جنگ تعرفه‌اي، باتلاق دولت ترامپ؟
با گذشت چند هفته از اعلام فهرست جديد تعرفه‌هاي تجاري امريكا عليه ساير كشورها، همچنان اما و اگرهاي فراواني در مسير اجراي اين سياست و به كار‌گيري ايده‌هاي ترامپ در حوزه اقتصاد جهاني باقي مانده است تا جايي كه دولت امريكا مجبور شد در برخي حوزه‌ها تخفيف‌هاي تعرفه‌اي در نظر بگيرد و حتي در نهايت يك تعليق ۹۰ روزه براي اجراي تعرفه‌ها به استثناي چين اعلام شد.
با گذشت چند هفته از اعلام فهرست جديد تعرفه‌هاي تجاري امريكا عليه ساير كشورها، همچنان اما و اگرهاي فراواني در مسير اجراي اين سياست و به كار‌گيري ايده‌هاي ترامپ در حوزه اقتصاد جهاني باقي مانده است تا جايي كه دولت امريكا مجبور شد در برخي حوزه‌ها تخفيف‌هاي تعرفه‌اي در نظر بگيرد و حتي در نهايت يك تعليق ۹۰ روزه براي اجراي تعرفه‌ها به استثناي چين اعلام شد. سياستي كه بسياري از تحليلگران معتقدند مي‌تواند به ضد خود تبديل شود. دونالد ترامپ در تمام هفته‌هاي گذشته سياستي را در اقتصاد جهاني دنبال كرده كه به‌طور خاص به سياست « اول امريكا» مشهور است. بر اساس اين ايده ترامپ معتقد است كه امريكا در سال‌هاي گذشته براي بالا باقي ماندن تجارت جهاني، امتيازات يك طرفه‌اي را به بسياري از كشورها ارايه كرده كه در نهايت به ضد خود بدل شده است. به اين ترتيب كه اقتصاد بسياري از كشورها رشد كرده، اما امريكا از روند كشورهايي مانند چين جا مانده است. به اين ترتيب او نظام تعرفه‌اي را پيشنهاد كرده تا هزينه صادرات كالا به امريكا را افزايش دهد و به اين ترتيب ضمن ايجاد فرصت‌هاي شغلي جديد در اين كشور و جذب سرمايه، كار را براي رقيب اصلي اين كشور يعني چين دشوار كند. با اين وجود اما به نظر مي‌رسد كه روند كار حتي در ميان متحدان امريكا نيز چندان مثبت نيست. «فرانسوا بايرو»، نخست‌وزير فرانسه روز سه‌شنبه گفت كشورش نياز دارد كه با فوريت كسري بودجه خود را كاهش داده تا با «سونامي بي‌ثباتي» در نتيجه «خصومت »روسيه و جنگ تجاري به راه افتاده از سوي «دونالد ترامپ»، رييس‌جمهور ايالات متحده مقابله كند. به نوشته خبرگزاري رويترز، بايرو در يك كنفرانس مطبوعاتي در آستانه مذاكرات حساس بر سر بودجه ۲۰۲۶ كشورش گفت: تلاطماتي كه تعرفه‌هاي اعلام شده از سوي ترامپ به راه انداخته و تصميم رييس‌جمهور امريكا براي رويگرداني از متحدان سنتي كشورش باعث فروپاشي اعتماد در سراسر جهان شده است. او نسبت به آسيب‌پذيري ويژه فرانسه به دليل بدهي فزاينده و كسري بودجه بيشتر در مقايسه با همتايان اروپايي بيان داشت: «رييس‌جمهور ايالات متحده توفاني را شروع كرده كه قرار نيست تبعاتش به همين زودي‌ها