اضطرابِ عملکردی دانش‌آموزان در نتیجه تغییرات شبانه قوانین کنکور
یکی از چالش‌های جدید نظام آموزشی در سال‌های اخیر، ناپایداری و تغییرات ناگهانی در تصمیم‌گیری‌های مرتبط با کنکور و امتحانات نهایی، نحوه پذیرش در دانشگاه و همچنین قوانین مربوط به ارزیابی تحصیلی دانش‌آموزان است.
یکی از چالش‌های جدید نظام آموزشی در سال‌های اخیر، ناپایداری و تغییرات ناگهانی در تصمیم‌گیری‌های مرتبط با کنکور و امتحانات نهایی، نحوه پذیرش در دانشگاه و همچنین قوانین مربوط به ارزیابی تحصیلی دانش‌آموزان است. تصمیماتی که گاه بدون پشتوانه مطالعات کافی و مشارکت کارشناسان آموزشی، روانشناختی و روان‌شناسی اتخاذ می‌شود، تبعات بسیار عمیقی برای سلامت روانی، تمرکز و ثبات ذهنی دانش‌آموزان دارد. فرهاد پرویزیان، روانکاو و نوروتراپیست و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی با بیان این مطلب گفت: چند پیامد را می‌توان برای این موضوع برشمرد؛ اولین پیامد افزایش اضطراب و استرس دانش‌آموزان است؛ کاهش تمرکز و اختلال در برنامه‌ریزی‌های ذهنی و آموزشی دانش‌آموزان، آسیب به انگیزه و امید، تشدید نابرابری آموزشی در مناطق مختلف و آسیب به خانواده‌ها پیامدهای بعدی این مشکل هستند.
تصمیم‌های شتاب‌زده مسئولان و درگیری ساختار خانواده
وی توضیح داد: تصمیم‌های شتاب‌زده یا آنی مسوولان و معاونین فقط روی دانش‌آموز اثر نمی‌گذارد؛ بلکه کل ساختار خانواده را درگیر می‌کند و در چرخه‌ای می‌اندازد که برای فرزندان نگران باشند؛ چه از لحاظ فشارهای اقتصادی و چه به‌خاطر نیاز به ثبت نام آن‌ها در کلاس‌های مختلف. پرویزیان در توضیح آسیب به انگیزه و امید دانش‌آموز بیان کرد: اینکه دانش‌آموز می‌بیند این‌قدر تلاش کرده و ممکن است با تصمیم شبانه مسوولان، تمام آن تلاش‌ها بی‌اثر شود می‌تواند حس بی‌عدالتی، بی‌اعتمادی، بدبینی، منفی‌گرایی و حتی درماندگی و دلسردی را در ذهن آن‌ها رشد دهد. عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی گفت: اضطراب ناشی از بی‌اثر شدن تلاش‌ها، ممکن است فرد را دچار کاهش تمرکز یا اختلال در برنامه‌ریزی ذهنی و آموزشی کند و این تغییرات ناگهانی باعث می‌شود که دانش‌آموز نتواند یک برنامه مطالعاتی مداوم و منسجم را دنبال کند و ذهن او درگیر سناریوهای مختلف باشد که در آینده چه اتفاقی ممکن است برایش بیفتد. همین آشفتگی ذهنی می‌تواند تمرکز دانش‌آموز و راندمان یادگیری او را پایین بیاورد.
