افزايش بي‌رويه قيمت داروها و ناترازي توزيع عامل سرگرداني مردم در داروخانه‌هاست
بيماران سرطاني در ايران با چالشي عميق و چندوجهي در دسترسي به داروهاي موردنياز خود مواجه‌اند. كمبود شديد داروهاي خارجي، توزيع نامنظم، قيمت‌هاي بالا، عدم شفافيت در زنجيره تأمين، مشكلات پوشش بيمه‌اي و بي‌اعتمادي به داروهاي ايراني، شرايطي بحراني را براي اين بيماران رقم زده است. مساله اينجاست كه واقعيت جاري در جامعه با آن چيزي كه مسوولان ادعا مي‌كنند بسيار متفاوت است.
داروي 32 ميليون توماني به 90 ميليون تومان رسيده است
گلي ماندگار|
بيماران سرطاني در ايران با چالشي عميق و چندوجهي در دسترسي به داروهاي موردنياز خود مواجه‌اند. كمبود شديد داروهاي خارجي، توزيع نامنظم، قيمت‌هاي بالا، عدم شفافيت در زنجيره تأمين، مشكلات پوشش بيمه‌اي و بي‌اعتمادي به داروهاي ايراني، شرايطي بحراني را براي اين بيماران رقم زده است. مساله اينجاست كه واقعيت جاري در جامعه با آن چيزي كه مسوولان ادعا مي‌كنند بسيار متفاوت است. اين روزها وزير بهداشت بارها و بارها از تامين كمبود دارو در كشور خبر داده است. از سوي ديگر معاونت غذا و داروی وزارت بهداشت و درمان در گفت‌وگويي راديويي به برداشت از صندوق ذخيره ارزي براي تامين كمبود دارو و ذخيره‌سازي 6 ماهه خبر مي‌دهد اما در نهايت اين بيماران هستند كه جانشان در گرو همين وعده‌ها و بدعهدي‌هاي مسوولان قرار دارد و معلوم نيست چه زماني قرار است اين مساله كمبود، نبود و گراني دارو كه به يك چالش اساسي در حوزه درمان تبديل شده است تمام شود.
بحران كمبود دارو جان بيماران را تهديد مي‌كند
يكي از اصلي‌ترين مشكلات بيماران سرطاني، كمبود داروهاي خارجي معتبراست. اين داروها كه اغلب براي درمان‌هاي تخصصي سرطان ضروري‌اند، در داروخانه‌هاي دولتي و خصوصي به‌سختي يافت مي‌شوند. بيماران گزارش مي‌دهند كه بارها به داروخانه‌هاي مختلف ارجاع داده شده‌اند، اما در نهايت با دست خالي بازمي‌گردند. يكي از بيماران در اين باره مي‌گويد: از صبح تا حالا به هر داروخانه‌اي كه امكان داشته داروي مورد نياز بيمارم را داشته باشد سر زده‌ام. از هلال احمر تا نجات واللهي و جردن. هر كدام يك جوابي مي‌دهند، يكي مدعي است دارو تمام شده و ديگري مي‌گويد هنوز توزيع نشده است. در اين شرايط تكليف بيماران چه مي‌شود.
داروهاي توليد داخل هنوز خلأ بازار را پر نكرده‌اند
كمبود دارو در كشور از زماني شروع شد كه مساله منع واردات داروي‌هاي خارجي كه مشابه ايراني آنها ساخته مي‌شود مطرح شد. از طرف ديگر حذف ارز ترجيحي دارو ضربه ديگري بر پيكر بيماراني بود كه نيازمند استفاده مداوم از داروهاي خاص بودند. مساله اينجاست كه حالا با وارد نشدن داروهاي خارجي كه مشابه ايراني آنها توليد شده مشكلات بيماران دو برابر شده است. اولا توليد‌كننده داخلي به اين دليل كه ارز مورد نياز براي تهيه مواد اوليه را به موقع دريافت نمي‌كند اغلب نمي‌تواند به اندازه ميزان مورد نياز بازار، دارو توليد كند. از سوي ديگر بارها و بارها مردم و حتي پزشكان از بي‌كيفيت بودن و اثر بخشي كمتر داروهاي ايراني گلايه كرده‌اند.
اما نكته اينجاست كه نه مسوولان بهداشت و درمان، نه سازمان غذا و دارو و نه حتي توليد‌كنندگان زير بار اين مساله نمي‌روند و به‌طور كل آن را انكار مي‌كنند.
