مثبت و سازنده
عصر روز گذشته و بر اساس برنامه‌اي كه از قبل اعلام شده بود، دور نخست مذاكرات غير مستقيم ميان ايران و امريكا در مسقط، پايتخت عمان برگزار شد و دو طرف پس از حدود دو ساعت مذاكره، محل جلسه را ترك كردند.
خوشبيني نسبت به توافق جمع‌بندي براي ادامه مذاكرات
عراقچی:به مبناي مذاكراتي با امريكا نزديك شديم
کاخ سفید: مذاکرات با ایران بی‌نهایت مثبت و سازنده بود
فعالان اقتصادي از تاثيرات مثبت مذاكرات ميان ايران و امريكا بر اقتصاد ايران مي‌گويند
عصر روز گذشته و بر اساس برنامه‌اي كه از قبل اعلام شده بود، دور نخست مذاكرات غير مستقيم ميان ايران و امريكا در مسقط، پايتخت عمان برگزار شد و دو طرف پس از حدود دو ساعت مذاكره، محل جلسه را ترك كردند.
در طول زمان برگزاري مذاكرات، خبرهاي ضد و نقيضي درباره شيوه مذاكره، نحوه مطرح شدن ديدگاه‌ها، نتايج احتمالي و حتي امكان تداوم اين دور از مذاكرات در روزهاي آتي مطرح شد كه تمامي آنها ازسوي مقامات ايراني رد شدند. پس از اتمام اين دور از مذاكرات، وزارت خارجه ايران در بيانيه‌اي رسمي، ابعاد مختلف اين دور از صحبت‌ها را تشريح كرد اما طرف امريكايي تا ساعاتي پس از پايان صحبت‌ها، واكنشي رسمي نسبت به اين مذاكرات نداشت.
جزييات روند مذاكرات
صبح روز شنبه ۲۳ فروردين، هياتي عاليرتبه از جمهوري اسلامي ايران به رياست سيدعباس عراقچي، وزير امور خارجه، عازم مسقط پايتخت عمان شد تا مذاكرات غيرمستقيم با ايالات‌متحده امريكا را آغاز كند؛ مذاكراتي كه با ميانجيگري رسمي عمان و به‌صورت تبادل مكتوب انجام مي‌شود. بقايي سخنگوي وزارت خارجه بامداد ديروز با نقل آيه شريفه «فإِذا عزمْت فتوكلْ على‌الله» ضمن آنكه از عزيمت هيات ايراني به عمان خبر داد، حال و هواي ديپلمات‌هاي ارشد ايراني را با استناد به اين آيه شريفه توأم با اعتماد به‌نفس و تكليف‌گرايي ترسيم نمود. تركيب تيم مذاكره‌كننده، اهداف مذاكرات و ساختار غيرمستقيم آن، حاكي از رويكردي محاسبه‌شده، برنامه‌مند و با اراده ازسوي تهران است. نورنيوز در اين رابطه نوشته: از بُعد راهبردي، تهران با پذيرش اصل گفت‌وگو-ولو به‌صورت غيرمستقيم-در پي ايجاد نوعي «موازنه در تعامل» است. از يك‌سو، هيچ تعهدي به نتيجه مشخصي نداده، و از سوي ديگر، مسير ديپلماسي را نبسته است. اين ساختار گفت‌وگويي، فضاي بين‌المللي را وادار به تعامل با واقعيت‌هاي ميداني ايران مي‌كند و همزمان مسووليت ادامه تنش‌ها را به دوش طرف امريكايي مي‌گذارد؛ طرفي كه طي سال‌هاي اخير، با نقض تعهدات و فشار حداكثري، اعتماد را به حداقل رسانده است. نكته قابل توجه، استقبال اوليه كشورهاي مختلف و نهادهاي بين‌المللي همچون سازمان ملل از اين گفت‌وگوهاست؛ موضعي كه نشان از درك جهاني از اهميت تنش‌زدايي در منطقه دارد. در واقع، مسقط نه محل توافق نهايي بلكه «ميدان راستي‌آزمايي» طرف امريكايي است؛ جايي كه ايران نه براي امتياز، بلكه براي آزمودن اراده سياسي واشنگتن وارد گفت‌وگو شده است. اگرچه مذاكره در مسقط را نمي‌توان نقطه عطف يا برگشت سريع در مسير بحران دانست، اما از منظر راهبردي مي‌توان آن را بخشي از «نقشه مهار تقابل» تلقي كرد؛ نقشه‌اي كه تهران با احتياط، عزم و تمركز بر منافع ملي ترسيم كرده و از ديپلماسي به عنوان ابزار دفاع از اقتدار بهره مي‌گيرد، نه به عنوان نشانه‌اي از عقب‌نشيني. آينده اين گفت‌وگوها، نه در كلمات مكتوب، بلكه در رفتار طرف امريكايي تعيين خواهد شد. سيد عباس عراقچي وزير امور خارجه جمهوري اسلامي ايران كه در راس هياتي جهت شركت در گفت‌وگوهاي غيرمستقيم با امريكا در موضوع هسته‌اي و رفع تحريم‌هاي ظالمانه و غيرقانوني به مسقط سفر كرده بود، در بدو ورود به مسقط با سيد بدر البوسعيدي وزير امور خارجه سلطنت عمان ديدار كرد. در اين ديدار، وزير امور خارجه كشورمان با ابراز مسرت از روابط مستحكم و ديرپاي دو كشور در همه زمينه‌ها، از رويكرد مسوولانه عمان در رابطه با مسائل و تحولات منطقه‌اي قدرداني كرد و ميزباني گفت‌وگوهاي غيرمستقيم ايران-امريكا را نشانه‌اي از همين رويكرد دانست و از وزير امور خارجه عمان به‌خاطر اهتمام آنها نسبت به اين موضوع تشكر كرد. وزير امور خارجه سلطنت عمان نيز ضمن خوشامدگويي به وزير امور خارجه كشورمان و هيات همراه، رابطه دوجانبه عمان-ايران را رابطه‌اي ممتاز توصيف كرد و از جمهوري اسلامي ايران به خاطر انتخاب مسقط براي انجام اين گفت‌وگوهاي مهم تشكر نمود. در اين ديدار، سيد بدر البوسعيدي وزبر امور خارجه كشورمان را در جريان ترتيبات و تمهيدات پيش‌بيني‌شده براي انجام گفت‌وگوهاي غيرمستقيم امروز قرار داد. همچنين در راستاي گفت‌وگوهاي غيرمستقيم ايران-امريكا، وزير امور خارجه كشورمان محورها و مواضع جمهوري اسلامي ايران را براي انتقال به طرف مقابل، در اختيار وزير امور خارجه عمان قرار داد. «اسماعيل بقايي» سخنگوي وزارت خارجه جمهوري اسلامي ايران روز شنبه و در پيامي در شبكه ايكس نوشت: گفت‌وگوهاي غيرمستقيم دكتر عراقچي وزير امور خارجه و
استيو ويتكاف، نماينده ويژه رييس‌جمهور امريكا در امور خاورميانه با وساطت بدر البوسعيدي وزير امور خارجه عمان آغاز شد. در اين پيام آمده است: اين گفت‌وگوها در محل پيش‌بيني‌شده توسط ميزبان عماني، با استقرار نمايندگان جمهوري اسلامي ايران و امريكا در سالن‌هاي مجزا انجام مي‌شود و طرفين نقطه‌نظرات و مواضع خود را از طريق وزير امور خارجه عمان به يكديگر منتقل مي‌كنند.