هشدار نسبت به احساس ناامنی و بی‌ثباتی دانش‌آموزان
او افزود: دانش‌آموزان به‌ویژه در سال‌های پایانی دبیرستان به دنبال نوعی برنامه‌ریزی پایدار برای آینده خود هستند. وقتی که قوانین در خصوص کنکور یا امتحان‌های نهایی یک‌شبه تغییر می‌کند، احساس ناامنی و بی‌ثباتی، اضطراب عملکردی و نگرانی‌های پیش‌فرض را در دانش‌آموز چندبرابر می‌کند. وی توضیح داد: ما چند نوع اضطراب داریم؛ مانند اضطراب موقعیتی و اضطراب فراگیر (GAD) . وقتی که می‌خواهید از مافوقتان درخواستی داشته باشید ممکن است دچار استرس یا اضطراب موقعیتی شوید. اضطراب عملکردی نیز نوعی از اضطراب است. وقتی که فرد، زمانی را به کاری اختصاص داده و روی این زمان و این مطالعه حساب کرده است، انتظار دارد که عملکرد موفق و مثبتی داشته باشد و این اتفاقات می‌تواند تأثیر بسزایی بر سایر عملکردهای او در حوزه‌های دیگر تحصیلی و حتی شغلی و خانوادگی بگذارد و موجب اضطراب او می‌شود. پرویزیان در ادامه به تفاوت میان استرس و اضطراب پرداخت و گفت: ممکن است که در اثر آزمون یا موقعیتی دچار استرس شوید. این استرس بعد از اینکه آزمون یا موقعیت را از سر بگذرانید فروکش می‌کند. این امری کاملا طبیعی است. اما اضطراب مقداری عمیق‌تر است و ما روانشناسان آن را به عنوان یک اختلال می‌بینیم که نیاز به مداخله‌های تشخیصی و درمانی دارد. اگر در موقعیتی دچار یک اضطراب عمیق شوید، این یک اختلال است و با استرس تفاوت دارد. وی تصریح کرد: آینده‌های شغلی، خانوادگی و تحصیلی فرد به هم مرتبط هستند و همه از یک تصمیم‌گیری یک‌شبه متأثر می‌شوند. اگر فرد یک آینده موفق تحصیلی داشته باشد که منتج به یک دستاورد شغلی گردد می‌تواند با تکیه بر این شغل خانواده تشکیل دهد. وقتی که این ساختار ذهنی به هم می‌ریزد، ممکن است فرد دچار اختلال شود. البته این‌گونه نیست که بگوییم همه خانواده‌ها یا دانش‌آموزان درگیر می‌شوند. اما این را در اتاق درمان در کلینیک خودمان دیده‌ایم که تصمیم‌های یک‌شبه مسئولان یا حتی تصمیم‌های داخل خود مدرسه می‌تواند چه اضطرابی را برای دانش‌آموزان و خانواده‌هایشان رقم بزند. این روانکاو ضمن تأیید بلندمدت بودن این تأثیر بر روان دانش‌آموزان گفت: حتی بعد از اینکه این مسأله رفع گردد؛ چه دانش‌آموز در آزمون موفق باشد و چه نباشد، دچار این اضطراب و نگرانی است که هر لحظه ممکن است چیزی تغییر کند و یک بی‌عدالتی اتفاق بیفتد. این اضطراب، مداخله تشخیصی و درمانی می‌خواهد و اثر آن ممکن است تا ماه‌ها یا حتی سال‌ها باقی بماند. تصمیم‌گیری‌های کلان در حوزه آموزش و پرورش باید با چشم‌انداز بلندمدت با رویکرد علمی و مشارکت ذی‌نفعان (معلمان و دانش‌آموزان) روانشناسان، مشاوران آموزشی و جامعه‌شناسان انجام بگیرد.
پیگیری اخبار کنکور، به‌شدت به سلامت روان دانش‌آموزان آسیب وارد کند
پرویزیان تذکر داد: دنبال کردن اخبار، مساله‌ای است که می‌تواند به‌شدت به سلامت روان آسیب وارد کند. ما در حوزه روان شناختی از آسیب‌پذیری در برابر ضرر و حتی بیماری می‌گوییم. به خاطر دارم که در دوران کرونا همیشه گوشزد می‌شد که مردم اخبار کرونا را دنبال نکنند و یا گفته می‌شود که در زمان جنگ، مردم اخبار جنگ را پی نگیرند. الان هم باید به دانش‌آموزان توصیه کنیم که اخبار مربوط به مسائل آموزشی را دنبال نکنند. اما اینجا دچار مشکل می‌شویم. زیرا ممکن است دانش‌آموز منابع را بخواند و روز امتحان مطلع گردد که تصمیم شتاب‌زده دیگری گرفته شده و منابع تغییر کرده‌اند.