يكي ديگر از بيماران حاضر در داروخانه 13 آبان در اين رابطه مي‌گويد: دكتر بارها و بارها به ما گفته كه داروي ايراني و حتي نمونه هندي آن اثر بخشي چنداني براي درمان بيمارمان ندارد اما وقتي داروي خارجي نيست چاره ديگري نداريم. اعتراض هم كنيم مسوولان داروخانه مي‌گويند برويد از بازار آزاد نمونه خارجي‌اش را بخريد.
او مي‌افزايد: اگر نمونه خارجي در بازار آزاد هست چرا در داروخانه‌ها نيست. چرا با اعصاب و روان خانواده‌هايي كه بيمار بدحال دارند بازي مي‌كنند. ما به اندازه كافي زجر مي‌كشيم ديگر با نبود دارو و فروش داروي بي‌كيفيت ما را آزار ندهند.
بي‌برنامگي و عدم شفافيت در توزيع دارو مشكل ديگر بيماران است
زنجيره تأمين و توزيع دارو در ايران با اختلالات جدي مواجه است. بيماران از نبود الگوي مشخص براي دسترسي به داروهاي موردنياز شكايت دارند. برخي معتقدند سهميه‌بندي داروها به‌صورت انحصاري انجام مي‌شود و شايعاتي درباره رانت و مافيا در توزيع دارو وجود دارد.
يكي ديگر از مراجعان حاضر در داروخانه هلال احمر در اين باره مي‌گويد: اصلا معلوم نيست اين چرخه توزيع دارو دست چه كساني است. به هر داروخانه‌اي كه دوست دارند دارو مي‌دهند و به داروخانه‌اي ديگر نه. يكي مي‌گويد دارو تمام شده و ديگري مي‌گويد هنوز توزيع نشده است.
او مي‌افزايد: واقعا چنين هرج و مرجي بازي با جان بيماران است. اين داروها را بيماران ما از سر دلخوشي و تفريح مصرف نمي‌كنند، مصرف اين داروها يعني ادامه حيات اما مسوولان اصلا به اين مساله توجهي ندارند.
اين مراجعه کننده كه خود را علي معرفي مي‌كند، ادامه مي‌دهد: اين آشفتگي در توزيع دارو باعث خستگي مفرط و نااميدي مي‌شود. برخي از بيماران كسي را ندارند كه براي تهيه دارو به داروخانه مراجعه كنند و از سر ناچاري خودشان مي‌آيند اما اين دوندگي‌ها بيشتر به بد شدن حال آنها منجر مي‌شود.
از سنندج تا تهران در جست‌وجوي دارو
ارجاع بيماران به داروخانه‌هاي مختلف، از هلال احمر تا داروخانه‌هاي خصوصي در نقاط مختلف شهر، به امري روزمره تبديل شده است. در برخي موارد، بيماران از شهرهاي دور به تهران سفر مي‌كنند، اما حتي در پايتخت نيز دارو يافت نمي‌شود. يكي از والدين كودكي دوساله كه به دنبال داروي فرانسوي است مي‌گويد: دكتر داروي ايراني و هندي را قبول ندارد، البته نه اينكه او قبول نداشته باشد امتحان كرديم جواب نمي‌دهد. گفته حتما بايد نمونه فرانسوي‌اش را گير بياوري، در سنندج نبود به همين خاطر راهي تهران شدم الان دو روز است كه تمام داروخانه‌هاي تهران را گشته‌ام اما دارو نيست. به 190 هم زنگ زده‌ام مي‌گويند نداريم.
او مي‌افزايد: كودك دو ساله من چرا بايد چنين زجري را تحمل كند. او بيمار است و من به عنوان پدر موظفم دارو و درمانش را به موقع تامين كنم اما الان با اين مشكل چه كاري از دست بر مي‌آيد. مسوول يكي از اين داروخانه‌ها گفت برو بازار آزاد دارو را بخر. چطور مي‌توانم به دارويي كه از بازار آزاد مي‌خرم اطمينان كنم. اين دارو يخچالي است بايد در شرايط مناسب نگهداري شود چرا هيچ كس پاسخگو نيست.