پايان يابد.» نخست‌وزير فرانسه خاطرنشان كرد: «حالا انگار كه تبعات جنگ بس نبود، سونامي بي‌ثباتي براي به لرزه در آوردن اين سياره به راه افتاده است.» او با اشاره به رفتار جنجالي ترامپ با «ولوديمير زلنسكي» و مشاجره لفظي او با اين رييس‌جمهور اوكراين در نشست ماه فوريه در كاخ سفيد تصريح داشت: «جهان سطحي از نابودي ائتلاف‌ها كه هيچ كس قادر به تصور آن نبود را شاهد بوده است.» اين اظهارات بايرو در حالي مطرح مي‌شوند كه «امانوئل ماكرون»، رييس‌جمهور فرانسه تلاش كرده مسير محتاطانه‌اي را در ديپلماسي بين‌المللي خود در پيش بگيرد و نسبت به نخست وزير دولتش كه به‌طور سنتي مردم داخلي را مخاطب قرار مي‌دهد، كمتر به ترامپ معترض شده است. «ميشل بارنيه» كه قبل از بايرو نخست‌وزير فرانسه بود در ماه دسامبر گذشته بعد از تلاش براي به تصويب رساندن بودجه‌اي براي سال ۲۰۲۵ كه طبق آن هزينه‌ها قرار بود با سرعت بيشتري به منظور كاستن از كسري بودجه كاهش يابند، از نخست وزيري سرنگون شد. همچنين ژاپن، متحد ديرينه امريكا، با تعرفه‌هاي ۲۴ درصدي ترامپ ضربه خورده است، اگرچه اين تعرفه‌ها، مانند بسياري از تعرفه‌هاي متقابل گسترده ترامپ، به مدت ۹۰ روز متوقف شده است، اما نرخ جهاني ۱۰ درصد و عوارض ۲۵ درصدي براي خودروها، باقي مانده كه براي صادرات ژاپن مشكل آفرين است. امريكا، بزرگ‌ترين مقصد صادرات ژاپن است و محموله‌هاي صادراتي خودرو، تقريبا ۲۸ درصد از صادرات ژاپن را تشكيل مي‌دهند. مذاكرات تجاري دو كشور، روز پنجشنبه در واشنگتن آغاز خواهد شد و انتظار مي‌رود اين مذاكرات، تعرفه‌ها، موانع غيرتعرفه‌اي و نرخ ارز را پوشش دهد. ايشيبا در مجلس پارلمان ژاپن گفت: من معتقد نيستم كه بايد امتيازات بزرگي به امريكا براي پايان دادن سريع مذاكرات بدهيم. تعرفه‌هاي امريكا احتمالا از طريق كانال‌هاي مختلف بر اقتصاد جهاني و ژاپن فشار نزولي وارد خواهد كرد. ترامپ، ژاپن را علاوه بر مازاد تجاري بزرگ با امريكا، همچنين به حفظ عمدي ين ضعيف متهم كرده و انتظار مي‌رود كه توكيو براي تقويت ارز خود تحت فشار قرار گيرد؛ هر چند افت اخير قيمت دلار، ارزش ين را تقويت كرده است. منابع قبلا نيز گفته بودند كه در اين مذاكرات عملكرد بانك مركزي ژاپن در سرعت كم افزايش هزينه‌هاي استقراض مورد انتقاد قرار گيرد. كاتسونوبو كاتو، وزير دارايي ژاپن گفت: هر دو كشور اين ديدگاه را دارند كه نوسانات بيش از حد بازار اثرات نامطلوبي بر اقتصاد خواهد گذاشت. هر گونه بحث در مورد ين ممكن است شامل سياست پولي شود و تصميم بانك مركزي را در مورد اينكه چقدر زود و تا چه اندازه بايد نرخ‌هاي بهره را افزايش دهد، پيچيده كند.
