صفر و يك در بازار سرمايه

دوشنبه شب صحبت‌هايي پيرامون توافق ايران مطرح شد و به نظر مي‌رسد اين مذاكرات، چه مستقيم و چه غيرمستقيم، وارد مرحله جدي‌تري شده است. موضوع توافق تأثير مستقيمي بر شرايط اقتصادي كشور ما دارد، به‌خصوص در بازار سرمايه. در اينجا دو سناريو قابل بررسي است؛ يكي سناريوي خوش‌بينانه كه توافق حاصل شود و ديگري سناريوي بدبينانه كه مذاكرات شكست بخورد. نكته‌اي كه هست اين است كه مدل رفتاري مذاكرات در حال حاضر كمي «صفر و يكي» به نظر مي‌رسد؛ يعني يا توافق كامل، يا حركت به سمت سناريوهاي ناخوشايند مثل تنش و جنگ. اما اگر توافق به نتيجه برسد تأثيرات مثبت كوتاه‌مدت و بلندمدتي روي بازار سرمايه خواهد داشت، به‌خصوص اينكه بازار سرمايه مي‌تواند از فشار تحريم‌ها رها شود و شركت‌هاي فعال در بورس، به ‌ويژه شركت‌هاي صنعتي، شرايط بهتري پيدا كنند.  بازار سرمايه ممكن است در صورت توافق، برنده اصلي باشد و دليل آن اين است كه شركت‌هاي بورسي ما در حال حاضر از دو ناحيه ضربه مي‌بينند. ناحيه اول مربوط به تحريم‌هاست. اين تحريم‌ها موجب شده كه شركت‌ها نتوانند محصولاتشان را به راحتي صادر كنند يا مجبور شوند محصولات خود را با تخفيف بالا به فروش برسانند. ناحيه دوم مربوط به ناترازي‌هاي انرژي است، مثل قطعي برق و گاز، كه تأثير منفي جدي بر توليد شركت‌هاي صنعتي گذاشته است. به عنوان مثال، در سال ۱۴۰۳، حدود ۲۰ تا ۳۰درصد ظرفيت توليد شركت‌هاي صنعتي ما كاهش پيدا كرد كه دليل اصلي آن همين ناترازي‌هاي انرژي بوده است. اگر توافق صورت بگيرد، دو تغيير مهم را مي‌توانيم انتظار داشته باشيم؛ اول، بهبود شرايط فروش شركت‌ها در كوتاه‌مدت با كاهش تحريم‌ها و دوم، اصلاح ناترازي‌هاي انرژي توسط دولت كه ممكن است در ميان‌مدت، يعني طي دو تا پنج سال اتفاق بيفتد.
يكي از موضوعاتي كه در چند سال اخير كشورمان را تحت‌تأثير قرار داده، تورم انتظاري است. اين تورم انتظاري باعث شده كه سرمايه مردم به سمت بازارهايي مثل طلا و ارز حركت كند. اما اگر دورنماي اقتصادي روشن‌تر شود و مردم احساس كنند انتظارات تورمي كاهش پيدا مي‌كند، اين جريان سرمايه مي‌تواند به سمت بازار سرمايه هدايت شود. البته بايد توجه داشت كه بازار سرمايه علاوه بر عوامل واقعي، تحت تأثير رواني نيز قرار دارد؛ به‌طوري كه اخبار منفي خيلي سريع باعث افت بازار مي‌شود و اخبار مثبت نيز به سرعت بازار را تقويت مي‌كند. به همين دليل، مثبت شدن فضاي رواني مذاكرات مي‌تواند يك اثر رواني سريع و مثبت روي بازار داشته باشد.  وضعيت حاضر بازار از نظر ماركت و ارزشي افت قابل توجهي داشته است. نسبت قيمت به درآمد (P/E) بازار در پايين‌ترين سطح خود قرار دارد.

 چيزي حدود ۵ تا ۶.۵‌ و نسبت ارزش بازار به ارزش دارايي‌ها (P/B) هم در پايين‌ترين سطح تاريخي است. اين نشان مي‌دهد بازار سرمايه ما كاملاً پتانسيل رشد دارد. اگر فعالان بازار و سرمايه‌گذاران به اين نتيجه برسند كه مذاكرات به نتيجه مي‌رسد، جريان سرمايه به راحتي به سمت بازار سرمايه حركت خواهد كرد.