پايان دور نخست
پس از پايان دور نخست مذاكرات، دو خبرگزاري ايسنا و تسنيم به نقل از منابع ايراني، مذاكرات را مثبت ارزيابي كردند اما جزيياتي درباره چگونگي مطرح شدن مسائل در اين گفت‌وگوها منتشر نشد. متني كه از سوي طرف ايراني منتشر شد به شرح زير است: گفت‌وگوهاي غيرمستقيم بين جمهوري اسلامي ايران و ايالات‌متحده امريكا راجع به موضوع رفع تحريم‌ها و بحث هسته‌اي، دقايقي پيش پايان يافت. در اين گفت‌وگوها كه با وساطت عمان انجام شد، سيدعباس عراقچي وزير امور خارجه جمهوري اسلامي ايران و استيو ويتكوف نماينده ويژه رييس‌جمهور امريكا در امور خاورميانه، در فضايي سازنده و مبتني بر احترام متقابل مواضع دولت‌هاي متبوع خود راجع به موضوعات مرتبط با برنامه هسته‌اي صلحآميز ايران و رفع تحريم‌هاي غيرقانوني عليه ايران را از طريق وزير امور خارجه عمان تبادل كردند.
طرفين موافقت كردند كه اين گفت‌وگوها در هفته آينده ادامه يابد
شايان ذكر است پس از پايان بيش از دو ساعت و نيم مذاكرات غير مستقيم، روساي هيات‌هاي نمايندگي ايران و امريكا هنگام ترك محل گفت‌وگوها با حضور وزير امور خارجه عمان دقايقي گفت‌وگو كردند.
به اين ترتيب در اين پيام دو موضوع مهم به چشم مي‌خورد؛ نخست آنكه دو طرف موافقت كرده‌اند كه ديدارها در هفته آتي نيز ادامه داشته باشد و به اين ترتيب دور جديدي از مذاكرات نيز در راه خواهد بود. از سوي ديگر در پايان مذاكره دو طرف دقايقي را به شكل مستقيم با يكديگر ديدار كرده‌اند كه طبق اعلام طرف ايراني، اين موضوع در حضور وزير خارجه عمان انجام شده است. همزمان يك تحليل نيز در رسانه‌هاي ايراني منتشر شد كه از اين حكايت مي‌كرد كه شايد رييس‌جمهور امريكا در ساعات بعد از اتمام مذاكره يك فضاي رواني جديد را كليد بزند. تسنيم در اين زمينه نوشته: يك منبع مطلع در منطقه از تلاش شخص دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا براي تاثيرگذاري بر روند گفت‌وگوها با بيان اظهارات هيجاني و غيرواقعي خبر داد. منبع مطلع در منطقه گفت: ترامپ احتمالا در ساعت‌هاي آينده اظهاراتي درباره محتواي مذاكرات بيان خواهد كرد كه هدف از آن صرفا تاثيرگذاري بر فضاي افكار عمومي و روند مذاكرات خواهد بود و ارزش ديگري ندارد. اين منبع مطلع تصريح كرد: ممكن است اظهارات آتي ترامپ، حتي با تيم امريكايي حاضر در گفت‌وگوها هماهنگ نباشد.
اميدواري به نتيجه‌بخش شدن مذاكرات
در ساعات گذشته، بسياري از مقامات ايران و بين‌المللي نسبت به نتيجه‌بخش شدن مذاكرات ابراز خوشبيني كرده و اميدوار هستند كه دو طرف امكان رسيدن به يك جمع‌بندي نهايي را داشته باشند. رافائل گروسي مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در گفت‌وگويي از امريكا و ايران خواست كه در اسرع وقت به توافقي درباره مساله هسته‌اي ايران دست پيدا كنند.