آكيرا اوتاني، اقتصاددان ارشد سابق بانك مركزي ژاپن و مديرعامل «گلدمن ساكس» ژاپن گفت: اگر نرخ برابري ين، به ۱۳۰ ين در برابر دلار امريكا نزديك شود، بانك مركزي ممكن است افزايش نرخ بهره را متوقف كند و برعكس، كاهش نرخ برابري ين به زير ۱۶۰ ين، مي‌تواند زمان افزايش نرخ بهره را جلو انداخته يا تسريع كند. همزمان جي دي ونس، معاون دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا گفت: « ما بسيار نااميديم كه مردم اروپا براي سياست‌هاي اقتصادي و مهاجرتي معقول‌تر فرياد مي‌زنند و سران كشورهاي اروپايي همچنان به رويه خود ادامه مي‌دهند و برخلاف خواسته‌هاي مردم، رفتار مي‌كنند.» به نقل از خبرگزاري ريانووستي، معاون ترامپ در ادامه اظهارات ولوديمير زلنسكي، رييس‌جمهور اوكراين درباره امريكا را لفاظي غيرموثر و مضحك دانست. زلنسكي روز دوشنبه به شبكه خبري سي‌بي‌اس گفته بود: ايالات متحده با حفظ لحن گرم و دوستانه در گفت‌وگو با روسيه، به ضرر اوكراين عمل مي‌كند كه نشان مي‌دهد ايالات متحده در حمايت از اوكراين يك موضع واحد و هماهنگ ندارد. معاون ترامپ ادامه داد: «به نظر من گفته‌هاي زلنسكي درباره دولت واشنگتن بيهوده است. اظهارات زلنسكي درباره رويكرد ترامپ در قبال روسيه بيهوده و مضحك هستند.» با اين وجود به نظر مي‌رسد كه دولت امريكا فعلا قصد يا حتي توان تداوم روند افزايشي و بالا بردن فشارها بر ساير كشورها را ندارد. به گفته اقتصاددانان بانك باركليز، توقف ۹۰ روزه اعمال تعرفه‌هاي متقابل توسط دولت ترامپ، بعيد است تغيير مشخصي در سياست تجاري گسترده‌تر بر ديگر كشورها به استثناي چين نشان دهد. در حالي كه اين تعليق به‌طور موقت، استرس بازار مالي را كاهش داده است اما انتظار مي‌رود ميانگين وزني نرخ تعرفه امريكا بر واردات غيرچيني همچنان نزديك به سطح فعلي باقي بماند. اين توقف پس از افزايش بازده اوراق قرضه خزانه‌داري امريكا و زيان شديد سهام اعلام شد، اما اين مورد شامل چين نشد. همچنين تعرفه پايه ۱۰ درصدي براي ساير كشورها نيز به قوت خود باقي ماند. همزمان، تعرفه‌ها بر چين از ۶۴ درصد، نزديك به ۱۵۰ درصد افزايش يافت و ميانگين كلي تعرفه تجاري امريكا را به ۳۰ درصد افزايش داد. براي ساير كشورهاي جهان، نرخ موثر حدود ۱۲ درصد از ۱۷ درصد قبل از تعليق كاهش يافته است. در حالي كه انتظار مي‌رود اسكات بسنت ، وزير خزانه‌داري امريكا مذاكرات دوجانبه بسياري را با ژاپن، كره جنوبي، هند و ساير كشورهاي اطراف چين رهبري كند، اما استراتژيست‌هاي باركليز عقب‌نشيني در اعمال تعرفه‌ها را پيش‌بيني نمي‌كنند و افزودند: ما فرض مي‌كنيم كه ميانگين وزني تعرفه امريكا بر جهان جز چين، در نهايت به نقطه‌اي كه اكنون است، نزديك خواهد شد. به نظر مي‌رسد ترامپ از تهديد تعرفه‌هاي بالاتر به عنوان اهرم فشار استفاده مي‌كند و بنا بر گزارش‌ها، اسكات بسنت به توافق‌هايي در سطح كشوري مي‌پردازد كه مي‌تواند جايگزين نرخ موقت ۱۰ درصد شود. پايگاه خبري اينوست گزارش كرد، بازارها در روز اعلام توقف تعرفه‌ها، به‌شدت افزايش يافتند و شاخص سهام اس‌اند پي ۵۰۰، به ميزان ۹.۵ درصد جهش كرد، با اين حال، با ادامه فروش اوراق خزانه‌داري بلندمدت، اين بهبود صعودي، ضعيف شد. باركليز معتقد است كه ركودهاي خفيف در امريكا و اروپا در بحبوحه ابهامات تجاري مداوم، سناريوي اصلي باقي مي‌مانند. با اين حال، تداوم تعرفه‌هاي بالا بر چين مي‌تواند به چشم‌انداز امريكا آسيب بيشتري وارد كند، در حالي كه تعرفه‌هاي باثبات اتحاديه اروپا و اقدامات هدفمند بخشي، ممكن است اندكي از رشد منطقه يورو حمايت كند. اين بانك چشم‌انداز خود را براي سال ۲۰۲۶ بازبيني كرد تا كاهش واردات