قيمت‌هاي سرسام‌آور و مشكلات بيمه
از سوي ديگر قيمت داروهاي سرطاني، به‌ويژه در بازار آزاد، به يكي از بزرگ‌ترين موانع دسترسي بيماران تبديل شده است. هزينه‌هاي سرسام‌آور، حتي براي بيماراني كه تحت پوشش بيمه هستند، كمرشكن است. يكي از بيماران در اين باره مي‌گويد: پيش از عيد، هر نسخه دارويي‌اش حدود ۱۲ ميليون تومان هزينه داشته، اما پس از عيد اين مبلغ افزايش يافته و نزديك به 17 ميليون تومان شده است. در برخي موارد، داروخانه‌ها حتي با وجود بيمه، دارو را به‌صورت آزاد عرضه مي‌كنند. بيماري ديگر مي‌افزايد: دفترچه بيمه دارم اما مي‌گويند بايد هزينه دارو را آزاد پرداخت كني، قبلا با بيمه 32 ميليون تومان هزينه دارو مي‌شد الان بايد 90 ميليون بابت سه قلم دارو بپردازم.
اين افزايش قيمت‌ها در حالي رخ مي‌دهد كه بيماران چاره‌اي جز پرداخت ندارند، زيرا نبود دارو در داروخانه‌هاي دولتي آنها را به سمت بازار آزاد سوق مي‌دهد. يكي از بيماران با نااميدي مي‌گويد: مهم پول دارو نيست. هر چقدر باشد تلاش مي‌كنيم و پرداخت مي‌كنيم اما مساله اين است كه دارو به موقع به دستمان برسد. مشكلي كه تمام اين سه سال گذشته با آن دست به گريبان بوده‌ايم. نبود داروي خارجي و عدم دسترسي به موقع به دارو است.
حساسيت زمان در درمان سرطان
زمان در درمان سرطان نقشي مهم دارد، اما بيماران از نبود الگوي مشخص براي دسترسي به دارو شكايت دارند. يكي از بيماران اظهار مي‌دارد: اغلب زمان دسترسي به دارو براي بيماران سرطاني بسيار اهميت دارد اما متاسفانه اين مساله هر بار هم بيماران را دچار فشارهاي رواني مي‌كند و هم خانواده آنها را چرا كه هيچ زمان‌بندي مشخصي براي دسترسي به موقع به دارو وجود ندارد.
كدام نهادها مسوول رسيدگي
به وضع كنوني هستند؟
از نكات برجسته در گفت‌وگو با بيماران، نبود نظارت كافي بر زنجيره تأمين و توزيع دارو بود. بيماران معتقدند كه هيچ نهاد مشخصي به اين معضل رسيدگي نمي‌كند. يكي ديگر از مراجعان مي‌گويد: هر چه فرياد مي‌زنيم و مي‌گوييم تامين به موقع دارو براي حفظ جان بيماران ضروري است اما هيچ كس اهميتي به اين موضوع نمي‌دهد. تنها حسي كه وزارت بهداشت و درمان به بيماران القا مي‌كند بي‌پناهي در برابر سيستمي ناكارآمد و غير شفاف است.
بحران دارو، بحراني اجتماعي است
كمبود داروهاي سرطاني در ايران به بحراني اجتماعي و انساني تبديل شده كه مستقيماً با جان بيماران گره خورده است. توزيع نامنظم، قيمت‌هاي بالا، عدم شفافيت، مشكلات بيمه‌اي و نبود نظارت كافي، دسترسي به داروهاي حياتي را به چالشي بزرگ تبديل كرده است. بيماران خواستار رسيدگي فوري و ايجاد سازوكاري شفاف براي تأمين و توزيع دارو هستند.وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو بايد وضعيت توزيع دارو را به‌طور شفاف بررسي و مشكلات موجود را شناسايي كنند. جلوگيري از عرضه غيرقانوني دارو و نظارت بر عملكرد داروخانه‌هاي دولتي و خصوصي ضروري است. سرمايه‌گذاري در توليد داروهاي ايراني با كيفيت بالا و جلب اعتماد عمومي مي‌تواند وابستگي به داروهاي خارجي را كاهش دهد. بايد بازنگري در سياست‌هاي بيمه‌اي به‌گونه‌اي باشد كه هزينه‌هاي بيماران سرطاني را به‌درستي پوشش دهد و از عرضه آزاد دارو جلوگيري شود. بايد سامانه‌اي شفاف و قابل‌اتكا براي اطلاع‌رساني درباره موجودي داروها و توزيع آنها در داروخانه‌ها وجود داشته باشد.