اظهارات گروسي در اين باره در آستانه آغاز مذاكرات غيرمستقيم هيات‌هاي ديپلماتيك بلندپايه ايران و امريكا به رياست «سيد عباس عراقچي» وزير امور خارجه ايران و «استيو ويتكاف» نماينده ويژه رييس‌جمهور امريكا در غرب آسيا با ميانجيگري عمان در مسقط مطرح شده است. گروسي در گفت‌وگويي با رسانه چيني سي‌ام‌جي ابراز اميدواري كرد كه مذاكرات تهران و واشنگتن، امروز (شنبه) در عمان به دو طرف كمك كند كه اختلافات‌شان را برطرف كرده و بر سر حل‌وفصل اين «بن‌بست سياسي» به اتفاق نظر دست پيدا كنند. گروسي در اين گفت‌وگو بيان كرد: ما به توافقي نياز داريم كه به زودي انجام شود. ديدار مهمي ميان امريكا و ايران انجام خواهد شد و اميداريم كه بهترين اتفاق در آنجا بيفتد. ميان رييس‌جمهور دونالد ترامپ و دولت ايران تبادل پيام شده است. ما مي‌دانيم كه هنوز اختلاف‌هاي زيادي وجود دارد، اما تنها يك چيز بايد اميدبخش باشد كه آن واقف بودن به ضرورت يك توافق است. سپس درباره چيزهايي مانند مفاد توافق، گسترده توافق و شروط آن مذاكره مي‌شود. همچنين مذاكره‌كننده ارشد امريكا در مذاكرات برجام، ابراز اميدواري كرد كه مذاكرات امروز ايران و امريكا كه به ميزباني عمان برگزار مي‌شود؛ تداوم يابد. به گزارش ایرنا، وندي شرمن در مصاحبه با شبكه تلويزيوني «اي‌بي‌سي»، گفت: به نظر مي‌رسد (ويتكاف) فرستاده (دونالد ترامپ) در همه امور باشد. معاون سياسي وزير امور خارجه دولت باراك اوباما افزود: بسيار خوب است كه با ايران به توافق برسيم. فكر مي‌كنم (اين مذاكرات) فوق‌العاده چالش‌برانگيز است. رييس‌جمهور ترامپ گفته كه اين مذاكرات مستقيم و (سيد عباس) عراقچي وزير امور خارجه ايران نيز گفته كه اين مذاكرات غيرمستقيم خواهد بود. وي گمانه‌زني كرد كه مذاكرات امروز غيرمستقيم شروع شده و در صورت پيشرفت، رو به مستقيم شدن حركت كند. شرمن در مورد هدف ترامپ از گفت‌وگو با ايران گفت: مشخص نيست كه دولت ترامپ اميدوار به دستيابي به چه چيزي است. اگر آنها خواهان برچيده‌شدن كامل برنامه هسته‌اي ايران هستند، ايران باتوجه به سياست داخلي خود نمي‌تواند با اين خواسته موافقت كند و هر چيزي غير از اين نيز ممكن است براي ترامپ رضايت‌بخش نباشد. شرايط كنوني بسيار چالش‌برانگيز است و اگرچه رييس‌جمهور به ويتكاف به‌شدت ايمان دارد، بااين‌وجود مذاكره امروز بسيار فني است. اين ديپلمات پيشين ادامه داد: عراقچي، وزير امور خارجه ايران، طرف مقابل من در جريان مذاكرات برجام بود. او بسيار سرسخت و بسيار باهوش است؛ به زبان انگليس مسلط است و از تمام جزييات فني اطلاع دارد؛ بنابراين ويتكاف با يك هماورد بسيار توانا در آن سوي ميز يا ديوار (بسته به مستقيم يا غيرمستقيم بودن مذاكرات) طرف است. وي افزود: مذاكرات امروز در مورد نحوه حصول مذاكرات و چارچوب آن است. انتظار ندارم مذاكرات امروز خروجي خاصي جز توافق براي ادامه مذاكرات داشته باشد. هدف نهايي مذاكرات هم همان موضع روساي دموكرات و جمهوري‌خواه بوده كه ايران هرگز نمي‌تواند سلاح هسته‌اي داشته باشد. شرمن همچنين مدعي شد: نخست‌وزير اسراييل