و ركوردهاي ماندگاري را به ثبت برسانند. اين در حالي بود كه كشور با سرماي بي‌سابقه، افزايش مصرف‌كنندگان و تداوم ۷۰ روزه سرما مواجه بود، شرايطي كه در سال‌هاي گذشته حداكثر ۱۴ روز پايداري سرما تجربه شده بود، به‌رغم همه اين شرايط، وزارت نفت با همكاري گسترده و هماهنگي بالا در چهار شركت زيرمجموعه از زمستان ۱۴۰۳ سربلند عبور كرد. بسياري از مسائل درباره سال ۱۴۰۳ قابل بازگويي نيست، اما همكاران بنده خودشان قضاوت مي‌كنند كه امسال به دلايل متعددي كه وزير نفت در بخش‌هاي مختلف عنوان كرده‌اند، يك سال استثنايي بود.
براي ركوردزني توليد در زمستان ۱۴۰۳، تجهيزات جديدي به پالايشگاه‌ها اضافه نشده بود، با وجود برنامه‌ريزي وزارت نفت كه حداكثر توليد روزانه ۸۵۰ ميليون مترمكعب در اوج مصرف پيش‌بيني شده بود، ۸۸۰ ميليون مترمكعب توليد شد. اين دستاورد حاصل تلاش‌هاي مستمر و برنامه‌ريزي دقيق در پالايشگاه‌ها بود. در برخي پالايشگاه‌ها مانند فاز اول پالايشگاه عسلويه، طبق استاندارد بايد ۲۵ ميليون مترمكعب گاز خشك توليد مي‌شد اما اين رقم به ۳۹ ميليون مترمكعب رسيد كه نشان‌دهنده همت كاركنان در افزايش توليد بود.
تغيير آرايش به‌موقع و درست در پالايشگاه‌ها و استفاده بهينه از ظرفيت‌هاي موجود سبب شد در برخي پالايشگاه‌ها ازجمله خانگيران در شمال شرقي‌ترين نقطه كشور حتي براي يك بار هم توقف توليد نداشته باشيم و به قابليت اطمينان صددرصد برسيم. اين اقدام‌ها سبب شد شبكه گاز بدون كوچك‌ترين اختلالي در اوج مصرف زمستاني عمل كند.
در بخش انتقال گاز، همكاري و هماهنگي تيم‌هاي مستقر در ۵۰ نقطه كشور در شرايط سخت زمستان نيز نقش مهمي در پايدار نگه داشتن شبكه داشت كه با استفاده به‌موقع از ولوهاي قطع و وصلي و با پذيرفتن ريسك‌هاي لازم، شبكه به‌طور پايدار حفظ شد. افزون بر اين، در برخي خطوط مانند خط ۴۸ اينچ پارچين - سمنان - آرادان، تلاش‌ها براي افزايش قابليت اطمينان نيز موجب موفقيت در تأمين پايدار گاز شد. تمام اين اقدام‌هاي مشترك در مديريت ديسپچينگ و همكاري تيم‌هاي مختلف سبب شد ركورد توليد گاز در زمستان ۱۴۰۳ شكسته شود و شبكه گاز كشور بدون قطعي در بخش خانگي و تجاري فعاليت كند.
يكي از مهم‌ترين محورهاي مورد تأكيد در دولت چهاردهم و برنامه هفتم پيشرفت، موضوع تجارت گاز به‌ويژه با كشورهاي همسايه است. طبيعتاً در اين مسير درصدد هستيم قراردادهاي پيشين را تمديد كنيم و قرارداد سوآپ موجود نيز استمرار يابد. در خصوص صادرات گاز به كشورهاي مختلف، هدف ما اين است كه اين روند را ادامه دهيم و با تلاش مستمر اتفاق‌هاي مثبتي رقم بزنيم. اين اقدام‌ها جزو برنامه‌هاي دقيق و عملياتي ماست كه به‌منظور تبديل آنها به قراردادهاي رسمي پيش‌بيني شده‌اند. مذاكرات بسيار هدفمندي با روسيه، آذربايجان، تركيه و تركمنستان به‌منظور صادرات، واردات يا سوآپ داشتيم، خوشبختانه يكي از اين دستاوردها سوآپ گاز تركمنستان از مسير ايران به تركيه بود كه عملياتي شد.