از چين و تغيير به سمت ديگر شركاي تجاري را منعكس كند و پيش‌بيني كرد كه تعرفه‌هاي امريكا بر چين در نهايت، به حدود ۶۰ درصد كاهش يابد. همچنين پيش‌بيني كرد تعرفه‌ها بر ساير كشورها نزديك به ۱۱ درصد باقي بماند. به‌طور كلي، تعرفه‌هاي وزني تجاري حدود ۱۵ درصد و كمي كمتر از برآوردهاي قبلي است. همزمان جديدترين گزارش ثبات بازارهاي مالي جهاني (GFSR) صندوق بين‌المللي پول، تحليل نگران‌كننده جديدي را ارايه كرد كه چگونه شوك‌هاي غيرقابل پيش‌بيني جهاني مي‌تواند باعث كاهش قابل توجه قيمت دارايي‌ها، فشار بر موسسات مالي و در نهايت كاهش وام‌دهي شود و در نتيجه آن، فعاليت اقتصادي و ثبات مالي در كشورهاي در حال توسعه به خطر خواهد افتاد. صندوق بين‌المللي پول در فصل دوم اين گزارش اعلام كرد: قيمت سهام مي‌تواند كاهش يابد و صرف ريسك دولتي پس از ريسك ژئوپليتيكي، به‌ويژه درگيري‌هاي نظامي بين‌المللي، به‌طور معناداري افزايش يابد. علاوه بر اين، نتايج اين تجزيه و تحليل نشان داد كشورهايي كه داراي ذخاير مالي و ذخاير بين‌المللي محدود هستند، به ويژه در برابر افزايش صرف ريسك دولتي، آسيب‌پذير هستند. همچنين ظرفيت واسطه‌گري بانك‌ها و موسسات مالي غيربانكي مانند صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري، مي‌تواند نوسانات بازار را افزايش دهد. بركينگ نيوز گزارش كرد، در حالي كه اقتصادهاي پيشرفته شاهد افزايش متوسط حدود ۳۰ واحد پايه در صرف ريسك هستند، اقتصادهاي بازارهاي نوظهور با جهش قابل‌توجه تقريبا ۴۵ واحد پايه مواجه هستند و در برخي بازارهاي نوظهور آسيب‌پذير، اين مورد مي‌تواند تا چهار برابر افزايش يابد و فشارهاي مالي موجود را تشديد كند. كريستالينا جورجيوا، مديرعامل صندوق بين‌المللي پول، قبلا هشدار داده بود كه تعرفه‌هاي دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا، خطر «قابل‌توجهي» براي چشم‌انداز جهاني ايجاد مي‌كند و خواستار پرهيز از «گام‌هايي شد كه مي‌تواند به اقتصاد جهاني آسيب بيشتري وارد كند». يافته‌هاي اين تحليل صندوق بين‌المللي پول، يادآور تاثير قابل‌توجه و اغلب دست كم گرفته شده بي‌ثباتي ژئوپليتيك جهاني بر اقتصاد شكننده مالي است. شي جين‌پينگ، رييس‌جمهور چين، روز سه‌شنبه و در آخرين روز سفرش به هانوي، به رهبر انقلابي فقيد ويتنام، هوشي‌مين، اداي احترام كرد؛ سفري كه به گفته دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا با هدف «ضربه زدن به امريكا» انجام شده بود. شي به عنوان بخشي از سفر خود به آسياي جنوب شرقي كه شامل مالزي و كامبوج هم مي‌شود، در ويتنام حضور دارد؛ پكن تلاش دارد خود را به عنوان جايگزيني باثبات در مقابل ترامپ معرفي كند، در حالي كه رهبران منطقه با تعرفه‌هاي امريكا مواجه هستند. به گزارش رسانه‌هاي دولتي چين، رهبر چين روز دوشنبه از كشورش و ويتنام خواست كه با «قلدري يك‌جانبه» مقابله كرده و از «ثبات سيستم تجارت آزاد جهاني» حمايت كنند. چند ساعت بعد، ترامپ به خبرنگاران در كاخ سفيد گفت كه اين ديدار با هدف ضربه زدن به ايالات متحده انجام شده است. او گفت: «من چين را سرزنش نمي‌كنم. ويتنام را هم نه. مي‌بينم كه امروز جلسه دارند و اين خوب است. اين يك ديدار دلنشين است... انگار دارند فكر مي‌كنند چطور به ايالات متحده ضربه بزنند.» به اين ترتيب همزمان با افزايش تعرفه‌ها و فشاري كه ترامپ روي بسياري از كشورها، از جمله متحدان خود گذاشته، به نظر مي‌رسد كه نگراني‌ها درباره روند اجرايي اين سياست رو به افزايش است و بسياري به اين فكر مي‌كنند كه اصرار به اجراي اين سياست مي‌تواند به ضد خود تبديل شده و دولت ترامپ را در باتلاق خود ساخته‌اي غرق كند.