احتمالاً ترجيح مي‌دهد تأسيسات هسته‌اي ايران را بمباران كند كه البته اين اقدام مي‌تواند جنگ گسترده‌تري را آغاز كند كه حتي ترامپ نيز تمايلي به وقوع آن ندارد؛ بنابراين خوشحالم كه او در بدو امر مذاكرات را محك مي‌زند. اميدوارم كه ويتكاف تيمي توانمند براي اين مذاكرات در اختيار داشته باشد؛ زيرا مسائل كاملاً فني بوده و دانسته‌هاي شخصي كه قرار است با او سروكار داشته باشد، بيش از اوست. «بدر البوسعيدي» وزير امور خارجه عمان كه كشورش در مسقط ميزبان مذاكرات غيرمستقيم امريكا و ايران بود، در پيامي در شبكه اجتماعي ايكس نوشت: مفتخرم اعلام كنم كه امروز در مسقط، ميزبان دكتر «سيد عباس عراقچي» وزير امور خارجه ايران و «استيو ويتكاف» فرستاده ويژه رييس‌جمهور امريكا بوديم و ميانجيگري كرديم تا فرآيند گفت‌وگو و مذاكرات با هدف مشترك دستيابي به يك توافق منصفانه و الزام‌آور آغاز شود. وزير امور خارجه عمان گفت: مي‌خواهم از هر دو همكارم براي اين مشاركت كه در فضايي دوستانه و سازنده براي نزديكي ديدگاه‌ها و در نهايت تحقق صلح، امنيت و ثبات منطقه‌اي و جهاني انجام شد، تشكر كنم. او افزود: ما به همكاري خود و تلاش‌هاي بيشتر براي كمك به دستيابي به اين هدف ادامه مي‌دهيم. سخنگوي دولت تأكيد كرد كه ايران قالب مذاكره را خودش انتخاب كرده و مذاكره مطلوب ايران يعني گفت‌وگوي دقيق و بدون هياهو است. فاطمه مهاجراني در حساب كاربري خود در شبكه اجتماعي ايكس نوشت: مذاكره مطلوب ايران يعني گفت‌وگوي دقيق، بدون هياهو. هر پيام، اول مكتوب و روشن؛ بدون نمايش، بدون حاشيه. اين كار راه روايت‌سازي غيرمستند را براي مخالفان مذاكرات متوقف مي‌كند. ايران قالب مذاكره را خودش انتخاب كرده؛ اين يعني عقلانيت ديپلماتيك براي امروز.» كارشناس ارشد مسائل بين‌الملل با بيان اينكه «خطوط قرمز ايران در مذاكرات عمان كاملاً مشخص است» گفت: مذاكرات صرفاً درباره هسته‌اي و رفع تحريم‌هاست؛ كل برنامه هسته‌اي ايران، شامل چرخه غني‌سازي و تمام اجزاي ضروري آن، بايد به‌طور كامل حفظ شود. «رضا نصري» در شبكه اجتماعي ايكس در اين ارتباط نوشت: « ايران با آرامش و عزم راسخ به پاي ميز مذاكره مي‌آيد. موضع آن نشان‌دهنده اعتماد به ماهيت صلحآميز برنامه هسته‌اي، رويكرد اصولي به صلح و ثبات منطقه‌اي، پايبندي به قوانين بين‌المللي و درك روشن از نقش مخرب اخلالگران است.» وي افزود: جديت ايران در تركيب هيات نمايندگي، عمق آمادگي‌ها، همسويي با نهادهاي حاكميت و حمايت عمومي آن منعكس شده است. نصري با بيان اينكه «خطوط قرمز ايران كاملاً مشخص است»، گفت: مذاكرات صرفاً درباره هسته‌اي و رفع تحريم‌هاست؛ كل برنامه هسته‌اي ايران، شامل چرخه غني‌سازي و تمام اجزاي ضروري آن، بايد به‌طور كامل حفظ شود. به اين ترتيب در صورتي كه روايت طرف ايراني از مثبت بودن مذاكرات از طرف امريكا نيز تاييد شود، بايد انتظار داشت كه ظرف روزهاي آينده دور جديد مذاكرات دو طرفه احتمالا باز هم به ميزباني عمان كليد بخورد، مذاكراتي كه مي‌توان اميدوار بود كه به نتيجه‌اي ملموس براي ايراني‌ها ختم شود.